Morgunblaðið - 09.06.1977, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JUNÍ 1977
Dr. Richard Beck
próf. áttræður
Prófessor Richard Beck verður
áttræður þann níunda júní i ár.
Æviferill hans hefur verið vand-
lega rakinn í kunnum ættfræðirit-
um og ekki unnt að bæta þar um í
stuttri afmæliskveðju. Hann ólst
upp við sjóróðra á austanverðu
íslandi, varð bátsformaður ungur
að árum og ýtti úr vör i þungum
sjó við klettótta strönd. Þegar
syrti í álinn áttu hásetar það til að
fórna höndum í örvæntingu, en
formaður lét þá engan bilbug á
sér finna, greip sjóvettling og
barði kjark í áhöfnina, enda náði
bátur hans landi úr hverjum róðri
heill og óskemmdur.
Er skemmst frá því að segja, að
á unglingsárunum hafði Richard
þrek og hita úr þóftu og hlunni.
Við sjóinn mótuðust lífsviðhorf
hans og venjur. Æ síðan hefur
hann gengið að störfum dag
hvern, rétt eins og hann væri að
leggja í kappsiglingu á miðin.
Hann tekur daginn snemma,
þetta um tveimur eða þremur
klukkustundum áður en venju-
legt fólk fer að rumska. Hann ann
sér aldrei hvíldar og er svo snar i
hreyfingum að ekki er heiglum
hent að fylgjast með honum um
lárétta götuslóða, hvað þá ef leið-
in liggur upp i móti. íslandsferð-
irnar voru löngum orlof hans, en
sér eru nú hver orlofin. í hverri
heimsókn til ættlandsins flutti
hann tugi fyrirlestra um landið
þvert og endilangt.
Undirritaður tók að sér dreif-
ingu barnablaðsins Æskunnar í
sinni sveit sjö eða átta vetra gam-
all. Nöfn útsölumanna birtust ár-
lega i blaðinu, og var sá dálkur
lesinn upp til agna. Eitthvað siað-
ist þó inn af öðru efni, þar á
meðal grein um Richard Beck.
Stafurinn c, sem kemur tvisvar
fyrir í nafni hans, olli útsölu-
manni í Viðvíkursveit talsverðum
heilabrotum, þar sem hann vissi
ekki hvers konar framburður
hæfði því tákni (hafði heyrt
mann á næsta bæ . bera fram
commander sem sommander).
Þeim mun ljósara var að prófess-
orinn i Ameriku hlyti að vera
maður „æskunnar" og þeirra mál-
efna sem hana vörðuðu.
Mörgum árum síðar,. eða um
miðbik aldarinnar, kom Richard
Beck til Islands brennandi í and-
anum með bjargfasta trú á landið,
tunguna, bókmenntirnar og bind-
indishreyfinguna. Hann var ötull
stuðningsmaður skógræktar, en
hugstæðast var honum þó sam-
band íslenzka þjóðarbrotsins í
Vesturheimi við heimaþjóðina.
Honum varð tíðrætt um störf
Þjóðræknisfélags íslendinga í
Vesturheimi, enda ekki vanþörf
að fræða almenning um þá stofn-
un því að yngri kynslóðin ruglaði
henni gjarna saman við Þjóðvina-
félagið eða íslandsvinafélagið.
Aldamótaskáldin voru þá einmitt
komin úr kallfæri við fólk og
skógræktarhugsjónin draumsýn
ein í þeim sýslum landsins sem
nærðu ekki nema stöku tré í
skjóli við húsvegg (þegar veggur-
inn var fjarlægður, visnaði tréð).
Hallormsstaðarskógur var þá lítt
þekktur utan Austfirðingafjórð-
ungs. Ungmennafélögin voru á
greinilegu undanhaldi,, og margt
benti til þess að góðtemplarar
ættu í vök að verjast. Sú grun-
semd varð ásækin að íslenzk þjóð-
rækni í annarri heimsálfu hlyti að
eiga erfitt uppdráttar.
Inn í þessa hringiðu efasemd-
anna barst rödd Richards Becks
áþekk brýningu skáldsins um
bræðrabandið, ættjarðarástina og
traust á landinu sjálfu. Af þeirri
rót var öll hans ræða, stefnuföst,
einlæg og skýr. í Vesturheimi
hefur hann og ávallt skilgreint
íslenzkar érfðir sem ísland, guð
þess, tungu landsmanna og það
sem af henni er fætt. Um þau efni
ræðir hann af trúarlegum eld-
móði svo að jafnvel harðsviruð-
ustu menn fá ekki í móti mælt.
Við Richard Beck vorum
nágrannar og starfsbræður tals-
vert á annan áratug. Landamæri
Kanada og Bandaríkjanna lágu að
visu á milli húsa, en við urðum
ekki þeirrar merkjalínu varir.
Oftlega skiptumst við á heimsókn-
um, bréfum og simtölum. Þegar
vel viðraði, brugðum við undir
okkur betra fæti, fórum veizlum
um íslendingabyggðir og skiptum
með okkur verkum þannig að
Riehard flutti ræðurnar, en ég ók
bílnum. Hvar sem við komum
voru mannfundir með viðhafnar-
brag, og andi íslenzkra sveit sveif
þar yfir vötnum. „Þú bláfjalla-
geimur" og „Frjálst er í fjallasal"
vöktu þá sín bergmál á Sléttunni,
að vísu með ljúfsáru ivafi þvi að
þeim fylgdu hugboð um að senn
væru gamlir og góðir tímar á enda
runnir, tímar sem kæmu aldrei
aftur. Rómantísk þjóðrækni var
þá enn með greinilegu lifsmarki
hér vestra. Bændur komu á kvöld-
samkomur af akrinum, veður-
teknir og hraustlegir. Þeir töluðu
firnagóða íslenzku og notuðu
gömul orð eins og skjaldan. Sögð-
ust vera ættaðir úr Múlasýslum
eða af Norðurlandi, kunnu sögur
og vísur. Konurnar báru fram
kaffi og aðrar góðgeróir svo sem
pönnukökur, tertur og brauð með
íslenzku áleggi. Allt þetta fólk
þekkti Richard Beck og hafði um-
gengizt það áratugum saman. í
huga flestra var island þá enn
eins konar draumaland úr sögum
gamals fólks. Tiltölulega fáir
höfðu komið þangað, en menn
vildu engu að síður fræðast um
land feðranna og gengi þjóðarinn-
ar, hlýddi með athygli á fyrir-
lestra um þau efni og þurfti
margs að spyrja. Á þessum vett-
vangi gegndi Þjóðræknisfélagið
uppfræðingarhlutverki víða um
byggðir með prófessor Richard
Beck í farabroddi.
Þjóðbrotamenning vestra er
öðrum þræði ærið íhaldssöm,
klukkan ekki orðin alveg eins
margt og í löndum gamla heims-
ins. Tímamunurinn hefur vafizt
fyrir mörgum, en nauðsynlegt að
átta sig á honum vilji menn skilja
þjóðrækni Vestur-íslendinga.
Þjóðræknisfélag íslendinga í
Vesturheimi bar löngum svip af
sjálfstæðisbaráttu íslendinga á
nitjándu öld og hlúði einmitt að
þeim menningarþáttum sem eru
greinarmörk íslenzks þjóðernis.
Sumir töldu að stefnuskrá félags-
ins stefndi að þjóðernislegri og
menningarlegri einangrun, en
höfundar hennar og fulltingis-
menn litu svo á að norðuramer-
ískt þjóðfélag væri ofið mörgum
þáttum sem styrkja bæri í þágu
heildarinnar og að trúin á yfir-
burði engilsaxneskra erfða væri
engan veginn einhlít til sáluhjálp-
ar.
Því er þjóðræknismálanna getið
hér að saga þeirra verður naum-
ast greind frá ævistarfi prófess-
ors Richards Becks. Hann hefur
öllum öðrum lengur og ötullegar
starfað í anda fornrar og sígildrar
þjóðrækni hérna megin hafsins.
Við kollegarnir ökum nú ekki
lengur um Sléttuna miklu, og
Þjóðræknisfélagið er komið í
bland við þotuöldina og boðar til
funda ýmist vestur á Hawaii-
eyjum eða í háloftum skýjum of-
ar. Er þvi nokkur furða þó að við
hinir öldruðu berum hönd fyrir
auga og spyrjum um klukkuna? í
öllu þessu veraldarinnar umróti
hefur Richard Beck enn haldið
stefnunni óbreyttri. Ungur sigldi
hann snekkju sinni gegnum brim-
garðana við Austurland, beindi
heni síðan I vesturátt og litur nú
áttræður yfir hljóðlát sævarlón
Kyrrahafsins. Á mælikvarða tíma
og rúms er sigling hans mjög í
lengra lagi, en hitt er þó athyglis-
verðara að kjölfarið mega þeir
glöggt greina sem um ókomnar
tiðir láta úr islenzkri höfn með
hag þjóðar sinnar einan í huga.
Prófessor Richard Beck og
konu hans frú Margréti sendum
við hugheilar árnaðaróskir.
Haraldur Bessason.
Attræður
íslandsvinur
Forfeður okkar hafa tvisvar
numið land, er þeir íestu rætur og
líf þeirra varð að blómlegri grein
á þjóðmeiðnum. ísland námu þeir
á 9. öld og Nýja tsland á 19. öld.
Atlantsáiar skifta löndum, og
tslendingar heita þeir bæði aust-
an hafs og vestan.
Árið 1975 voru hundrað ár iiðin
frá landnáminu vestra. Á bökkum
Winnipegvatns festu landar okk-
ar fyrst byggð 1875. Á aldaraf-
mælinu var þess víða minnzt í
Vesturheimi, hve ríkan þátt
íslendingar eiga í uppbyggingu
samfélags hinna mörgu þjóðar-
brota, er Norður-Ameríku byggja.
Margt manna fór héðan að heim-
an vestur um haf um sumarið til
að taka þátt í hátíðahöldum aldar-
afmælisins.
Þann 19. júli vorum við hjónin í
hóp þeirra, er sóttu heim dr.
Richard Beck og konu hans frú
Margrétu (fædd Brandson) vest-
ur á Kyrrahafsströnd. Dr.
Richard Beck er einn þeirra Vest-
ur-íslendinga, sem staðið hafa
dyggan vörð um arfleifð íslend-
inga og ávaxtað þann arf í farsælu
ævistarfi.
Heimili þeirra hjóna er á frið-
sælum og fögrum stað syðst á
Vancouver eyju i bænum
Viktoriu, sem er höfuðstaður
fylkisins British Columbia. Þar
stendur hús þeirra við
Marlboroughstræti 28. Heimilið
er umvafið sumargróðri, sólar-
birtu og veðurbliðu við hafið
kyrrt og himinblátt. í gestahópn-
um voru stjórnarmenn og full-
trúar frá Þjóðræknisfélaginu á
Akureyri, vinafélagi Vestur-
íslendinga, og erindið var að gera
dr. Beck að heiðursfélaga þess.
Þarna var fundur settur, og for-
maður félagsins Árni Bjarnarson
bóksali á Akureyri afhenti honum
skrautritað skjal, þar sem því er
lýst yfir, að dr. Beck sé gerður að
heiðursfélaga vinafélags Vestur-
íslendinga.
Dr. Richard Beck hefur hlotið
margan heiðurs- og virðingarvott
um ævina. Hann á allan heiður
skilið. Af dæmafáum dugnaði og
skarpskyggni hefur hann helgað
líf sitt „alefling andans". Hann á
hugsæi, (tankens klare blik) sem
gerir honum kleift að sjá langt
inn í heim andans og kanna svið
hinna háu hugsjóna, er vísa veg
inn í framtíðarlöndin.
Kunnastur er dr. Richard Beck
fyrir fræðimennsku sína. Hann
var prófessor í Norðurlandamál-
um við ríkisháskólann i Grand
Forks í Norður-Dakóta, þar til
hann lét af störfum fyrir elli sakir
og fluttist vestur til Kyrrahafs-
strandar. Dr. Beck hefur lagt
gerva hönd á mörg verkefni.
Þeirra tala er legió. Félags- og
menningar málum sinnar samtið-
ar hefur hann sinnt flestum bet-
ur. Þau málefni, sem hann hefur
látið sig varða, er ekki unnt að
rekja í litilli blaðagrein.
Samskifti íslendinga austan
hafs og vestan eru honum hug-
leikið áhugamál enda hefur hann
gert sitt til að þau skifti og vin-
áttutengsl geti verið sem best og
varanlegust. Hann hefur með
ferðum sínum, bréfaskriftum og
blaðaskrifum verið sívakandi i
því að treysta vináttuböndin. Dr.
Beck hefur bréfasamband við
þrjú til fjögur hundruð manns á
Norðurlöndum og víðar og blaða-
greinar hans um islenzk efni og
bókmenntir eru nær óteljandi.
Bókvísi hans er mikil og fornar
dyggðir er honum fremd að
rækja. Þjóðrækni og trúrækni
eiga einn og sama farveg í lífs-
skoðun hans. Þjóðræknisfélag
íslendinga i Vesturheimi og kirkj-
an vestra hefur notið krafta hans
og brennandi áhuga. Guðsástin og
trúin á ættlandið einkennir skrif
dr. Becks í bundnu og óbundnu
máli. Ættjarðarástin og guðssam-
félagið er af einni og sömu rót í
huga hans.
Lif hans helgast af góðvilja og
ósérplægni til manna og málefna,
og það vekur undrun og aðdáun
hverju hann hefur afkastað um
dagana. Dr. Beck er hin mesta
hamhleypa að hverju sim hann
gengur, og glöggt má kenna kraft-
inn og eldmóðinn í návist hans.
Það er eins og hann eigi tíma til
alls, því að honum hefur heppnast
svo vel að virkja viljann og koma
hugmyndum sínum á framfæri.
Til þeirra hluta hefur hann m.a.
notið góðrar heilsu og starfs-
krafta. En er hann hress i anda og
fullur starfsvilja. Sjóndepra hef-
ur ágerzt nokkuð og háir honum
mikið við lestur og skrift.
í dag er 9. júní, og það er í
tilefni, þess sem þessar linur eru
ritaðar. Það er áttræðisafmæli
þessa mikla íslandsvinar. .Dr.
Richard Beck er fæddur 9. júní
1897 að Svínaskálastekk i Reyðar-
firði. Grein þessari er ekki ætlað
að vera upptalning á æviatriðum
eða verkum afmælisbarnsins,
heldur hitt, að þakka honum og
senda honum hlýjar kveðjur yfir
hafið frá okkum hjónum, og ég
veit að við mælum fyrir hönd
margra, er við berum fram hug-
heilar afmælisóskir og þakkir til
hans og frú Margrétar á þessum
merku timamótum. Það andar
hlýtt til þeirra á þessum degi úr
öllum áttum Níundi júní er dagur
sumars og sólar hér heima í landi
elds og ísa. Sá dagur ber ekki
síður blóma sinn í skauti þeirra
náttúrugæða, sem umverfja hús
og heimili Dr. Becks á Vanvouver
eyju. En fegurstur og beztur er
andans gróður í sál þess manns,
LANDSMÁLAFÉLAGIÐ VÖRÐUR
Sumarferð Varðar
UM SUÐURLANDSUNDIRLENDI, AÐ GUNNARSHOLTI —
SKÓGUM OG UM FLJÓTSHLÍÐ
SUNNUDAGINN 26. JÚNI 1977.
KELDUM -
0 Eins og undanfarin ár mun Landsmáiafélagið Vörður efna til
sumarferðar. Farið verður um suðurlandsundirlendi, að Gunnarsholti —
Keldum — Skógum og um Fljótshlíð. Fargjald fyrir fullorðna er kr.
3.200 — en fyrir börn kr. 1.600. — . Innifalið í verðinu er hádegisverður
og kvöldsnarl. Lagt verður af stað frá Sjálfstæðishúsinu, Bolholti 7 kl.
8:00 árdegis og ennfremur frá Hafnarfirði kl. 07:40 og úr Breiðholti
(Fellaskóla) kl. 07:45.
0 Til að auðvelda undirbúning, m.a. matarpantanir og útvegun á
langferðabifreiðum, óskast þátttaka tilkynnt sem fyrst í síma 82900.
0 Ath. að í fyrra urðu fjölmargir frá að hverfa vegna geysimikillar
eftirspurnar.
0 Miðasala hefst mánudaginn 1 3. júní í Valhöll, Bolholti 7.
£ Allir velkomnir í Varðarferðina.
Úr einni af hinum fjölmennu og vinsælu varðarferðum.
Varðarfélagið mun gera allt til þess, að ferðin megi verða
hin ánægjulegasta.
Stjórn Varðar.