Morgunblaðið - 11.06.1977, Side 15

MORGITNRLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 11. JÚNl 1977
„ÞAÐ SEM okkur hefur veriS bœtt
vegna tjóns af völdum eldgossins
1973, er aðeins brot af þvl sem
hefði þurft aS bæta," sagSi Krist-
ján Þór Kristjánsson, forstjóri Vól-
smiðjunnar Magna, í samtali viS
MorgunblaSiS um stöSu fyrirtæk-
isins nú þegar 4 ár eru liSin slSan
eldgosiS dundi yfir. „VaxtabyrSin I
rekstrinum hjá okkur hefur vaxiS
rosalega og s.l. ár varS hún um 10
millj. kr. ÁriS 1974 var vaxtabyrS-
in 7 millj. kr , en hins vegar var
hún aSeins 1.3 millj. kr. áriS
1972.
Aðstaða fyrirtækisins hefur þó á
engan hátt breytzt til hins betra og
ekki hefur verið kleift að borga neitt
niður því útseld vinna er allt of lág.
Allt I allt fengum við frá Viðlagasjóði
um 7 millj kr I tekju- og tjónabæt-
ur, en tjónið hjá okkur er bæði beint
og óbeint milli 20 og 30 millj. kr.
og það virðist ekkert eiga að gera til
þess að bæta það.
Á gosárinu 1973 var mikill tap-
rekstur hjá okkur auk margs konar
fjárhagstjóns eins og hjá mörgum
öðrum Eyjamönnum. Við lögðum
áherzlu á að þjóna bátaflotanum
sem stundaði sinar veiðar af fullum
krafti þrátt fyrir ástandið og skilaði
þannig hlut Eyjamanna fyllilega í
þjóðarbúið Þessi þjónustustarfsemi
okkar var dýr og það var ekkert tillit
tekið til hennar I kerfinu, þótt við
tækjum hins vegar fyllilega til greina
óskir kerfisins um að halda þjón-
ustustarfseminni gangandi. Við
borguðum t.d. 800 þús. kr. á mán-
uði I 5 mánuði fyrir húsnæðisað-
stöðu I Hafnarfirði og 16 milljón
borguðum við I breytingar á hús-
næðinu Auk þess kom til allt tjón I
sambandi við flutning véla og fleira
Við erum með 30—40 menn I
„Erfitt með alla fjármögnun
okkur, vip erum t.d. nýbúnir að setja
upp troll nú á nýja skuttogarann
Klakk, loðnunót gerðum við fyrir
Sigurð svo eitthvað sé nefnt, en við
setjum stanzlaust upp loðnunætur
og spærlingstroll og önnur troll.
Loðnunót kostar nú 24—26
millj.kr.. en þar er efniskostnaður
um 24 millj.kr. Um 1000-— 2000
vinnustundir fara í að gera nótina”.
„Hvernig kemur Netagerðin út úr
því tímabili sem liðið er frá eldgos-
inu”?
„Uppgjörið við Viðlagasjóð kemur
illa út miðað við kostnað og ég
Framhald á bls. 23
Matsregl-
ur Við-
lagasjóðs
dæmdar
ólöglegar
NIOURSTÖÐUR sýna að flestir
Vestmannaeyingar fengu aðeins
bættan hluta af tjóni slnu vegna
eldgossins þar og vantar stórar
upphæðir á að fullar bætur hafi
fengist, upphæðir sem nema þús-
und milljónum I heildardæminu.
Ýmsir aðilar I Eyjum hyggja nú að
málssókn gegn Viðlagasjóði fyrir
vangoldnar bætur, en einu sUku
máli er lokið með sigri tjónþola.
Matsmenn Viðlagasjóðs höfðu á
stnum tlma metið hæfilegar
viðgerðarbætur á húsinu Heima-
gata 22, kr. 1295 þús. miðað við
verðlag 1. nóv. 1973. Eigandi
hússins, Jón Hjaltason hrl., fór I
mál við Viðlagasjóð vegna tjóna-
bóta og dómkvaddir matsmenn
mátu þær á liðlega 2,3 millj. kr.
eða nærri 100% hærri en Viðlaga
sjóður ætlaði að greiða. Sama
prósentuniðurstaða kemur I Ijós
vegna tjónabóta bæjarsjóðs.
Raunkostnaður er yfir 100%
hærri en bætur námu.
Kveðinn var upp dómur I máli
Jóns gegn Viðlagasjóði i Bæjarþingi
Reykjavikur s.l sumar og voru
dómsorð eftirfarandi
„Stefndi, Viðlagasjóður, greiði
stefnanda, Jóni Hjaltasyni, hrl kr.
2 064 092.00 með 13% árs-
vöxtum frá 1. nóvember 1974 til
greiðsludags. og kr 600.000 00 i
málskostnað, þar með talinn mats-
kostnað. innan 15 daga frá lögbirt-
ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför
að lögum."
í greinargerð með dómi þessum,
geturaðfinna eftirfarandi kafla:
„Dómurinn telur, að þar sem
stefnandi (Jón Hjaltason, hrl.) gat
byrjað viðgerð 1 ágúst 19 74 sé og
hafi verið eðlilegt að miða
bótagreiðslur stefnda til hans við
verðlag 1. nóvember 1974 Veitti
það stefnanda sama aðlögunartima
og þeim, er hófu viðgerð á árinu
1973 og fengu bætur frá stefnda
miðaðar við verðlag 1 nóvember
1973
Samkvæmt ofangreindri töflu áttu
tjónabætur stefnda til stefnanda
miðað við verðlag 1. nóvember
1974 að vera krónur
2.064 092 00 og verður sú fjár-
hæð lögð til grundvallar.
Upplýst, er, að stefndi (Viðlaga-
sjóður) bauð stefnanda enga slika
hækkun og hélt ætið fast við sitt
sjónarmið Telja verður þvi, að rétt
hafi verið af stefnanda að fá dóm-
kvadda matsmenn, og siðan höfða
mál þetta Verður stefnda þvi einnig
gert að greiða stefnanda málskostn-
að, þar með talinn kostnað af mati
hinna dómkvöddu manna."
Jón Hjaltason sagði i samtali við
Mbl að Viðlagasjóður hefði velt
þessu máli fyrir sér i 16 ár, en siðan
gefist upp á að draga málið og greitt
samkvæmt dómi fyrir áramótin slð-
ustu.
I
Jón Hjaltason
Myndir: Sigurgeir Jónasson
„11 menn verða
að vinna fyrir
vaxtabyrðinni”
bætur”
með i Hafnarfirði, Grindavik og Þor-
lákshöfn og það var nauðsynlegt
fyrir okkur að vera á öllum þessum
stöðum til þess að fylgja Eyjaflotan-
um eftir og við meira að segja bætt-
um yiðskiptavinum við okkur Siðla
sumars 1973 sendi ég mannskap
hingað heim til Eyja til þess að vinna
fyrir trollbátana þótt þeir lönduðu þá
flestir i Þorlákshöfn. Við héldum þó
áfram með verkstæðin I Hafnarfirði
og Grindavík þar til bátarnir fóru
heim 1974 og þá byrjuðum við
aftur af fullum krafti hér heima.
Áfram höfðum við aðstöðu i Hafnar-
firði til 1975. Þessi flækingur á
okkur var auðvitað til þess að þjóna
Eyjaflotanum sem fór tvist og bast,
en svo jukust viðskipti hjá okkur á
meginlandinu að það var engu likara
en að það vantaði hreinlega neta-
verkstæði i Hafnarfirði
Nú er hér allt á fullri ferð hjá
Ingólfur Theodórsson á verkstæði slnu gosdaginn 23. jan. 1973. en áður
en hann yfirgaf verkstæði sitt kveðst hann hafa beðið bænar. Minni
myndin: Starfsliðið I Netagerð Ingólfs I vetur, hið vaskasta lið eins og sjá
má.
kerfinu að fá þessari skuldabyrði
breytt I föst lán, en svarið hefur
alltaf verið eins: Snúið ykkur til
Viðlagasjóðs.
Þar voru málin ávallt afgreidd og
afsökuð með þvi að vísa eitthvað
annað Það er ekkert tillit tekið til
þess hvernig þessi taprekstur er
kominn til og við höfum ekki einu
sinni sömu aðstöðu og önnur sllk
fyrirtæki i landinu, þvi það er ekki
gert ráð fyrir okkar vandamáli Við
sátum uppi með eldgos, en það
virðist gleymt að það hafi haft hinar
víðtækustu afleiðingar. Þetta er af-
greitt eins og þegar Grænlendingar i
Jakobshöfn á Grænlandi sendu
beiðni til Kaupmannahafnar vegna
jakaburðar við innsiglinguna I
Jakobshöfn, en þessi 4000 manna
bær stendur við skriðjökul sem ryð-
ur 4 millj. tonna af isjökum I sjóinn
á dag Svar dönsku skrifstofumann-
anna var: Þessu máli verður ekki
sinnt. þetta vandamál getur ekki
verið fyrir hendi, því samkvæmt
könnun okkar er það ekki fyrir hendi
á öðrum höfnum á Norðurlöndum.
Við erum að streða eins og litlir
hestar, að vinna fyrir vöxtum og
enginn hefur gleði eða vilja til sliks
til lengdar
Þetta háir okkur geysilega.
Haustið 1972 komst skriður á
skipalyftumálið og við unnum að þvl
að hrinda þvi máli i framkvæmd, en
slðan hötum við ekki leyft okkur að
etja kappi á þeim vettvangi. þvl við
erum það skuldugir eftir gosáfallið "
eftir smánarlegar
NETAGERÐ Ingólfs Theódórsson-
ar I Vestmannaeyjum er lands-
þekkt fyrírtæki fyrir athafnasemi I
netagerðarmálum og ófáir eru þeir
Islenzku bátarnir sem veiða afla
sinn I veiSarfærí frá Ingólfi. ViS
heimsóttum verkstæðið en fyrir-
tækifl átti 30 ára afmæli á þessu
ári, var stofnað á sumardaginn
fyrsta 1947. í upphafi unnu 6—8
menn að staflaldri viS netagerSina
en nú vinna aS jafnaSi 28 menn
hjá NetagerS Ingólfs.
ViS spurSum Ingólf hvernig
gangurinn hefSi veriS hjá fyrírtæki
hans slSn um gos.
„Það fór þannig hjá okkur," sagði
Ingólfur, „að við byrjuðum að vinna
I Hafnarfirði á 3. degi I gosi með 20
mönnum, 3—-4 heltust úr lestinni.
Ég fékk þar verkstæðisaðstöðu hjá
Kristni Karlssyni, sem bauð mér
pláss. Síðan unnum við til að byrja
engin sambönd og engin veð, enda
hús mitt horfið I Eyjum.
Við höfum viljað semja um okkar
skuldir með hagstæðari kjörum. þvi
annað getum við ekki miðað við, eitt-
hvað mannlegra Við kynntum málstað
okkar fyrir nokkrum alþingismönnum i
Alþingi og það ruku allir upp til handa
o fóta, lá við að maður viknaði yfir
tillitsseminni, þvl ekki hefur maður nú
verið aðnjótandi mikillar fyrirgreiðslu
hjá hinu opinbera I gegn um ævina,
heldur reynt að bjarga sér sjálfur.
Ég hef fyrr nefnt þær 800 þús. kr
sem við fengum fyrir hús okkar I
Eyjum, liðlega 100 þús. kr. fengum
við fyrir okkar innbú til að koma þvl I
stand eftir miklar skemmdir, nokkrar
gjafamáltiðir fengum við i Hafnar-
búðum og 50 þús. kr. lán sem er
löngu greitt. Búinri heilagur og svo var
fólk um allt land að tala um þessar
milljarðasafnanir til Vestmannaeyinga
Það hefur reynzt gljúpt hraun og hrip-
lekt það kerfi sem þeir peningar fóru
um og ekki hafa Eyjamenn riðið feitum
hesti frá þeim leik þótt rikissjóður og
aðrar opinberar stofnanir hafi fengið
sitt og riflega það
Margsinnis hefur okkur verið skipað
að rýma húsið, fara út á götuna og
fundi höfum við setið hjá fógeta og
öðrum embættismönnum rikisins Er
það margslungin saga, en það síðasta i
ævintýrinu er að lögfræðingur Viðlaga-
sjóðs hefur boðið okkur að kaupa hús-
iðaftur Við keyptum I desember 1 974
á 6,2 millj. kr. en nú býður Viðlaga-
sjóður okkur að kaupa á 12 millj. kr
og engar refjar og viðbótina, um 5
millj kr., eígum við að greiða á 7
árum. Lögfræðingurinn hafði ekkert
annað fram að færa auk þess að okkur
er sagt að rýma húsið fyrir júnimánuð
Ég hélt nú satt að segja að það væri
von á einhverju manneskulegra frá
hinu opinbera I þessu máli
Við ætlum að reyna að fá
útburðinn ógildan, en við erum vist
algjörlega réttlaus gagnvart kerfinu ef
svo heldur fram sem farið hefur þótt
hins vegar löglærðir menn sjái marga
og stóra galla á framkvæmd þessa
máls og margt geti komið i Ijós þegar
djúpt er hugsað i slagnum
Hitt er svo að ég er orðinn svo leiður
á þessu að ég held ég verði þeirri
stund fegnastur þegar ég kemst burtu
úr þessu á einhvern hátt Það er
náttúrulega annað I þessu sem er aðal-
vandinn, það er að fara algjörlega
slyppur út úr þessu öllu Það er það
versta Það blasir þá ekkert annað við
manni en að fara að leigja einhvers-
staðar og einhversstaðar. þeir gefa
okkur engan kost á að selja nú fremur
en gert hefur verið Þannig höfum við
verið réttlausir kaupendur og aldrei
höfum við fengið veðleyfi
Lögfræðingur Viðlagasjóðs spurði
mig að því hvernig stæði á þv! að við
værum búnir að borga svona lítið? Ég
spurði hann að þvi hvað hann hefði
gert ef hann hefði staðið í minum
sporum, ég hefði verið eignalaus eftir
eldgosið með bætur fyrir kaupum á
einu herbergi i stað 130 fermetra
íbúðar og veðleyfi hefði ég ekki fengið
þegarég keypti húsiðaf Viðlagasjóði
Hann svarði litlu, enda held ég að
hann hafi ekki haft neitt svar við þessu
Það virðist ekkert hafa komið út úr
öllu spjallinu við stjórnmálamennina til
þess að reyna að komast i talfæri við
kerfið frá öðrum hliðum, en öðru eins
Framhald á bls. 23
Kristján Þór Kristjánsso,.
vinnu að staðaldri, en það sem við
fáum út úr vinnu 1 1 manna árið um
kring fer I vaxtabyrðina og slíku
rekstrarfyrirkomulagi erum við ekki
vanir.
Við höfum gert itrekaðar tilraunir
til þess á hinum ýmsu stöðum i
Friðgoir Björgvinsson með björg I bú landsins.