Morgunblaðið - 20.07.1977, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. JULÍ 1977
19
Jón Gíslason fræði-
maður frá Stóru-
Reykjum — Sextugur
Jón Gíslason póstfulltrúi í
Reykjavík er fæddur á Stóru-
Reykjum í Hraungerðishreppi 20.
júli 1917. Foreldrar hans voru
Gisli Jónsson hreppstjóri og kona
hans María Jónsdóttir. Voru börn
þeirra Gisla og Maríu átta og eru
öll á lífi og er Jón elstur þeirra.
Meðal þeirra er Haukur bóndi og
hreppsstjóri á Stóru-Reykjum.
Gisli á Reykjum kom mjög við
sögu félagsmála í Árnessýslu um
áratuga skeið. Var hann maður
hygginn og framsýnn og mála-
fylgjumaður í betra lagi. Gísli var
lengi hreppstjóri, oddviti og
sýslunefndarmaður í Hraun-
gerðishreppi og um tuttugu ára
skeið var hann formaður
Kaupfélags Ánesinga. A Reykjum
var mennta- og menningar-
heimili. Þar var bókakostur langt
umfram það sem gerðist á sveita-
heimilum. Skipuðu bækur um
sögulegan fróðleik og rimur þar
öndvegi. Sérstaklega var rimna-
safnið verðmætt og jafnvel að þar
hafi verið til rímur sem Lands-
bókasafnið átti ekki.
Hjá Gisla á Reykjum var alla tið
bróðir hans sem Hannes hét. Þeir
bræður voru með afbrigðum vel
að sér um allan þjóðlegan fróðleik
og fylgdust vel með i bókmennt-
um. Eitthvað báru þeir við að
yrkja rímur.
Jón stundaði nám í Laugar-
vatnsskólanum 1936—1938. Hann
vakti þar strax athygli sem góður
námsmaður. Hann var orðinn
þroskaðri en flestir jafnaldrar
hans og óvenju vel lesinn af svo
ungum manni að vera. Uppáhalds
námsgreinar hans voru islenzka,
saga og tungumál. Frá Laugar-
vatni lá leið Jóns í Samvinnuskól-
ann og lauk þaðan prófi vorið
1940.
Næstú árin stundaði hann ýmsa
vinnu i Reykjavík en árið 1945
réðist hann starfsmaður póst-
hússins í Reykjavík og hefur
unnið þar síðan ög verið fulltrúi
frá 1956. Hefur hann starfað mik-
ið að félagsmálum stéttar sinnar.
Strax á skólaárum sínum fór
Jón að stunda rannsóknir á sunn-
lenzkum ættum og sögu og hefur
haldið því áfram siðan.
I upphafi veru sinnar í Reykja-
vík byrjaði hann á að afrita
kirkjubækur og aðrar frum-
heimildir í söfnunt, hefur það
orðið honum til mikils hagræðis
síðar meir.
A seinni árum hefur hann aflað
sér slikra heimilda með ljósritun,
meðal annars hefur hann farið
yfir öll skjöl varðandi sýslunefnd
Árnessýslu frá upphafi og fram
til 1920 og látið ljósrita allt sem
hann taldi hafa einhverja
þýðingu við sögulegar
rannsóknir.
Jón hefur rannsakað uppruna
Landnámuritunar og hreppa-
skipan milli Þjórsár og Hvitár á
Þjóðveldisöldinni og sett fram at-
hyglisverðar kenningar um
höfund Njálu (Lesbók
Morgunbl.).
Á seinni árum hafa farið fram
umfangsmiklar rannsóknir á
Bretlandseyjum um Víkingaöld-
ina og hvenær norrænir menn
hófu herferðir sínar vestur um
haf. Við uppgröft hafa fundist
miklar minjar frá Víkingatíman-
um. Þessar minjar hafa leitt í ljós
að Víkingaöldin hófst fyrr en
sögur herma. Með þessum
rannsóknum hefur Jón fylgst með
af áhuga og aflað sér fjölda bóka
sem gefnar hafa verið út um þær.
Jón er afkastamikill rit-
höfundur og hafa þegar komið út
eftir hann þrjár bækur og fjölda
ritgerða í blöðum og timaritum og
mikið á hann i handritum. 1 út-
varp hefur hann flutt fjölda
erinda og frásöguþátta.
Fyrsta bók Jóns var 25 ára
afmælisrit Arnesingafélagsins í
Reykjavik er út kom 1959, og tvö
bindi eru komin út af sagnaþátt-
um hans „Ur farvegi aldanna".
Þar birtir hann ýmsa fróðleiks-
þætti og þjóðsögur af Suðurlandi,
er ætlun hans að framhald verði á
þeirri útgáfu.
Þegar Jón skrifar um atburði
fyrri tiðar nýtur hann þess hvað
hann er vel að sér i almennri
sögu. Hann leggur dóm á menn og
málefni útfrá þeim sjónarmiðum
sem giltu þegar atburðirnir
gerðust, sem hann er að skrifa
um. Margir sem skrifa slíka þætti
fara að rökræða atburðina út frá
þeim sjónarmiðum sem nú eru
efst á baugi og verður þá árangur
ekki sem erfiði. Hann hefur lagt
sérstaka áherslu á að kynna sér
löggjöf og réttarvenjur fyrri tíma
enda er það Iykill að skilningi á
mörgum málum.
Á unglingsárum fór Jón að
safna bókum og hefur haldið þvi
áfram alla tíð síðan og er nú svo
komið að hann er orðinn einn^f
meiri háttar bókasöfnurum
landsins, Mesta áherslu lagði
hann lengi vel á bækur um
norræn fræði, bæði innlendar og
erlendar en með árunum snérist
þetta upp i almenna söfnun.
Jón Gíslason hefur verið að
læra allt sitt líf. Hann hefur ekki
keypt bækur bara til þess að
safna þeim heldur til þess að lesa
þær. Fræðimannastyrk frá
Menntamálaráði hefur Jón hlotið
lengi og sýslunefnd Ánressýslu
hefur veitt honum viðurkenningu
fyrir fræðistörf. Styrk fékk hann
frá póstinum til þess að kynna sér
póstþjónustu í Þýskalandi 1972 og
dvaldi hann þar í nokkra mánuði.
Að undanförnu hefur hann oft
verið fararstjóri í ferðum til
Austurríkis og annarra Mið-
Evrópulanda.
A þessum timamótum sendi ég
Jóni mínar bestu óskir og þakka
honum fjörutiu ára góð kynni.
Við kynntumst i Laugarvatnsskól-
anum haustið 1937, siðan lágu
leiðir okkar aftur saman í Sam-
vinnuskólanum veturinn
1939—40.
Ég þakka Jóni vináttu og tryggð
öll þessi ár og ekki hvað síst
þakka ég honum fyrir að hafa
veitt mér fullan aðgang að sinu
frábæra bókasafni.
Með kærri kveðju og bestu
óskum.
Jón Guðmundsson.
Jón Gíslason á Bögglapóststof-
unni — eins og við nefnum hann,
starfsfélagarnir hér í Reykjavík,
og hljómar svo kunnuglega í eyra,
er sextíu ára í dag.
Ö-já, tíminn liður. Hann getur
enginn stöðvað — þó á tækniöld
sé. Annars hefur karlinn ekki
mikið breytzt á þeim þrjátíu ár-
um, sem við höfum vitað hvor af
öðrum.
Jón Gislason, er fæddur að
Stóru-Reykjum í Hraungerðis-
hreppi í Arnessýslu, 20. júlí 1917.
Hann var elzta barn hinna þekktu
sæmdarhjóna Gísla oddvita Jóns-
sonar og Mariu Jónsdóttur. Ættir
hans kann ég ekki að rekja, en
ætternið hefur verið ósvikið, þvi
foreldrar Jóns ræktuðu tún og
garð á svo stórbrotinn hátt að
fátítt mun. Hjá þeim var jafnan
mannmargt af kaupafólki, gestum
og gangandi, sem og á höfuðból-
um í fremstu röð. Þau eignuðust 9
mennileg börn. Það tjáði mér
maður, nú nýverið, að hann hafi
eitt sinn komið að Stóru-
Reykjum, er börnin voru upp-
komin og öll stödd heima, að hann
hafi ekki í annan tíma séð vöxtu-
legri systkinahóp. Svo ekki hefur
þeim Reykjahjónum fatazt mann-
ræktin. Það er því ekkert efamál,
að alast upp á sliku heimili bú-
ræktar og mannræktar, sem og
Jón gerði — hefur orðið honum
góður skóli. Auk þess, sem óvenju
góður bókakostur var á heimilinu
komst Jón á ungaaldri í tæri við
ýmsa menn, sem kunnu frá
mörgu að segja. — Og klæða frá-
sögn sina listrænu ívafi. Og þá
mun hafa kviknað i Jóni, sá
neisti, sem síðan hefur fylgt hon-
um. Hann fór þegar á unglingsár-
um, að skrá og safna ýmsum þjóð-
legum fróðleik. Enda hefur Jón á
síðari árum flutt þætti þess efnis i
Ríkisútvarpið. Þó er mér minnis-
[stæðastur þáttur hans „Sunn-
lenzk höfuðból'*. Enda held ég —
,að slikt efni, af eðlilegum ástæð-
um, standi hjarta hans næst.- En
Jón hefur gert meira. Auk þessa
liggur fjöldi blaðagreina eftir
hann i blöðum og tímaritum.
Einnig hafa komið á þrykk eftir
Jón tvær bækur — tvö bindi, er
bera heitið „Ur farvegi aldanna".
Fyrra bindið kom út 1973 og hitt
ári siðar. Utgefandi „Skuggsjá".
En bókunum er bezt lýst efnis-
lega séð — með formálsorðum
Jóns sjálfs í fyrra bindi. „Allt frá
barnæsku hef ég haft mikinn
áhuga á þjóðsögum og þjóðiegum
fróðleik. Á æskuheimili minu
voru oft sagðar sögur, bæði þjóð-
sögur og annar sagnafróðleikur.
Fólkið heima hafði sérkennilega
trú lika þeirri er birtist í þjóðsög-
unum. Fólkið trúði á huldufólk,
álfa og drauga. Ég hafði mikið
yndi af þessum sögum og sumar
þeirra lærði ég og kann enn". —
Þetta sem tekið er hér upp úr
formála Jóns Gíslasonar, mætti
halda að fólkið í Árnessýslunni
hafi aðeins trúað á þá, sem áttu að
búa í steinum og hólum, en ekki á
Guð. Þetta er hin „sérkennilega
trú“. — Víst er hún það. En Þing-
eyingar, sem löngum hafa þótt
trúlausir, trúðu þó sumir á Guð —
og trúa enn, að ég bezt veit. — Og
ég óska og vona að Jón Gíslason
eigi eftir að gera Árnesinga jafn
þekkta fyrir hina „sérkennilegu
trú sína", sem og Þingeyingar
urðu með þjóðinni fyrir trúleysið.
Og eitt er enn, sem má ekki
gleyma, að Jón sá um og ritstýrði
tuttugu og fimm ára afmælisriti
Árnesingafélagsins i Reykjavík,
er út kom á árinu 1959 og nefnist
„Árnesingabók". Og með þvi að
fela Jóni veg og vanda að útgáf-
unni tel ég að sýslungar Jóns hafi
sýnt honum mikið traust — og
Jón brást ekki því trausti. Bókin
er á allan hátt hin vandaðasta.
Jæja, það er svo sem margt
hægt að segja meira um bónda-
soninn frá Reykjum, rithöfund-
inn og póstmanninn, en ég verð að
stytta mál mitt — þó nógur sé
efniviðurinn. Skólaganga Jóns,
utan hinnar heimafengnu, var
Laugarvatnsskólinn í tvo vetur og
síðar Samvinnuskólinn á árunum
1938—1940. Án efa hefur Jón
hugsað sér frekara nám, þó ekki
yrði af. Heimstyrjöldin var skoll-
in á og þjóð vor hertekin af Bret-
um — og mörg viðhorfin breytt-
ust við það. En hvað um það. Jón
gekk í póstþjónustuna 20.3. 1945
og var ári siðar skipaður póstvarð-
stjóri. Og að lokum var hann skip-
aður póstfullliúi i janúar 1975.
Framhald á bls. 22
Benidorm
Nú er ekki til
setunnar boðið
og síðustu forvöð að tryggja sér ferð til
BENIDORM.
Vegna mikilla vinsælda þessa unga og ferska
ferðamannastaðar eru nú þegar margar
ferðir orðnar fullbókaðar og gistirými tak-
markað.
BROTTFARARDAGAR
TIL BENIDORM
1. ÁGÚST
8.
15.
22.
29. it
5. SEPT.
12. i t
Umboðsmenn Ferðamiðstöðvarinnar hf.
BoiunKarviKurumboð Borgarnesumboél Crinriavfkurumboð tsafjarðarumbori Ferðamiðstöðin Akureyri Keflavikurumboð Vestmannaeyjaumboð
Sverrir Matthiasson Þóra Björgvinsdóttir Bogi Hallgrfmsson Arni Sigurðsson Hafnarstrsti 100 Kristinn Danivalsson Friðfinnur Ftnnbogason
Skólastræti 19. Garðavlk 1 Mánargerði 7 Miðtúni 27 opið 16—19 Framnesvegi 12 c/o Eyjabúð
slmi 7389 simi 7485 sfmi8119 sími 3100 sími 19970 sfmi 1864 sfmi 1450 og 1166
Seljum einnig farseðil hvert á land sem er og ávallt á hagstæðasta
fargjaldi sem völ er á. Vekjum sérstaka athygli á hagkvæmum sér-
fargjöldum, sem nú éru í gildi. Útvegum hótel, og önnumst alla
fyrirgreiðslu erlendis.
10
Feróamiðstöðin hf. Aðaistræti 9
Sími 11255