Morgunblaðið - 28.07.1977, Blaðsíða 19

bjarnarsonar var minnzt i árs-
skýrslu Rannsóknarstofnana fisk-
iðnaðarins 1974 af Sveini Bene-
diktssyni.
Stefán Jónsson, Hafnarfirði,
ræddi um ókjör þau, sem íslenzk-
ur fiskmjölsiðnaður yrði að sæta i
tollum og vörugjöldum á innflutt-
um vélum og tækjum til verk-
smiðjanna og tregðu bankanna
við fjarútvegun til lagfæringa og
endurbóta á fiskmjölsverksmiðj-
um. Jónas Jónsson, Valdimar
Indriðason og Sigurður Markús-
son tóku undir orð Stefáns og
töldu brýna nauðsyn á þvi að fé
fengist i þessu skyni. Var sam-
þykkt að fela stjórn félagsins að
leggja hart að stjórnvöldum að
afla lánsfjár til endurbóta á verk-
smiðjunum.
Að lokum þakkaði formaður
samstarfsmönnum sinum í FÍF
fyrir ágætt samstarf innan félags-
ins og stjórninni sérstaklega.
★
Sú mótsögn hefur lengi verið í
afskiptum hins opinbera af þess-
um málum, að um leið og tekið er
undir eðlilegar kröfur um meng-
unarvarnir vegna óþefs og
reykjarsvælu frá fiskmjölsverk-
smiðjum, eru lagðar svo þungar
byrðir á verksmiðjurnar við öflun
tækja til úrbóta, að með ólíkind-
um er. Til dæmis skal á það bent,
að aðflutningsgjöld af fiskdælum
til losunar loðnu úr skipum eru:
18% tollur, er ekki er um centri-
fugal- (miðflóttaafls-) dælur að
ræða. Ofan á þetta bætist svo 18%
vörugjald og siðan ofan á það
22% söluskattur. Endanlegt verð
dælanna til verksmiðja skiptist
þannig, að framleiðanda tækj-
anna eru greidd 57,93% verðsins,
en rikið krefur í aðflutningsgjöld
41,13% af heildarverðinu. Flutn-
ingskostnaður og vátryggingarið-
gjald er um 1,75% af heildarverð-
inu.
Engum, sem til þekkir, getur
blandazt hugur um það, að hér er
um nauðsynleg tæki að ræða til
þess að efla fiskiðnaðinn í land-
inu, svo hann megi verða sú
máttarstoð sjávarútvegsins, sem
vera-ber, en sligist ekki undir
ofurþunga handahófskenndra
skattabyrða.
19. júlí, 1977.
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. JULÍ 1977
19
Athugasemd vegna greinargerðar Sveins
Snorrasonar, lögfræðings Skúla Pálssonar
Allhörð hrið hefur verið gerð að
sjúkdómsgreiningu, sem undir-
ritaður starfsmaður Tilrauna-
stöðvar háskólans i meinafræði að
Keldum átti verulegan hlut að,
þ.e. greining smitandi nýrnasjúk-
dóms (bacterial kidney disease) í
fiskeldisstöð Skúla Pálssonar i
Laxalóni. Stór orð hafa ekki verið
spöruð, m.a. er haft eftir Skúla
Pálssyni i Vísi þann 12. þ.m., að
hér sé um lygi og fals að ræða. Ég
er sannfærður um að þeir sem til
þekkja, munu skilja af hverju ég
leiði það hjá mér að elta ólar við
þau gífuryrði. Hins vegar ritar
lögfræðingur Skúla langa grein,
sem birtist í blaði yðar, þar sem
sjúkdómsgreiningin er véfengd
að þvi er virðist á faglegum
grundvelli og vitnar lögfræðing-
urinn m.a. i bók um fisksjúk-
dóma.
Eins og fram hefur komið var
framlag mitt ekki merkara en svo,
að það fólst einvörðungu i því að
staðfesta, að sjúkdóm, sem dr. T.
Hástein, erlendur fisksjúkdöma-
fræðingur, hafði greint árið áður,
væri enn að finna í fiskeldisstöð-
inni í Laxalóni.
Að vísu virðist lögfræðingnum
það ekki fullljóst að endanleg
niðurstaða dr. Hásteins var sú að
um smitandi nýrnasjúkdóm væri
að ræða. Til þess að fylla uppí
fremur glopóttar tilvitnanir lög-
fræðingsins í bréfaskipti • dr.
Hástein skal tekið fram, að þegar
i fyrsta bréfi sínu, dags. 9/6 i
fyrra, nefnir dr. Hástein fyrst
þann möguleika að um langvinn-
an smitsjúkdóm kunni að vera að
ræða. í öðru bréfi 22/9 ’76 gerir
dr. Hástein ítarlega grein fyrir
ýmsum umhverfisþáttum, sem
hafi áhrif á gang sjúkdómsins. En
eins og flestum mun kunnugt
geta ýmsir ytri þættir haft veru-
leg áhrif á gang smitsjúkdóma og
nægir sennilega að minna íslend-
inga á sjúkdóma eins og berkla-
veiki. Hins vegar má vera að þess-
ar bollaleggingar Hásteins hafi
villt um fyrir lögfræðingnum en
því ætti tæpast að vera til að
dreifa um síðasta bréf dr.
Hásteins frá 11/1 1977, sem lög-
fræðingurinn minnist reyndar
ekki á. Þar stendur blátt áfram að
sjúkdómsgreiningin hafi verið
smitandi nýrnasjúkdómur eða
orðrétt: Vár diagnose pá den inn-
sendte fisk ble bakteriell nyre-
syke. Eins og við byggir dr. T.
Hástein sjúkdómsgreininguna á
þvi að hann fann sérkennandi
sýkla i dæmigerðum vefja-
skemmdum. Það er misskilningur
hjá lögfræðingnum að dr. Hástein
hafi ekki mátt greina sjúkdóminn
án þess að rækta sýkilinn. Það er
alkunna að erfitt er að rækta
hann. Til dæmis kveður Bullock
svo að orði í bók um sýklasjúk-
dóma í fiskum, sem ritstýrt er af
Snieszko og Axelrod, að vegna
þess hve erfitt sé að rækta sýkil-
inn sem veldur smitandi nýrna-
veiki sé sjúkdómsgreining byggð
á smásjárskoðun á sýnum úr
vefjaskemmdum. Þess má geta að
þekkt eru fíeiri dæmi um smit-
sjúkdóma bæði hjá mönnum og
skepnum er slikt gildir um. Það
er mörg bókin.
Dr. Richards, erlendur fisk-
sjúkdómafræðingur við Háskól-
ann í Stirling, samstarfsmaður
höfundar þeirrar bókar er lög-
fræðingurinn vitnar til, staðfesti
síðar greiningu okkar á efnivið
sem honum var sendur og fannst
raunar myndin það dæmigerð að
hann falaðist eftir frekari sýnum
til að nota við kennslu.
Það kann að vera álitamál
hversu marga erlenda fisksjúk-
dómafræðinga þurfi að kalla til,
svo að skjólstæðingur Sveins
Snorrasonar sætti sig við niður-
stöðurnar. Eftir síðustu fregnum
virðist ekki þörf á fleirum. A.m.k.
fæ ég ekki lagt annan skilning í
þá staðreynd að hinir ágætu fisk-
sjúkdómafræðingar Dana skyldu
allir með tölu sniðgengnir og þess
i stað boðið hingað hr. statsbiolog
Frank Bregnballe, forstöðumanni
tilraunaeldisstöðvar. Það skal tek-
ið fram að mér var ekki kunnugt
um veru hr. Bregnballe hér fyrr
en ég heyrði fregnir í útvarpi af
blaðamannafundi hans. Allar
vangaveltur um það hversu ég
kynni að hafa tekið honum eru
því dæmdar til að vera ófrjóar.
Ég skal fúslega viðurkenna, að
ég er þakklátur Sveini Snorrasyni
og skjólstæðingi hans fyrir að
hlifa kurteisi minni við þeirri þol-
raun að taka á móti hr. Bregn-
balle eftir þá sérkennilegu hátt-
visi hans að draga sjúkdómsgrein-
ingu mina í efa opinberlega án
þess að gera tilraun til að bregða
sér yfir Vesturlandsveginn til að
kynna sér á hverju hún byggðist.
Þó verður framkoma hans gagn-
vart mér, innfæddum „sérfræð-
ingi“, að teljast höfðingleg miðað
við þá háttvisi, sem hann sýndi
erlendum fisksjúkdómafræðing-
um, sem ekki hafa einu sinni tök
á þvi að bera hönd fyrir höfuð sér.
Ekki vil ég draga það í efa, að
hr. Bregnballe hafi ekki tekizt að
finna smitandi nýrnaveiki i þeim
13 laxaseiðum, sem hann athugaði
úr þeim aldursflokki, sem
sjúkdómurinn hafði verið greinur
í. Sú niðurstaða kæmi vel heim
við þá staðreynd að bæði einkenni
og seiðadauði í þessum sjúkdómi
er mjög mismunandi eftir ýmsum
ytri aðstæðum.
1 þessum faraldri viðast nokkuð
greinilegar sveiflur í skúkdóms-
ganginum, ef treysta má þeim
upplýsingum sem fengizt hafa.
Þannig virðist seiðadauðinn hafa
verið mestur í fyrravor er Skúli
Pálsson varð að sögn fyrst var við
sjúkdóminn. Þegar okkur barst
loksins staðfesting á þessari sjúk-
dómsgreiningu í janúarmánuði
s.l. voru tekin sýni og fundust þá
ekki merki um sjúkdóminn. Hins
vegar fannst hann við endurtekn-
ar sýnatökur í byrjun og lok apríl.
Vandinn er hins vegar sá að með-
an ekkert er að gert er smitið
áfram til staðar og sjúkdómurinn
getur þvi blossað upp hvenær sem
er. Fiskar geta verið heilbrigðir
smitberar og ekki eru tiltækar
velþróaðar aðferðir til að leita þá
uppi.
Lögfræðingur Skúla gagnrýnir
að ekki hafi verið fylgzt frekar
með gangi sjúkdómsins i stöðinni.
Ástæður fyrir því eru margþætt-
ar. Fyrst og fremst skal nefna, að
ég tali eftir að sjúkdómurinn
hafði verið staðfestur og Fisk-
sjúkdómanefnd gert tillögur til
ráðuneytisins um varnaraðgerðir,
að þær aðgerðir drægjust ekki svo
á langinn. Enda verður að telja að
allur dráttur auki á þá hættu sem
nærliggjandi eldisstöðvar, svo og
ár og vötn, eru í.
Varðandi athugasemndir á öðr-
um stöðvum skal þess getið, að
seiði, einkum laxaseiði, hafa verið
athuguð frá eldisstöðvunum í
Kollafirði, við Elliðaár, að Öxna-
læk, Laxamýri, við Grafarlæk og
Sauðárkrók og ekkert fundizt er
bendi til smitandi nýrnaveiki.
Einnig má geta þess að áhugasam-
ir veiðimenn hafa nú sem fyrr
sent laxa sem sýnt hafa einhver
ytri sjúkdómseinkenni til rann-
sóknar. Til þessa hafa ekki fund-
izt merki um smitandi nýrnaveiki
í þeim. Þessi staðreynd ætti
væntanlega að verða lögfræðingn-
um og skjólstæðingi hans til upp-
örvunar, þar eð líklegt má nú
telja að unnt verði að útvega sótt-
hreinsuð hrogn úr stöð þar sem
sjúkdómsins hefur ekki orðið
vart, svo að Skúli Pálsson geti
beint orku sinni i annan og far-
sælli farveg en nú, þegar sjúk-
dómnum hefur verió útrýmt úr
stöð hans.
Miklu moldviðri hefur verið
þyrlað upp vegna þessarar sjúk-
dómsgreiningar og notar Sveinn
Snorrason hæstaréttarlögmaður
það til þess að setja fram þá skoð-)
un að þörf sé á rannsókn a stjórn
veiðimála hér á landi og afskipt-
um veiðimálayfirvalda af málefn-
um Skúla i Laxalóni. Þetta nefn-
ist að hengja bakara fyrir smið.
Mér sýnist aó lögfræðingnum ætti
að nægja að fara fram á opinbera
rannsókn á því sem um er deilt,
þ.e. hvernig staðið hefur verið að
athugun á þesum smitandi nýrna-
sjúkdómi allt frá þvi aó hans varð
fyrst vart i fyrra vor til þessa
dags. Kjósi lögfræðingurinn og
- skjólstæðingur hans þá leið frem-
ur en að hlíta þeim ráðum að
reyna að útrýma sjúkdómnunj og
hefja laxeldi að nýju, skal ekki
standa á mér að leggja fram þau
gögn, sem ég hef undir höndum.
Reykjavik, 20. júlí 1977.
Guðmundur Georgsson