Morgunblaðið - 28.07.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. JULl 1977
— Um heilsu-
gæzlustöðvar
Framhald af bls. 15
gæzlustöðvum eða því, að verið sé
að þvælast með lækningar út um
borg og bý og hugsa um neyt-
endurna sem fólk í heillegri
mynd i stað þess að búa til sérstök
lén með tilheyrandi valdakerfi
utan um sérstaka sjúkdóma eða
búta af mannslíkamanum. Þess
ber þó að geta, að fleiri eru þeir,
sem hver á sinn hátt eru fylgjandi
eflingu heilsugæzlustöðva, þótt
áhöld séu um það, eins og áður er
að vikið, hvað hver einstakur á
við með hugtakinu, svipað og
þegar menn tala um rómantík eða
karlmennsku eða „fyrirbyggjandi
lækningar". I annan stað er ráðu-
neytið bundið þeim ákvæðum lag-
anna að láta strjálbýlið ganga
fyrir með byggingu heilsugæzlu-
stöðva.
En einnig stendur það óhaggað,
að þegar farið var að horfa eitt-
hvað i gegnum fingur sér varð-
andi strjábýlis- ákvæðið, og ber að
þakka það skynsamlega skref, þá
virtist uppi töluverð ákefð og
næsta undarleg i þá veru að veita
bara fé eitthvert annað en í Breið-
holtsstöðina, og rikti þá skyndi-
lega töluvert frjálslyndi varðandi
leiðbeiningar um hönnun heilsu-
gæzlustöðva og reglur um opin-
berar framkvæmdir. Skiijanlegt
er einnig, að í svo róttæku breyt-
ingarmálefni sem heilsugæzlu-
stöðvum, þar sem margir starfs-
hópar eiga skyndilega að fara að
starfa saman eftir að hafa hver
um sig eflt með sér allskyns
einkavenjur og starfslegar duldir,
að þar vilji hver hópur hafa ýmsa
hluti eftir sínu höfði en óttast
jafnvel hnýsni og yfirgang hinna.
Þvi sé nokkuð erfitt að lausnir til
samræmingar. Með það í huga var
að frumkvæði hannaða Breið-
holtsstöðvarinnar ýtt úr vör ráð-
stefnu heilbrigðisstétta um starf
á heilsugæzlustöðvum vorið 1975
til að menn gætu frekar kynnzt og
kannað viðhorf sem flestra stétta.
Var töluvert stuðzt við þá um-
ræðu í framhaldsvinnu við Breið-
holtsstöðina. Var það eini alvar-
legi undirbúningurinn að svo
viðamiklu samstarfi stéttanna, áð-
ur en hafizt var handa. En brýn
nayðsyn er á miklu meiri áherzlu
á þessu atriði.
Frá biðgæzlu
til leitargæzlu.
Sá þáttur, sem hefur þó einkum
staðið i hálsi ýmissa, var sú hug-
mynd að veita áhugamannahóp-
um um heilsurækt, heilbrigðis-
fræðslu og sjúkravinastarf á
mörgum sviðum aðstöðu i stöð-
inni. Hefur þessi hugmynd verið
sett töluvert á oddinn út frá þeirri
fullvissu að almennt heilbrigðis-
starf sé farsælast með virkri,
sjálfstæðri og ábyrgri þátttöku
þeirra sem heilbrigðisgæzlan
beinist að og vita líklegast bezt
hvar skórinn kreppir i sinu næsta
umhverfi. Heimahjúkrun og
heimilisaðstoð væri t.d. mun ,
affarasælli i slírki samvinnu.
Heilsugæzla sé þannig breytt frá
biðgæzlu (sjúklingur leitar til
læknis) til leitargæzlu (stöðin
með áhugamannahópum hefur
gát á líklegum heilbrigðisvanda-
málum í hverfinu). Hér er líka
um að ræða hvorki meira né
minna en „þátttökulýðræði“ sem
svo margir pólitískt sinnaðir
menn hampa, en verður svo duft-
kenndara þegar á að reyna á það.
En er ótalið það atriði sem helzt
má skrifa á reikning tillögusmiða
stöðvarinnar, en það er skortur á
almennri kynningu á þeirri afger-
andi hugmyndafræði sem hefur
legið að baki tillögu um vel út-
búna hverfisstöð til heilsugæzlu.
Hefur því ekki tekizt að skapa
nægilega almanna umræðu eða
áhuga á fyrirbærinu, þótt það
hafi verið kynnt á fundum með
einstökum hópum og á almennum
borgarfundi, sem var illa sóttur (í
öndverðum febrúar 1975). Það er
einmitt slíkt áhugaleysi, umræðu-
fátækt og um leið ábyrgðarleysi
um eigin örlög, sem gerir mið-
stjórnarvaldinu í hinu svokallaða
íslenzka lýðræði svo auðvelt um
vik með að ráðskast með hagi
okkar þannig að við erum si og æ
minnt á máttleysi okkar gagnvart
kerfinu.
Ráðuneytisstjóri heilbrigðis-
ráðuneytis, Páll Sigurðsson, sagði
á nýlegri raðstefnu um neyzlu-
venjur, að stefnt væri að aukn-
ingu fjárveitingar til heilbrigðis-
fræðslu. Virkjun sjálfboðaliða til
samstarfs í hópvinnu um fræðslu
og heilbrigðisstarf almennt er tví-
málalaust bæði ódýrasta heil-
brigðisfræðslan og árangursríkari
en hátíðlegir stórfyrirlestrar og
„herferðir". Er því vonandi, að þá
er aðgerðir fylgja orðum, muni
líka hafa vaxið sá skilningur, að
fræðsla útheimtir stofnkostnað og
aðstöðu, þótt ekki sé tekið tillit til
hennar i núgildandi stöðlunum.
Handa (banda) hóf.
Öll ofangreind atriði eiga ef-
laust þátt í tregðu ráðuneytisins
og fjárveitenda gegn Breiðholts-
stöðinni. En hið síðastnefnda,
andstaðan gegn þvi að veita
áhugamannahópum aðstöðu til
samstarfs með sérmenntuðu fólki
er ef til vill dæmigerðust um rikj-
andi togstreitu. Margt heilbrigðis-
starfsfólk treystir ekki bókvits-
snauðum neytendum og vill hafa
vit fyrir þeim. Því siður eiga hug-
myndir um slika samþátttöku upp
á pallborð ofar i „Kerfinu". Þar
er jafnvel tortryggni gagnvart of
mikilli stjórnunaraðild „starfs-
fólks heilsugæzlustöðva" eins og
fyrr var reifað. Framkomnar hug-
myndir eru þar að auki ekki
tendraðar í kerfisheilabúum. Því
eru „sparihattar" settir upp, lög
og reglugerðir teknar fram og
málið drepið í dróma.
Faglegt og pólitískt valdapot
vegur þannig þungt á vogaskálum
þessarar miðlægu stjórnarstöðv-
ar, en auk þess kemur til hin
vélræna embættismennska, sem
varla er til einlægs viðtals um
neina hluti. Þeir séu fastnegldir í
óskeikulum reglum, og gildir þá
litlu þótt í hlut eigi þeir sem eiga
að starfa eftir lögunum og reglun-
um á hinum raunverulega starfs-
vettvangi, hafa aflað sér þar
reynslu og þykjast hafa eitthvað
til málanna að leggja. Slik sam-
ræmd og einlæg umræða allra
hlutaðeigandi aðilja hefur að
minnsta kosti ekki átt sér stað
varðandi heilsugæzlustöðvarnar
og starfið þar, heldur hefur
handahóf ráðið þar fleiru eins og
viðar, að mínu mati.
Auðvitað eru stöðlun og fjár-
mögnunarreglur (nauðlynlegt
tæki í stjórnun og á heilsugæzlu-
sviðinu) góð viðleitni. Það á þó
einkum við, er tryggja á lág-
marksgæði, sem ekki má fara
niður fyrir-. En svo er og um viss-
an sveigjanleika innan ákveðins
ramma, ekki sizt í mannlegum
samskiptum svo óendanlega
breytilegum einsog viðtæk heilsu-
gæzla er. Herra Staðall má ekki
að minu mati verða þar of
ósveigjanlegur og keyra þar allt i
sama far. Þaðanafsiður er fallegt
að hampa sparihattinum eftir ein-
hverjum óljósum geðþótta, svo úr
verði lausnir á borð ví næstu
áætlanir um heilsugæzlustöðvar í
Reykjavík, sem ég óttast að geti
hreinlega skaðað þróun hug-
mynda um nútimaheilsugæzlu
með hálfvelgju sinni. Og allra sízt
er geðslegt að hagræða síðan stað-
reyndum til að aðlaga þær handa-
hófinu með þvi að segja að
„frumathugun" eigi sér nú stað á
stöðinni i Breiðholti en gefa jafn-
framt i skyn, að næstu ákvarðanir
í heilsugæzlustöðvamálum í
Reykjavík séu byggóar á traustari
grunni. Var sú staðhæfing raunar
kveikjan að þessari svargrein.
Hér er sannarlega ekki verið að
höggva að þeirri stöð, sem komin
er i gagnið, Árbæjarstöðinni, sem
er þrátt fyrir allt spor í rétta átt
og nýtur ágætra starfskrafta. Hitt
hefur mér þótt nauðsynlegt að
kveða uppúr um, hvernig að mál-
um hefur verið staðió, og að sú
mynd sé ekki eins slétt og feld og
gefið er í skyn í riti eða ræðu i
hátíðlegum handabandahófum.
Mikið úrva/,
sanngjarnt verð
Fótboltar
Badminton
sett
Borðtennisspaðar
Æfíngaskór
Sólstólar
Kælibox
Regngallar
Sólbeddar
Hjá okkur fáið þið nánast allt sem þarf til útilegunnar.
I Liverpool getið þið séð uppsett tjöld og í Domus er
gott pláss til að skoða ferðavörurnar. Mest er þó um
vert að vita, að i þessum búðum er verðið alltaf
sanngjarnt cg stundum, þegar um samkaup er að
ræðá, ótrúlega lágt. Hér fyrir ofan er nokkur vöru-
sýnishorn og verðupplýsingar, en best er að líta inn og
skoða þetta sjálfur, margir vöruflokkar eru senn á
þrotum.
DOMUS
l.augavegi 91
LIVERPOOL
Laugavegi 18a
31
Sumarbústaða
og
húseigendur
GARÐYRKJUÁHÖLD
SKÓFLUR, ALLSKONAR
Handsláttuvélar
Garðslöngur og tilh.
Slöngugrindur. Kranar
Vatnsúðarar
Garðkönnur, Fötur
Hrifur. Orf. Brýni.
Eylands-ljáir.
Greina og grasklippur.
Músa- og rottugildrur.
Handverkfæri, allskonar
Kúbein. Járnkarlar.
Jarðhakar. Sleggjur
Múraraverkfæri,
Málningog lökk
Bátalakk. Eirolía
Viðarolia, Trekkfastolia.
Pinotex, allir litir
Fernisolia
Tjörur, allskonar
Kítti, allskonar
Virbustar, Sköfur
Penslar. Kústar. Rúllur.
Polyf illa-fyllir
Polystrippa-uppleysir
Polyfilla — Cementwork
sement og sandblanda
ÚTI-GRILL
Grilltengur — gafflar
Viðarkol — Kveikilögur
Gas-ferðatæki
Olíu-
ferðaprímusar
Vasaljós. Raflugtir
Olíulampar. Steinolía
Plastbrúsar 10 og 25 Itr.
til viðgerða semment og
sandblanda
Vængjadælur
Gólfmottur
Slökkvitæki
Asbest-teppi
Brunaslöngur
Björgunarvesti
Árar—Árakefar
Bátaspil
Bátalanternur
Bátadælur
Bátabaujur
Silunganet og slöngur
Silunga- og laxalínur
Önglar. Pilkar
ÁL-STIGAR
Sólúr
Islenzkir fánar
Allar stærðir.
Fánalinur. Húnar
Fánalínu-festingar.
Ullar-
nærfatnaður
„Stil-Longs"
Vinnufatnaður
Regnfatnaður
KLOSSAR
Gúmmístfgvél
Vinnuhanzkar
Ananaustum
Sími 28855