Morgunblaðið - 07.08.1977, Blaðsíða 16

Jg MORGUNBLAÐIÐ, 3UNNUDAGUR 7. AGUST 1977
Frá Skálum, þar sem athafnalífið blómstraði hér áður fyrri

Texti & myndir:
JÓHANNA KRISTJONSDOTTIR
LAUGARDAGUR á Þórshöfn.
Glampandi sólskin. Bíllinn er bilaöur
og verður ekki tekinn til meðhöndlun-
ar fyrr en eftir helgi. En það gerir
mínnst til,, því að Öli fréttaritari
Morgunblaðsins Þorsteinsson kemur á
jeppanum, enda eins gott að hafa sterk-
an bil í þá ferð sem er fyrir höndum: út
Langanesið, í Skoruvík og út í Skála.
Einhverra hluta vegna hafði ég jafn-
an ímyndað mér Langanesið alltaf
hrjóstrugt og bert. Vilhjálmur hrepp-
stjóri Guðmundsson á Syðra Lóni segir
að ég sé ekki ein um þá skoðun. Margir
aðkomumenn furði sig á því, þegar
„Hér hvíla ellefu enskir
menn . .
ekið er út nesið, hversu grösugt það sé.
Þó eru flestir bæir í eyði, þegar komið
er út fyrir Sauðanes. Byggðin hefur
verið að leggjast af á hverju býlinu af
öðru og menn flytja burt. Sumir fara
suður, aðrir á Þórshöfn. Enn aðrir í
kirkjugarðinn. Og það kemur enginn í
staðinn. Ekki að svo stöddu að minnsta
kosti.
VIÐ rennum þetta léttilega á jeppan-
um til að byrja með og landslagið er
ekki stórbrotið, en hlýiegt og grösugt.
En þégar kemur út fyrir eyðibæinn
Heiði — þar sem sagt er að mikið
skrímsl hafi gengið á land fyrir all-
mörgum árum — skiptir svo snöggt um
að engu er likara en við séum komín á
aðra stjþrnu. Hér tekur við hálfgert
tungllandslag, grjót og meira grjót,
grjót hvert sem litið er. Eini gróðurinn
sem fær þrifizt hér eru allra harðgerð-
ustu jurtir og er geldingahnappurinn
þar mest áberandi. Og f þessu hálf-
kuldalega umhverfi fer ég einmitt að
hugsa um að á þessum stað eigi geld-
ingahnappur heima og hvergi annars
staðar og ég fæ megnustu andúð á
þeirri áráttu borgargarðeigenda að rífa
slíkar plöntur úr náttúrlegu umhverfi
sínu og setja þær niður í tilbúna blóma-
garða sína.
VEGURINN versnar stórlega samtímis
því að skiptir um landslag. Við megum
kallast sæl og heppin að vera á góðum
bíl á slíkum troðningum. En þessa leið
fer þó pósturinn frá Þórshöfn ótrauður
að minnsta kosti einu sinni eða tvisvar
í viku árið um kring að færa Birni
vitaverði í Skoruvík blöðin sin. Við
förum fram hjá eyðibýlum sem kúra
við ströndina, Læknesstaðir, Brimnes,
Innribær, Fúlavík. Þýfður túnskiki
umhverfis hálfhrunin eða alhrunin
bæjarhúsin. Þarna hefur ekki verið
búið í áratugi. Við nálgumst svo Skoru-
víkurbjarg. Þar síga menn i björg á
hverju vori og á einum stað í bjarginu
er súlubuggð, sú eina sem vitað er um
norðanlands.
ÞEGAR við höktum loks í hlað á Skoru-
vík getur á að líta. Þar er sjálfur sýslu-
maðurinn frá Húsavík, Sigurður Gizur-
arson kominn ásamt fjölskyldu sinni. I
lögreglufylgd eins og vera ber. Sýslu-
maðurinn er að aðstoða Björn vitavörð
að ganga frá sínum málum, en Björn er
að flytja frá Skoruvík með konu sinni
og dóttur, eftir langa og dygga vita-
varðar- og veðurþjónustu i Skoruvik.
Heilsan er að bila og þau verða að fara.
Þeim er það ekki ljúft en um annað er
ekki að ræða. í Skoruvík er einnig
kominn stór flutningabíll, hann er að
sækja staura hjá Birni en mikill reki er
unninn í girðingastaura ár hvert í
Skoruvík.
ÞAU segja okkur í Skoruvik að fyrir
nokkru hafi fólksbíll farið yfir Vatna-
dalinn í áttina að Skálum. Við teljum
með ólíkindum að svo sé, það getur
enginn venjulegur bill farið slikan veg.
Svo leggjum við i hann. Vondur var
vegurinn hingað og þó hátíð hjá þvi
sem við tekur. Uppi á miðri heiðinni
komum við að gömlum, yfirlætislaus-
um krossi: ,,Hér hvíla ellefu enskir
menn“. Hvorki meira né minna. Þeir
urðu skipreika hér, komust þó ellefu
lifs í land og lögðu af stað yfir heiðina.
Einhverra hluta vegna villtust þeir
framhjá Skálum og gáfust upp miðja
vegu milli Skála og Skoruvikur. Þar
voru þeir siðan jarðsettir. A árum áður
urðu oft skiptapar við Langanes, en
eftir að vitinn kom á Fonti, yzt úti á
Nesinu, hefur manntjón aldrei orðið.
Á SKÁLUM var mikið og fjörugt at-
hafnalíf áður fyrri. Útræði á sumrin og
vaðandi fiskur allt um kring. Á sumrin
var hér allt upp i tvö—þrjú hundruð
manna byggð. Skálar voru aðal staður-
inn á Langanesinu, þar var verzlunin,
atvinnan og peningarnir það sem það
var. Þessum stað fór að hnigna í stríð-
inu og í kringum 1950 var allt að kom-
ast í auðn. Það er næsta óskiljanlegt að
hugsa sér það mikla og fjölskrúðuga
mannlíf sem hér hefur verið, þegar
komió er að Skálum nú. Staðurinn er
nöturlegur, stendur fyrir opnu hafi og
þótt hlýtt hafi verið hinum megin á
nesinu gnauðar vindurinn hér á göml-
um grunnum og við verðum að vaða
grasið í hné. Eitt hús stendur uppi,
myndarlegt timburhús sem var búið i
Grjót og meira grjót.
töluverðan tíma eftir að önnur byggð
lagðist hér af. Nokkur hús voru flutt
héðan í heilu lagi, meðal annars stigu
Þórshafnarbúar lengi dans og skemmt-
an í samkomuhúsi, sem stóð áður á
grunni í Skálum og þótti mikil bygging.
Enn sjást minjar um útgerðina, þótt að
mestu blasi við rústir, meðal annars
stórir pottar og ker sem notaðir hafa
verið við lýsisvinnslu.
NIÐUR í sjó er nánast þverhnipi nema
á einum stað. En það er munur að í
einni af ferðum sinum hér áður kom
Guðmundur biskup góði hingað og not-
aði tækifærið og blessaði Bakkana. Svo
að það hefur aldrei orðið neinum að
meini þótt hann hafi hrokkið niður
fyrir Bakkana. Vitað er til að börn hafi
hrapað þar niður í grýtta fjöruna, og
staðið upp heil. Sagnir eru um stór-
gripi sem hafa farið niður og ekki vitað
um önnur meiðsl en kjálkabrot við
fallið, eftir því sem haft er fyrir satt
um hross einhvern tíma. Síðasta atvik-
ið sem vitað er til, er móðir húsbóndans
sem lengst bjó á Skálum, eftir að önnur
byggð var farin í eyði. Hún var að
teygja sig eftir þvotti og rann af stað
niður. En likt og Þorgeir Hávarsson
hékk á hvönninni forðum náði hús-
freyja taki á grastó og fékk haldið sér
þar dauðahaldi miðja vegu, unz henni
var borgið upp.
ÞEGAR við höfum reikað um staðinn
um hrið sjáum við svo allt í einu
nefnda fólksbifreið, þar sem hún
stendur hálffalin i háu grasi. Það hefur
þá ekki verið tröllasaga að fólksbíll
hafi farið þessar vegleysur. Þetta er
meiri gáta en ég fæ skilið og enn
skritnara var skömmu siðar að horfa á
eftir bílnum aka fyrirhafnarlaust upp
skorningana eins og hann væri að aka
eftir Miklubrautinni, en ekki þvilíka
leið að meira að segja jeppinn blés
þreytulega öðru hverju.
UPP á Kömbunum eru minjar um
búsetu Breta á stríðsárunum. Þar hef-
ur þó flest verið rifið og flutt brott en
mikill skorsteinn ris þar, fagurlega
hlaðinn. Bretar munu hafa talið þetta
ágætt lægi til að fylgjast með siglingum
að landinu. En litt vinalegt hlýtur þeim
að hafa fundizt landslagið. Bretar buð-
ust til að gera veg um Langanesið á
meðan þeir voru þarna. Þvi var hafnað
af hreppsnefndinni, enda þótti ekki
sæma að taka við neinu frá þeim aðila
sem hafði hernumið landið. Nú :ftur á
móti eru ýmsir þeirrar skoðunar að
Skálar hefðu haldizt áfram í byggð, ef
vegarsamband þaðan við nesið að öðru
leyti hefði verið viðunandi. Þá væri
enn hraði og athöfn á þessum stað.
Slíkt er þó erfitt að hugsa sér þegar
horft er yfir.
Að skrönglast
út í Skoruvík
og að Skálum