Morgunblaðið - 07.08.1977, Qupperneq 22

Morgunblaðið - 07.08.1977, Qupperneq 22
22 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. AGUST 1977 VEIKARA KYNIÐ OFNÆMI 0 t vor lauk í West Point, elzta og virtasta herskóla Bandaríkj- anna, fyrsta skólaárinu sfðan þingið f Washington mannaði sig loksins upp í að opna hann fyrir . kvenfólkinu, og sýnist árangur- inn satt bezt að segja stórum betri en þeir höfðu spáð, og ef til vill vonað, sem ætluðu að ærast útaf þessari nýbreytni. Af þeim eitt hundrað og nftján stúlkum sem innrituðust f skólann f fyrra þraukuðu 89 af veturinn. Sú út- koma er að vfsu fimm prósentum lakari en hjá karlmönnunum miðað við höfðatölu, en þá skyldu menn á hinn bóginn hafa það hugfast að kvenfólkið þarna gekk ekki einungis inn í ósvikna „karl- mannsveröld", heldur vafalftið einhverja þá ströngustu og kröfu- hörðustu sem handarfska skóla- kerfið býður upp á. Sitthvað forvitnilegt kom í ljós á þessu fyrsta „kvennaári" í nær tvö hundruð ára sögu West Point. Til dæmis gáfust tiltölulega fleiri háskólamenntaðar stúlkur upp heldur en hinar sem höfðu lakari menntun. Menn velta nú vöngum yfir ástæðunum og komast að þeirri niðurstöðu helzt að þær fyrrnefndu hafi talið sér borgið í atvinnulífinu hvort eð var þó að þær gæfu West Point upp á bát- inn þegar þær fundu að _ her- mennskan var ekkert grín, en; fjárhagsástæður aftur á móti keyra þegar skólabræðurnir sáu hvernig við vorum gallaðar." Eins og að líkum lætur réðu nýliðarnir úr kvennaflokknum betur við bóklega námið en hina ósviknu hernaðarþjálfun. Nokkr- ar heltust enda úr lestinni af því þær skorti einfaldlega líkamlegt þrek til þess að leysa þær þrautir af hendi sem af þeim var krafizt. Karen Kelly frá Ulinoice segir um þolhlaupin til dæmis:„Eiginlega finnst mér núna sem ég hafi aldrei hlaupið í alvöru fyrr en ég kom hingað.“ Og henni er ekki ennþá alveg ljóst hvernig hún lifði af fyrstu vikurnar. Hún segir að stundum hafi hún naumast vit- að i þennan heim né annan þegar hún dróst í mark. „Mér fundust þrautirnar stundum allt að því óbærilegar," bætir hún við. Agamál Katherine Goodland frá Iowa eru hinsvegar þeir dagar minnis- stæðastir þegar einhver liðþjálf- inn tók sér fyrir hendur að leiða hanna í allan sannleikann um hermannalífið. Hún segir frá því atviki þegar hún var að lotum komin eftir óvenjustranga æfingu — og liðþjálfinn lét hana endur-- taka hana fimm sinnum til viðbót- ar. Og tilgangurinn? „Hann gauk- aði því að mér,“ segir Katheríne og brosir hæglátlega, „að ég yrði að sýna og sanna að ég gæti tekið með á milli kennslustofa í stein- gráa hermannabúningnum. Kven- fólk hefur þó löngum legið undir því að það væri skrautgjarnara en karlar og þó einkanlega að það kappkostaði fremur en þeir að skera sig úr í klæðaburði — og þá ekki sízt frá kynsystrum sínum. Yfirleitt er það sjaldan haft fyrir satt um konur að þær kæri sig mikið um að vera eins og klipprar útúr sama tískublaðinu og þó enn- þá siður, eins og hér á jafnvel betur við, útúr sama klæðis- stranganum. Kemst upp í vana En þótt þær i herskólanum litu sumar til að byrja með á einkenn- isbúninginn sem næsta þrúgandi en óhjákvæmilega kvöð, þá vönd- ust þær honum fyrr en margur hafði spáð. Það var rétt fyrstu tvær, þrjár vikurnar, ef það var þá svo lengi, sem sumar voru stundum hálf vandræðalegar á svipinn eða jafnvel hálf flóttaleg- ar, eins og þær treystu ekki meira en svo viðbrögðum manna þegar þeir sæju þær svona til fara. Bráð- snotur stúlka frá New York játar nú hreinskilnislega að hún hafi „ætlað niður úr gólfinu" þegar hún stóð fyrir framan liðþjálfann fyrsta daginn í skólanum og mát- aði í fyrsta skipti „tindátaflíkurn- ar“ sem henni var ætlað að bera við viðhafnartækifæri. „Mér fannst kraginn auk þess vera að „ÞAÐ ER DRAUMUR AÐVERAMEÐ DÁTA” valdið þvi hjá mörgum hinna, að herskólinn, þótt harður væri, hafi ef til vill verið siðasta tækifærið sem þeim gafst til þess að afla sér framhaldsmenntunar. Vantar hörkuna Þá leiddi veturinn líka í ljós að stúlkur frá suðurrikjum Banda- ríkjanna eru að því er virðist ekki eins harðar af sér og skapfastar eins og kynsystur þeirra frá öðr- um fylkjum; einkum þó frá hin- um þéttbýlu iðnhéruðum austur- strandarinnar. Þær fyrrnefndu lögðu fremur árar i bát þegar á móti blés, og komu sér úr ein- kennisbúningnum og forðuðu sér. Forráðamenn herskólans munu því heldur reyna að víkja sér hjá þvi i nánustu framtíð að taka við mörgum suðurríkjastúlkum; og að fenginni reynslu af þeim há- skólagengnu má á sama hátt gera ráð fyrir því að þær verði næstu árin að minnsta kosti ek_ki teknar fram yfir þær eenr'hafa ekkert háskólaprðffð. Þessar áttatíu og níu sem stóð- ust eldraun fyrsta skólaársins mega aftur á móti vera hreyknar af frammistöðunni. Þær vissu áð- ur en þær hófu námið að þeim myndi ekki líðast að skjóta sér bakvið kynferðið, að eitt yrði nokkurnveginn látið ganga yfir bæði kynin jafnt í bóklegu námi sem í því „verklega". Þær klædd- ust til dæmis þegar frá upphafi hinum næsta forneskjulega stein- gráa einkennisbúningi skólans: ríghnepptri treyju með uppháum flibbakraga og buxum með svartri rönd niður eftir skálmunum. í hinum endurskoðuðu skólaregl- um segir að vísu að námsmeyjum sé heimilt að bera pils við treyj- una við dagleg störf, en þegar á reyndi varð karlmannsbúningur- inn samt ofan á. „Við ákváðum einn daginn eftir að hlýna fór í veðri að mæta pilsklæddar við liðskönnun," segir ein þeirra, „en allt ætlaði bókstaflega um koll að á öllu því þreki sem ég ætti til — og þó heldur betur en það.“ Harðneskjan sem á sumum sviðum hlýtur að fylgja her- mennskunni kom líka ónotalega við margar stúlkurnar, í fyrstu að minnsta kosti. Reynslan I West Point þykir auk þess hafa sannað að kvenfólk eigi erfiðara með að sætta sig við heraga én karlmenn. Konur taka það nær sér en karlar þegar þeim er sagt til syndanna fyrir yfirsjónir á þann hátt sem tíðkast í hermennsku: það er að segja í allra áheyrn og ekki alltaf prúðmannlega. Það er ekki tekið á sökudólgnum með neinum silki- hönskum þegar svo stendur á, og er þá ekki spurt að því hvort það er kvenmannsandlit eða karl- manns sem horfir undan einkenn- ishúfunni. Jáogafturjá Einn kvendátinn sem fékk að lokum nóg hefur þetta að segja um agann i herskólanum: „Það var eiginlega aðeins fernt sem manni leyfðist að segja: Já, lið- þjálfi. Nei, liðþjálfi. Mér skjátlað- ist, liðþjálfi. Ég biðst afsökunar, liðþjálfi." Og hún hnýtir við: „Þar að auki dundi það sifellt á manni að þeir heyrðu ekki til manns. Hærra! Hærra! Talaðu hærra, kona! var viðkvæðið. Og þeir org- uðu þetta framan í mann. Þar til maður stóð þarna að lokum sjálf- ur og öskraði eins og vitfirringur. Og teinréttur í þokkabót. Ég gat aldrei skilið hví mennirnir létu svona.“ Ein skýringin er samt ugglaust sú að í herskólum er lagt kapp á að innræta mönnum hlýðni. í her- skólunum eru foringjaefnin. Og til þess að geta skipað fyrir verða menn að hafa lært að hlýðnast skipunum. Annars þykjast þeir þegar bún- ir að finna hin efnilegustu for- ingjaefni þarna í röðum kvenn- anna sem nú eru að hefja sitt annað ár í West Point, og enda fá þær flestar, sem komust i gegnum % Þegar nýliðinn fær orð í eyra er ekkert verið að spyrja um kynferðið. Með byssu um öxl, hjálm á höfði og næsta hrikaleg vígorð. kvörnina síðastliðinn vetur, yfir- leitt góðar umsagnir. Það kom líka mörgum af yfirmönnum skól- ans á óvart hve fljótar þær voru að tileinka sér þetta lff þótt hart væri. Eftir að búið var að vinsa þær óhæfu úr — bæði þær sem leizt ekkert á blikuna þegar þeim skildist hvers krafizt var af þeim og svo á hinn bóginn hinar sem kiknuðu einfaldlega. undan byrð- inni þótt þær legðu sig aliar fram — þá báru þær, sem þá voru eftir, sig engu óhermannlegar en karl- mennirnir sem þær skálmuðu kyrkja mig,“ segir hún, „þegar mér hafði loksins tekizt að krækja hann utan um hálsinn á mér.“ Og þegar sá dagur rann upp að henni og námssystrum hennar var skip- að að mæta svona klæddar við liðskönnun, „þá ætluðum við varla að þora að horfa hver á aðra, svo bágar vorum við.“ Nú bera þær einkennisklæðin eins og þær vissu naumast hvað borgaralegur fatnaður væci. Þær virðast alls ekki vera sér þess meðvitandi að þær skeri sig úr. Stúlkan frá New York var samt ekki í „tindátaflikunum" þegar hún var að lýsa fyrstu kynnunum sínum af þeim. Þær héngu i skápnum hennar. Hún var tygjuð i æfingabúðir þar sem herdeildin hennar átti að dvelja i tjaldbúð- um, og var kiædd hinum leir- brúna vígvallabúningi óbreyttra hermanna, sem þeir bera lika við alla stangari vinnu. Og það var ekki að sjá að henni þætti neitt skrýtið við það. Það virtist ekki einu sinni hvarfla að henni að stálhjálmurinn sem hún bar á höfðinu væri ekki beinlinis kven- legt höfuðfat. Ymis blöð og tímarit i Banda- ríkjum hafa á undanförnum mán- uðum gert út blaðamenn og ljós- myndara að kanna hvernig þetta kvenfólk, sem rauf nær tveggja alda einokun karlmannanna á herskólunum þarna vestra, spjar- aði sig. Þvi að West Point er ekki eina vigið sem er fallið: konurnar eru líka búnar að höggva strand- högg í skólum flughers og flota. Viðbrögð New York Times sendi lið til að forvitnast um frammistöðu þeirra í skóla flughersins og birti siðan i sunnudagsriti sínu itarlega mynd- skreytta grein um stúlkurnar þar sem þær munda byssuna. Les- endabréf, sem síðar voru birt, sýndu misjöfn viðbrögð. Sumum fannst augsýnilega nóg um að sjá framhald á bls. 17 Jafnvel um- búðír geta verið kveikja að útbrotum 9 Ekki alls fyrir longu hélt Samband þýzkra húðsjúkdómafræðinga þing I Cologne Þar kom m a fram, að húð- sjúkdómar vegna gálauslegrar með- ferðar efna og efnablandna færast allt- af í vöxt. Einkum fá margir húðsjúk- dóma af ýmsum efnum I algengum vöruumbúðum Þessi efni eru fæst beinlinis eitruð. En mörg þeirra geta samt sem áður valdið ofnæmi i við- kvæmri húð K.E. Malten, prófessor i Nijmegen i Hollandi. taldi i erindi sinu mörg dæmi þess. að menn hefðu fengið útbrot og ýmiss konar ofnæmi af þvi að hand- fjalla ákveðnar tegundir einangrunar- . plasts. Grunur hefur leikið á þessu um nokkurt skeið og ýmislegt verið reynt til verndar verkamönnum i plastiðnaðí og öðrum sem þurfa að fara með þessi einangrunarefni En það er ákaflega erfitt viðureignar. Þótt maður fái of- næmi er oft ekki gott að vita hvaða efni olli því. Það þarf ekki að vera það efni, sem maðurinn vinnur mest við, en gæti verið eitthvert annað, sem hann kemur tiltölulega litið nálægt Auk þess er svo það. að mörg iðnfyrirtæki eru treg og neita jafnvel alveg að gefa nákvæmar upplýsingar um efnablönd- ur, sem þau framleiða Einkum á þetta við um litablöndur. Ofnæmi í húð stafar reyndar ekki allt af tiltölulega nýuppfundnum efna- blöndum Menn geta fengið útbrot of ofnæmi af fjölmörgum efnum i náttúr- unni. Einn ræðumanna á þinginu i Cologne fjallaði um sjúkdóm nokkurn. sem er sérstaklega algengur meðal garðyrkjumanna, einkum á vorin, þeg- ar mikið er skorið af páskaliljum Garð- yrkjumenn fá þá oft útbrot á höndum En það stafar af safanum, sem rennur úr páskaliljunum, þegar stilkurinn er skorinn Ýmsir málmar geta lika valdið húðsjúkdómum T d má nefna nikkel- blöndu, sem notuð er i hnappa á gallabuxum Ef hnappurinn liggur að húðinni að staðaldri getur það valdið útbrotum sem eru i laginu eins og hnappurinn og álika stór. Ýmsir skart- gripir, sem sagðir eru úr silfri, valda lika oft útbrotum á húð ungra stúlkna Margs kyns ofnæmi er þannig til kom- ið, að menn hafa andað að sér mjöli, sagi, hári dýra eða frjódufti jurta. Slíkt ofnæmi stafar oftast nær af óvanalega litlu viðnámi i likama manns, og verður það ekkí læknað; eina leiðin er, að koma ekkí nálægt þvi efni, sem ofnæminu veldur. í Vestur-Þýzkalandi er nú svo komið. að húðsjúkdómar eru næstalgengastir allra atvinnusjúkdóma; einungis kvillar af völdum hávaða eru algengari Árið 19 74 hættu 8000 manns þar ( landi störfum eða skiptu um vinnu vegna ofnæmis fyrir einhverjum efnum, sem þeir höfðu þurft að vinnu við — KONRAD MÚLLER- CHRISTIANSEN

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.