Morgunblaðið - 02.11.1977, Blaðsíða 13

MORGYnbLAÐIÐ. MIÐVIKL ÖAGUR 2. NÓVEMBER 1977
13
Samkeppni um minningaskrif:
Skilafrestur
framlengdur
ara lands eftir veðurfari, jarð-
vegi, áburðargjöf, túnbeit, plöntu-
vali o.fl. Tilraunir til að auka upp-
skeru með tilliti til fóðurgildis
fyrir jórturdýr af ræktuðu landi
hafa til þessa ekki bent til þess,
að notkun annarra jurta en grasa
auki hagkvæmni almennt við
venjulega búfjárafurðafram-
leiðslu, þótt það geti verið hag-
stætt við ýmsar séraðstæður.
Heyfengur af túnum landsins
virðist ekki hafa aukisl mikið á
síðastliðnum 4—5 áratugum,
þrátt fyrir mjög mikla aukningu á
notkun tilbúins áburðar. Gras-
spretta hefur þó aukist töluvert,
en aukin túnbeit mun hafa dregið
úr heyfeng, þótt hún hafi verið
talin hagkvæm af ýmsum ástæð-
um.
Orkunotkun við öflun íslenzks
heys er svipuð og orkunotkun er
vegna framleiðslu á ýmsum meg-
in háttar kornvörutegundum er-
lendis eins og t.d. bygg og mais.
Er þá miðað við sambærilegt
orkugildi eða uppskeru, sem hef-
ur sambærilega nýtanlega nær-
ingu. Islenskur heyskapur og
kornræktun eriendis eru þvi sam-
bærileg frá sjónarmiði orku-
búskapar. Búf járafurðafram-
leiðsla er almennt mjög orkufrek
og því viðkvæm fyrir sveiflum i
orkuverði og efnahagsástandi, en
framleiðsla á matvælum beint úr
jurtarikinu er miklu siður svo.
Orkunotkun til framleiðslu ís-
lenskra búsafurða hefur marg-
faldast á síðustu áratugum, og nú
er svo komið, að visitölubúið not-
ar þrisvar sinnum meiri orku en
felst i öllum afurðum búsins. ís-
lenskur búrekstur er því nú til-
tölulega tæknivæddur og orku-
frekur og þannig mjög viðkvæm-
ur fyrir orkuverðssveiflum.
Helztu einkenni nýtingar is-
lenskra matvælaauðlinda i heild
er eggjahvítuframleiðsla í formi
fisks, kindakjöts og mjólkur.
Töluverð feitmetisframleiðsla á
sér einnig stað. Þar er um að ræða
ýmsar lýsistegundir, mjólkur-
afurðir svo og sauðfjárfeiti.
Framleiðsla mjölvavöru til mann-
eldis er hlutfallslega lítil. íslend-
ingar neyta meiri eggjahvituefna
en allar aðrar þjóðir, sem hald-
góðar upplýsingar eru til um og
um tvisvar sinnum meiri, en
nauðsynleg er. Sennileg skýring á
þessu er hin einhæfa matvæla-
framleiðsla og tiltölulega seint
hafinn innflutningur á fjölbreyti-
legum matvælum. Auk þess eru
mörg innflutt matvæli dýr vegna
flutnings- og geymslukostnaður
svo og vegna innflutningstolla.
Matarvenjur Islendinga verða að
teljast kostnaðarsamar, miðað við
matarvenjur annarra þjóða,
vegna mikillar neyslu dýraafurða,
mjólkur, fisks og kjöts, sem alls
staðar eru dýr matvæli miðað við
orkugildi. íslendingar fá tölu-
verðan hluta af orku sinni með
ofneyslu á eggjahvítuefnum.
Mjölvavara hefur mörgum sinn-
um ódýrari orku en eggjahvítu-
efni.
Framtíöarhorfur og
vaxtarmöguleikar
Núverandi ástand í fiskiðnaði
landsins og markaðsmálum
sjávarafurða svo og staða fisk-
stofna eru með þeim hætti, að
ekki er unnt að reikna með verð-
mætis- eða aflaukningu á næstu
fimm árum, þótt útlendingar
hverfi af íslandsmiðum. Með ná-
kvæmri visindalegri stjórnun
fiskveiða og algjörri forsjá íslend-
inga á nýtingu fiskimiðanna er
svigrúm til tvöföldunar islensks
fiskafla frá þvi sem nú er, innan
tíu ára. Sú aflaaukning getur
byggst aðallega á dýrmætum
botnfiskstofnum, svo augljóst má
vera, að geysileg verðmætisaukn-
ing er hugsanleg og framleiðsla
eggjahvitu, sem er beint nýtanleg
til manneldis, getur liðlega tvö-
faldast. Hér er um svo mikilsvert
mál að ræða, að fátt skyldi til
sparað að ná þeim áfanga.
Umtalsverður hluti næringar
sauðfjár er sóttur á óræktað land
i nágrenni bújarða og á afréttum
landsins. Margt bendir til þess, að
meira fóður verði ekki sótt þang-
að með núverandi beitarháttum.
Fyrirliggjandi upplýsingar eru þó
ekki nægilegar til að draga rnegi
afdráttarlausar ályktanir um það,
hvort núverandi beitarálag gefi
hámarksarð af óræktuðu landi,
eða hvort beitarþungi á óræktuðu
landi sé nú með þeim hætti, að
um hægfara afturför gróðurs sé
að ræða vegna hans. Ljóst er þó,
að ekki er umtalsvert svigrúm til
aukningar án verulegrar stjórn-
unar beitarálags. en það krefst
mikilla rannsókna og mikils
kostnaðar í framkvæmd, og óvíst
er, hvort slíkt reyndist hag-
kvæmt.
Mest svigrúm til aukningar bú-
fjarafurða felst tvímælalaust í
aukningu ræktaðs lands. Með
grófri áætlun má reikna með, að
unnt væri að framfleyta hér á
landi allt að 1 milljón kúgilda?eða
um 10 sinnum fleiri en nú er gert,
með ræktun á landi, sem að mestu
er undir 200 m hæðarlínu. Að
vísu væri þá um að ræða mjög
mismundandi hagkvæmni í rækt-
un að ræða vegna mismunandi
landgæða. Því er mikilvægt að
kortleggja gróið land og auðnir
eftir eiginleikum. í ljósi þess, að
ofbeit er nú víða talin eiga sér
stað á óræktuðu landi, hugsanleg
tíföldun á bústofni fela í sér stór-
kostlega þversögn, og yrði sú
aukning óhugsandi nema með við-
tækum breytingum á búskapar-
háttum, sem styddust við um-
fangsmiklar rannsóknir.
Heyskapur með hefðbundinni
útiþurrkun verður að teljast mjög
áhættusöm framleiðslugrein hér-
lendis vegna óvissrar veðráttu.
Óhagstæð veðrátta getur bæði
minnkað heyfeng og rýrt gæði
töðunnar. Talið er, að lækkun
meðalhita um eina gráðu til
lengdar minnki heyfeng um fjórð-
ung, en erfitt er að nota aðrar
plöntur til fóðurs, ef aðstaða til
grasræktar þrengist vegna kulda-
timabila. Sjást af þessu áhrif
veðráttu á afkomumöguleika
þjóðarinnar.
Með nýtingu afgangsorku
vatnsaflsstöðvanna á sumarmán-
uðum, ætti að vera grundvöllur til
rafþurrkunar á grasi með mun
hagkvæmari hætti en með olíu-
þurrkun. Unnt væri að framleiða
um 40.000 tonn árlega af gras-
kögglum með þessum hætti á
næstu árum á hagkvæman hátt, ef
dreifingarkostnaði raforkunnar
yrði haldið í lágmarki. Aukning á
graskögglaframleiðslu minnkar
óvissu i fóðurframleiðslu, eykur
nýtingu grassprettunnar með
bættum gæðum fóðurs og dregur
úr innflutningi kjarnfóðurs.
Umis rótar- eða stöngulhnýði er
unnt að framleiða hérlendis beint
til manneldis. Bæði rófur og kart-
öflur geta gefið af sér fleiri hita-
einingar i nýtanlegri uppskeru af
hektara lands en grasframleiðsla
og það beint til manneldis, en
matarvenjur landsmanija og hag-
kvæmni akuryrkju erlendis
ásamt lágum flutningskostnaði á
kornvöru leiða til þess, að inn-
fluttur sykur og korntegundir eru
aðaluppistaðan i kolhydratneyslu
íslendinga. Kartöfluframleiðsla
er mjög áhættusöm vegna hættu á
mið- og siðsumarfrostnóttum. Ef
þrengir að í milliríkjavióskiptum
með matvæli, væri þó tvímæla-
laust unnt að sinna þörfum ís-
lendinga fyrir sterkjumatvæli
með rótar- eða stöngulhnýðafram-
leiðslu.
Ylræktarframleiðsla á ýmsu
dýru léttmeti, sem geymist illa
eða hefur mikinn flutningskostn-
að, býður upp á hagkvæmni og
fjölbreytni í matvælaframboði og
eykur hollustu. Tæpast er þó
grundvöllur fyrir umtalsverða
matvælaframleiðslu með þessum
hætti.
Ýmsar aukabúgreinar landsins
gefa tilbreytni og stuðla að auk-
inn'i hagkvæmni i landbúnaði, en
eru tæpast til þess fallnar að
leggja af mörkum matvæli i sam-
bærilegum stíi og áðurnefndar
framleiðslugreinar eða skipta
sköpum frá næringarfræðilegum
sjónarhóli. Fiskrækt i stórum stíl
yrði að byggjast á fóðrun, þ.e.
fiskeldi, því frjósemi og frarn-
leiðslugeta íslenskra vatna er
mjög takmörkuð. Fiskeldi er í eðli
sínu umbreyting á ódýru fóðri
yfir i verðmæt matvæli. Laxfiskar
og aðrir íslenskir nytjafiskar eru
dýraætur og þurfa þvi 1. flokks
Framhald á bls. 19.
Ákveðið hefur verið að fram-
lengja til 1. marz 1978 frest til að
skila framlagi í samkeppni um
minningaskrif eldra fólks sem
efnt var til á slðastliðnu hausti að
Framtíðin
styður BSRB
A FÉLAGSFUNDI málfunda-
félagsins Framtiðarinnar í
Menntaskólanum í Reykjavík, þar
sem fjallað var um efnið „Verk-
föll forngripur eða baráttutæki"
var samþykkt að lýsa fullum
stuðningi við kjarabaráttu BSRB
og mótmæla harðlega „öllum til-
raunum i þá átt að skerða þau
sjálfsögðu réttindi sem verkfalls-
réttur er hverjum sem í hlut á“.
Hesthús og
hlaða brunnu
ELDUR kom upp í hesthúsi og
áfastrt hlöðu i Borgarnesi um
klukkan hálfátla á sunnudags-
morguninn. Brann hvortlveggja
til kaldra kola. Hesthúsið tók
fimm hesta en engir hestar voru i
húsinu, þegar eldurinn kom upp.
Hins vegar var hlaðan hálffull af
heyi og eyðilagðist það.
tilhlutan Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytisins, Sagn-
fræðistofnunar Háskóla tslands,
Stofnunar Arna Magnússonar og
Þjóðminjasafns íslands. Átti
fresturinn að renna út 1. nóvem-
ber.
1 fréttatiikynningu frá fram-
kvæmdanefnd samkeppninnar
segir að allmikið efni hafi þegar
borizt, sumt af því mjög merki-
— VIÐ erum nú að byrja nieð
fundi uni alll land til að kynna
samningana niilli BSRB og ríkis-
ins. Fyrstu fundirnir verða haldn-
ir á fimmtudag 3. nóvember og
þeir sfðustu á þriðjudag 8. nóvem-
ber, en alls verða haldnir 19 fund-
ir víðs vegar um land, sagði
Haraldur Steinþórsson varafor-
maður og franikvæmdasljóri
BSRB í sanitali við Morgunblaðið
f gær. Þá sagði Haraldur. að hin
ýmsu félög í Reykjavík sæju tiiu
að kvnna samningána hvert uni
sig og ennfremur væri Asgarður,
blað saintakanna, að koma út, en
þar væri saniningurinn einnig
skýrður.
legt. Segir að svörin dreifist mis-
jafnlega eftir landshlutum og
uppruna, t.d hafi mjög lítið borist
úr Húnavatnssýslum, Eyjafirði og
Múlasýslum, en langmest frá
Vestfjarðakjálkanum og Þing-
eyjarsýslum. Segir í fréttatil-
kynningunni að tilfinnanlega
vanti efni úr þorpum og kaupstöð-
um.
í fréttatilkynningunni segir að
jafnvel þótt sumir kæri sig ekki
endilega um að taka þátt í sam-
keppninni sem slíkri, þá sé mikill
fengur að öllum endurminning-
um varðandi daglegt lif fyrri
tíma. Þá segir að af þeim svörum
sem borist hafi sé ljóst að þeir
sem einna minnsta trú virðist
hafa á sjálfum sér til slíkra rit-
starfa skili oft bezta efninu, þegar
á hólminn sé komið.
Haraldur Steinþörsson sagði. að
atkvæðagreiðsla um samninginn
færi siðan fram á miðvikudag 9.
nóvember og fimnitudag 10.
nóvember, og yrði kosið á 40 stöð-
um utan Reykjavíkur, en í
Reykjavik yrði kosið á veguin sér-
félaganna, og þar yrði dálítið mis-
munandi fyrirkomulag á kosning-
uiium
Haraldur sagði ennfremur að
líklega yrðí talið á laugardegi eða
sunnudegi, fyrr yrði vart búið að
safna atkvæðum sahtan af iillu
landinu. Það er yfirkjörstjórn
BSRB. sem sér um talninguna.
A
Eínmitt líturinn
sem ég hafði hugsað mérr
„Ég valdi litinn á herbergið mitt
sjálfur.
Ég valdi litinn eftir nýja Kópal
tónalitakortinu. Á Kópal kortinu
finnur maður töff liti — alla liti,
sem manni dettur í hug.
Nýtt Kópal er endingargóð, —
þekur svaka vel og þolir stelpur og
stráka eins og mig.
Nýtt Kópal er fín málning, það er
satt, það stendur á litakortinu!"
málningbf
BSRB með 19 kyiming-
arfundi úti um land