Morgunblaðið - 12.11.1977, Qupperneq 14

14
Myndilst
Guðmundur Hinriksson: Örfirisey.
Sýning á Loftinu
„Upper
runnin ársól”
eftir VALTÝR
PÉTURSSON
Ungur málari, sem lengi
hefur dvalið við listnám í
Frakklandi og að minnsta kosti
einu sinni sýnt verk sin áður i
Klausturhólum fyrir nokkrum
árum, heldur sýningu á pastei-
verkum á Loftinu h,já Helga
Einarssyni við Skólavörðustíg.
Þessi ungi listamaður heitir
GUÐMUNDUR HINRIKSSON,
og veit ég engin deili á honum
nema það, sem áður segir varð-
andi nám hans í Frakklandi.
Hann heldur einnig sýningu á
teikningum hinum megin göt-
unnar, á Mokka.
Fram eftir hausti var vefn-
aðarsýning á Loftinu, en þvi
miður gafst mér ekki tækifæri
til að sjá þá sýningu. Annars er
nokkuð langt síðan myndlist
hefur verið á Loftinu, og er það
gleðilegt, að aftur skuli vera
komin starfsemi i gang á þess-
um ágæta stað. Vonandi verður
Guðmundur Hinriksson ekki sá '
eini, sem sýnir þar að sinni.
Eins og þeir vita, sem til
þekkja, er þetta vinalega
galleri aldeilis afbragð fyrir
litlar sýningar, og þær geta
stundum verið mikiu skemmti-
legri en það, sem sett er í stóru
salina.
Guðmundur Hinriksson sýnir
23 pastelmyndir á þessari sýn-
ingu sinni, og eru það óneitan-
lega dálítið misjöfn verk. Hann
hefur yfirleitt mjög mjúka og
þýða litameðferð, sem er frekar
aðgerðarlítil og vantar alla
snerpu. Hann sér fyrirmyndir
sínar nokkuð öðruvísi en vana-
legt er um okkur hér í hinu
hrjúfa landslagi og stríðum
stormum. Myndir hans hafa
yfirleitt erlendan fínleika, og
sumar hafnarmyndir hans
minna meira á andrúmsloft
Miðjarðarliafsins en hið norð-
læga Atlantshaf. En það er okk-
uð auðkennandi fyrir Guð-
mund, hve hann er upptekinn
af viðfangsefnum frá sjávarsíð-
unni, og einnig á heiðin sfn ítök
í huga málarans.
Það voru nokkur verk á þess-
ari sýningu, sem ég man betur
en önnur, nefni ég þar til No.
18,19 og 21. En eitt besta verkið
á sýningu Guðmundar er No. 2,
Örfirisey, sem hefur meira átak
í Iitnum en flest annað, sem
sýnt er. I því verki nýtur past-
ellinn sín einnig miklu betur en
annars staðar. Þetta er i heild
nokkuð snotur sýning, en hún
er ekki með því betra, sem sýnt
hefur verið á Loftinu. Hana
Framhald á bls. 23
Bragi Sigurjónsson: Sumarauki.
Ljóð og ljóðaþýðingar. Bókaút-
gáfan Skjaldborg. — Akureyri
1977.
í haust eru liðin þrjátíu ár,
siðan Bragi Sigurjónsson sendi
fyrstu ljóðabók sina á bókamark-
að. Hún heitir Hver er kominn
úti? Nú er komin frá honum sú
sjöunda, Sumarauki. En fleiri eru
þær bækurnar, sem hann hefur
lagt hönd að. Arið 1957 skaut
hann inn í ljóðabókahópinn
smásagnasafni, og hann safnaði í
og skrifaði hið mikla fimm binda
ritverk, Göngur og réttir, á
árinum 1948—53. Þá hefur hann
þýtt langa skáldsögu og forvitni-
lega ferðabók, og '43—'49 var
hann ritstjóri tímaritsins Stig-
anda. Auk þessara ritstarfa stýrði
hann árum saman Alþýðu-
manninum, vikublaði Alþýðu-
flokksins fyrir Norðurland. Hann
hefur og gefið sig að bæjar-
málum, átt sæti í bæjarstjórn og
bæjarráði Akureyrar og eytt
miklum tíma í pólitískt funda-
stapp og á Alþingi hefur hann
setið nokkur ár. Auk alls þessa
hefur hann gegnt ábyrgðarstörf-
um sem hafa verið lifibrauð hans,
og verður svo varla sagt, þó að
hann sé nú kominn hátt á sjötugs-
aldur, að hann hafi gefið það for-
dæmi að vinna aðeins átta tíma
fimm daga vikunnar og tak-
markað mun það hafa verið, sem
hann hefur setið á vetiinga-
stöðum, þó að hins vegar hafi
honum þótt gott að ræða við gesti
og kynnast viðhorfum þeirra í
bókmenntum, stjórnmálum og
dagsins almennu önn.
Af öllu hinu margvíslega
veraldarvafstri Braga Sigurjóns-
sonar mætti ætla, að ekki sízt nú,
svo sem ástatt er á íslandi og
raunar vítt um veröld, sendi hann
ljóðdís sína á vettvang með að
minnsta kosti vönd í hendi, en því
Bragi Sigurjónsson
Bókmenntlr
eftir GUÐMUND
G. HAGALÍN
fer víðs fjarri. Hann stuggar ekki
við fíkn landa sinna í fánýt lífs-
gæði og þaðan af fánýtari tízku-
fyrirbrigði, og hin tæknilega
vábeiða kemur hvergi við í þess-
um ljóðum, nema hvað hann yrkir
nokkur erindi unt mánann, sem
Ljóð á dag
Jóhann Hjálmarsson:
FRA UMSVÖLUM. 128 bls.
Hörpuútgáfan, Akranesi, 1977.
Skáldið og kona hans halda
til Spánar. A barnum í flugstöð-
inni á Keflavíkurflugvelli hitta
þau önnur hjón — konurnar
þekkjast. A Spáni halda þau öll
hópinn; skemmta sér saman.
Þegar heim kemur aftur skilja
leiðír. Skáldið er Vesturbæing-
ur, hjónin ala manninn í litlu
þorpi vi.ð Dumbshaf norður og
hver heldur til síns heima. Tím-
inn liður. Dag einn hringir frú-
in að norðan til skáldsins fyrir
sunnan og býður honum að
koma norður og halda til í húsi
sínu:
Við rrum með heill hús
ok hér er nóg næði.
Skáldið þiggur boðið, flýgur
norður i tveim áföngum, dvelst
þarna fáeinar vikur og setur
sér með orðum J.M.G. Le Clézio
— að nota næðið, nema Ijóð þau
sem náttúran og mannlifið yrk-
ir á þessujn friðsælu slóðum,
fjarri skarkala Vesturbæjarins;
Þú verður að hlusfa.
Þú verður að vera tómur.
Ekki líður þó á löngu þar til
skáldið hefur endurskoðað
þessar línur, ort þær upp að
hluta: »Sá sem hlustar/er ekki
tómur.« Hús hjónanna heitir
Umsvalir og af því dregur bók-
in heiti. Dagarnir líða í þægi-
legum hversdagsleika. Og það
sem skáldið hafði einsett sér —
að hlusta og taka ölium áhrif-
um opnum huga — reynist
sigurstranglegt til sköpunar:
Snjórinn vrkir f.vrir mig.
Birlan er inni í mér.
I öðru ljóði áréttar skáldið
þetta sama, nema afdráttarlaus-
ar:
Það brimar við slröndina í dag
«K sólin skín beint
í andlitið á mér
þar sem ég sil við ritvélina
meðan Ijóðin gerasl í þorpinu.
Dag einn, þegar liðið er á
dvölina og skáldið hringir til
fjölskyldunnar í höfuðstaðnum,
spyr dóttirin hvað hann hafi ort
mörg ljóð á Kópaskeri, og
skáldið svarar:
Þau eru orðin eins m«rf» og dagarnir
sem ég hef verið hér.
Þannig hafa Ijóðin orðið til
með dögunum, ljóð á dag.
Skáldið er ekki komið norður
til að njóta hvíldar, að minnsta
kosti ekki beinlínis, heldur til
að hitta.góða kunningja, skoða
lífið frá .öðru sjónarhorni en
áður — nema gang lífsklukk-
unnar ef vera mætti að hún
hefði annan gang á þessum
norðlægu slóðum en í skarkala
borgarinnar.
Þetta verður eins og leikrit
þar sem hús hjónanna er aðal-
sviðið. Hér eru ekki á ferðinni
þorpsljóð f líkingu við þau sem
Jón úr Vör orti forðum. Jón var
fæddur og alinn upp í þorpinu
sem hann orti um, sá það innan-
frá og hafði ekki víðari sjón-
hring fyrir augum. Hjónin,
gestgjafar skáldsins, eru ekki
mikið samrunnari þorpinu en
skáldið sjálft, heldur heims-
borgarar sem hafa kosið að láta
einn kapítulann í ævisögu sinni
gerast þarna á sama hátt og
einum hinna fyrri var valið svið
í Afríku, öðrum í Ástralíu og
enn öðrum i Ameríku. Frá Kína
eiga þau líka minningar, þar
Jóhann Hjálmarsson
hafa þau einnig verið. i huga
sér geyma þau svipmyndir frá
fjarlægum slóðum og annarleg-
um jafnt sem sinum íslensku
æskustöðvum, Isafirði, Æðey
og Seyðisfirði. Og gefst nú
þarna tóm til að raða saman
lífsfilmunni: huga að hvað þau
hafi lifað. Og þar sem nú höf-
undurinn hefur valið þann
kostinn að láta veruleikann
yrkja fyrir sig vinsar hann ekki
úr áhrifum umhverfisins það
sem »skáldlegast« sýnist að
hefðbundnu mati heldur með-
tekur hann yrkisefnið eins og
það kemur fyrir, ómengað.
»Dagbók . ..« hét síðasta Ijóða-
bók Jóhanns á undan þessari.
Þessi gæti með engu minni rétti
heitið svo. í raun og veru er
þetta dagbók. Ljóðin eru í bók-
staflegasta skilningi ort um það
sem drífur á dagana.
Ljóð á dag — og efnið tekið
beint úr hversdagslífinu: hjón
og gestur þeirra, farið á fætur,
matast, rabbað saman, gengið
út um þorpið einhverra erinda;
eða til að anda að sér fersku
lofti; eða kannski ekið um ná-
grennið, annað fólk tekið tali;
umræðuefni í samræmi við til-
efni hverju sinni, ef til vill ein-
hver dagleg viðskiptí, hugsan-
lega einhver persónuleg áhuga-
mál; síðan kvöldið sem líður
eins og önnur kvöld þegar amst-
ur dagsins er að baki; stundum
tekið i glas með dálítilli upp-
hafningu og smágalsa og upp-
rifjun á atburðum dagsins, eða
lífshlaupsins. Þannig líða dag-
arnir með óverulegum frávik-
um. Skáldið blandar boðnar-
mjöð sinni hverju einu sem til
fellur. Störfin í þorpinu, matur-
inn á borðum, að ógleymdu
veðrinu — allt verður þetta að
yrkisefni ásamt þvi sem spjall-
að er í fárra áheyrn á kvöldin
og ekki er ætlast til að berist út
fyrir steinveggina og tvöfalda
glerið.
Merkilegast og nýstárlegast
við þessa bók þykir mér hve
yrkisefninu eru fáar skorður
settar og frjálslega með það far-
ið. Sú er elst og viðteknust hug-
mynd um ljóð að það skuli bein-
ast að einhverju tilteknu skýrt
afmörkuðu sviði og út fyrir það
svið skuli naumast farið nema
þá til að sækja efni í líkingar.
Ljóðformið er í sjálfu sér sam-
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
þjappað og afmarkað og af því
hafa menn dregið þá ályktun að
efni ljóðs yrði að vera það líka
— að ljóðið skuli vera um einn
mann, eina dagstund eða einn
stað. Eða einungis eina
stemming. Hér eru á ferðinni
fjölgreinaljóð þar sem efninu
er í rauninni engin takmörk
sett. Einkunnarorð þau, sem
Jóhann velur í upphafi eftir Le
Clézio, eru því síður en svo út í
hött heldur verða þau sú
áætlun sem skáldið fylgir út
alla bókina. Lifið með sinum
sama og jafna hversdagsleika
sem felur þó í sér ný og ný
tilbrigði letrar sig sjálft í ljóð-
unum. Skáldið einsetur sér að
hlusta, og hlustar. En
höfundurinn er líka ein sögu-
hetjan á sviðinu og ætlar sér
þar rúm sem öðrum. Hér er
enginn feluleikur í þá veru að
sögumaður skuli annað tveggja
vera ósýnilegur eða þá leika
einhvers konar fræðimanns-
hlutverk enda ætti þess konar
hæverska ekki við, ekkert má
taka út úr mynd sem þessari,
allir verða að vera með, á því
byggist aðferðin. Sjálfsvitund
manns er vissulega partur af
lífinu, raunar miðpunktur þess.
Þegar aftur í 30. ljóð kemur
tekur skáldiö að líta í eigin
barm og verður þá jafnframt
hugsað til eins lærifeðra sinna í
ljóðlistinni, Arthurs Rimbaud
með sitt »illt blóð«.
Ég hef fengiA f arf
órólegl blóó
austan af Langanesströndum
sem rann f æóum
svartleitra manna
meó framandleKl yflrbragð.