Morgunblaðið - 07.01.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JANUAR 1978
11
sem heimsóttu mig þá daga sem
ég bjó þar. En tvær stórar grænar
eðlur borðuðu þau jafnóðum og
þau villtust inn í herbergi mitt.
Bjó ég síðan í sátt og samlyndi við
eðlurnar þá daga sem ég átti eftir
að vera í Mombasa.
ALLIR HRÓP-
UÐU „JAMBO“
Hið opinbera tungumál í Kenya
nefnist Swahili, en mjög margir
hinna innfæddu töluðu einnig
hrafl i ensku, en Kenya var bresk
nýlenda, áður en landið fékk
sjálfstæði. Swahili er framandi og
torskilið mál, en þó held ég að
allir íslendingarnir sem voru í
hópnum hafi lært að segja
„JAMBO“. Ef við sjáum einhvern
innfæddan oftar en einu sinni,
sagði hann'„jambo“ næst þegar
hann hitti okkur, og þannig var
það t.d. á hótelunum. Allir, þjón-
ar og starfslið hrópuðu jambo, en
við gengum hjá. Auðvitað vorum
við öllfarin að svara og segja líka
jambo, enda komumst við að þvi,
að annað var ókurteisi, því eins og
allir vita þá þýðir jambo að sjálf-
sögðu „halló".
Ég minntist þess, er ég var
staddur í Mambasa, að eitt sinn
hafði ég hlustað á málfræðiþátt í
íslenska ríkisútvarpinu, þar sem
meðal annars var bent á nokkur
þeirra sérstæðu íslensku orða,
sem ættu sér enga hliðstöðu í öðr-
um tungumálum. Þar ræddi mál-
fræðingurinn sérstaklega um orð-
ið „sími“, sem íslendingar hefðu
tekið upp, en það menningartæki
fluttist til landsins, og benti á að
þar hefðum við fundið uþp eitt af
okkar sérstæðu nýyrðum, á með-
an hver þjóðin af annarri hefði
tekið upp orðið „telefon" í ýmsum
útgáfum. Sýndi þetta bezt hve
sjálfstæðir íslendingar væru og
að mestu lausir við áhrif frá öðr-
um. Það vakti því ekki litla at-
hygli mína, er ég veitti þvi eftir-
tekt í Kenya, þar sem allar opin-
berar áletranir eru bæði á swahili
og ensku, að á öllum símaklefum
var skilti sem á var letrað „TELE-
FON — SlMU“. Engan hitti ég,
svo málfróðan, að hann gæti sagt
mér hvaðan orðið símu væri kom-
ur verið stöðugur straumur af
flóttafólki til landsins. Kemur það
aðallega frá Eþiópiu og Sómalíu,
sem bæði eiga landamæri að
Kenya, en auk þeirra liggja að og
umhverfis Kenya, Uganda, Sudan
og Tanzania. Og eins og nærri má
geta hefur verið stöðugur fólks-
flótti frá Uganda til Kenya
undanfarin ár og virðist ekkert
lát á þvi. Einum flóttamanni
kynntist ég frá Uganda, en þar
sem hann talaði litið i ensku, átti
hann erfitt mað að tjá sig um
ástandið heima fyrir. Sagðist
hann vera búinn að dvelja í tvo
mánuði i Kenya og aó hann hefði
ásamt eiginkonu sinni og fjórum
börnum flúið fótgangandi yfir
landamærin i skjóli náttmyrkurs.
Hann kvaðst hafa átt hús í Kamp-
ala og rekið þar búsáhaldaverzl-
un, en er hann hefði frétt, að
ákveðið hefði verið að þjóðnýta
verzlun hans, hefði hann haft
ástæðu til að óttast um líf fjöl-
skyldu sinnar og sitt eigið líf og
því hefði hann tekið þá ákvörðun
að hverfa úr landi. Sagðist hann
ekki mundu snúa heim aftur fyrr
en Idi Amin væri fallinn frá og
taldi að þess væri ekki langt að
bíða, en vildi ekki greina nánar
frá hvað hann meinti með því.
ÖMURLEG HREYSI
Atvinnuleysi er mikið i Kenya
og afkoma fólks er þar langt und-
ir meðallagi miðað við Suður-
Afriku. Fátækrahverfi Kenya
voru vægast sagt ömurleg á að
líta. Þau voru yfirleitt í úthverf-
um og þar bjó fólk i hreysum, sem
hróflað hafði verið upp úr alls-
konar efniviði. Þar var ekki óalg-
engt að fjölskyldur byggju í
hreysum sem voru trégrindur
sem plastdúkur hafði verið negld-
ur á og varla hafa þau húsakynni
gert meira en að halda mestu
rigningum úti. Betlarar voru um
allt og flestir þeirra mjög ágengir,
ekki hvað sízt ef manni varð á að
gefa þeim skilding, þá héldu þeir
áfram og báðu um meira og
meira. Stór hluti betlaranna var
örkumla fólk, fótalaust, handa-
laust og alla vega bæklað. Var
vægast sagt ömurlegt að sjá þessa
vesalinga skríðandi og haltrandi
Farið um borð í flugvélina sem flutti íslensku ferðalangana frá
Nairobi til Mombasa.
ið, og var ég því jafnnær um hvort
íslenzka orðið sími væri komið úr
swahili, eða hvort swahili orðið
simu væri komið úr íslenzku.
Enda þótt swahili sé hið opinbera
tungumál þjóðarinnar eru mörg
og óskyld tungmál töluð í Kenya,
en í landinu búa um fimmtíu ætt-
bálkar og hver þeirra talar sitt
eigið mál. Fjölmennastir eru
Kikuyu-ættbálkurinn, Luo-,
Luhya- og Kambaættbálkarnir.
Talið er að i Kenya búi nú um
þrettán milljónir manna, en ná-
kvæmt manntal hefur ekki verið
gert þar. Vafalaust er ekki auð-
velt fyrir stjórnvöld landsins að
halda bókhald yfir mannfjölda,
þar sem undanfarna mánuðu hef-
um strætin. Malaría virðist land-
læg í Kenya og marga hitti ég þar
sem voru nýstaónir upp úr niala-
ríu eða áttu einhvern nákominn
eða kunningja sem lá sjúkur. Var
það næg áminning til mín, um að
taka kínín-töflurnar mínar reglu-
lega.
Kranavatnið i Kenya er bannað
að drekka, og þar saknaði maður
hreina vatnsins úr Gvendar-
brunnum, og uppgötvaði
áþreifanlega hvers virði það er að
geta haft drykkjarhæft vatn við
höndina. Þó var öllum sem
bjuggu á hótelum daglega
skammtaður hálfur lítri að soðnu
drykkjarvatni á hitakönnu en það
var gæði gruggust og klórmengað.
Halldór Jónsson, Leysingjastöðum:
Betur má ef vel vill
Fyrrv. alþingismaður, Jón
Þorsteinsson, skrifar stutta
greinargerð í Morgunblaðió 16.
des. vegna úrskurðar yfir-
nefndar verðlagsmála land-
búnaðar.
Hann leitast við að sanna, að
vinna húsfreyju við búrekstur
sé ekki jafnverðmæt og vinna
bóndans og segir m.a.:
„Vinna húsfreyju hefir
aldrei verið metin að hluta sem
iðnaðarmannavinna“ og „A það
ber einnig að líta, að starf bónd-
ans er aðalstarf en starf hús-
freyju íhlaupavinna.“
Til andsvara er að mjög víða
á kúabúum annast húsfreyja,
auk fjölmargra annarra bú-
starfa, mjaltir og hreinsun
mjólkurtækja og er það við-
kvæmt og vandasamt starf, þar
sem bæði er farið með lifandi
vélar og dauðar, gæti það
máske bætt upp skort á iðn-
stimpli væri fullrar sanngirni
gætt.
Hvað ihlaupin snertir þá eru
mjaltir og auðvitað fjölmörg
önnur bústörf dagleg vinna, og
því hæpið að tala um íhlaup. En
svo eru bústörf breytileg að
mörg mætti nefna svo. Þá
mætti fara að tala um útköllun
og þá greiðslu sem henni er
samfara.
J.Þ. ræðir um aðalstarf og
verkstjórn sem ástæður fyrir
úrskurði yfirnefndar. Sjálfsagt
telur hann þetta haldgóð rök.
Ég hefi í barnaskap mínum
jafnan haldið að hjón væru
tveir jafnréttháir samningsaðil-
ar er kæmu sér saman um störf
þau er framkvæma þarf og
stjórnuðu þeim svo í félagi eða
eftir hentugleikum. Oft hefir
húsfreyja mín stjórnað í forföll-
Halldór Jónsson
um mínum bæði sinum verkum
og annarra og fá verk hafin án
þess að vera rædd áður, en
kannski er til önnur „juridisk"
skýring á hjónabandi.
J.Þ. kvartar undan kæru
bænda til jafnréttisráðs og tel-
ur að það geti ekki sagt yfir-
nefnd fyrir verkum. Tvímæla-
laust eiga allar nefndir og ráð
að fara eftir lögum þrátt fyrir
lagateygjur og dragmöskva, og
lögboðið er að konur hafi sama
kaup og karlar við sömu störf.
Kynleg er sú viðbára J.Þ. að
ekki sé rétt að uppfylla um-
rædda kröfu vegna þess að hún
hafi fyrst komið fram fjórum
árum eftir að jafnréttislög voru
sett. Samkvæmt þessari skoðun
ætti ekki að leiðrétta nein mis-
tök sem gerð hafa verið og láta
þau gilda sem lög framvegis.
J.Þ. segir: „Ef til vill hafði
málið þróast á annan hátt ef
yfirnefndin hefði skírt hús-
freyjuna upp og kallað hana
starfskraft á nútímavísu." Hvað
er hér á ferð, er verið að gefa í
skyn að „krókar'1 hafi verið
notaðir til að fara fram hjá rétt-
látum dómi? Enginn sem til
þekkir efast um að húsfreyja er
verðmætur vinnukraftur ekki
síður en bóndinn.
Ekki minnist J.Þ. á fjár-
magns og vaxtakostnað í grein
sinni, er þar þó um stórt deilu- *
mál aó ræða. Vera má að af
yfirlögðu ráði sé ógert látið bví
fáir, sem skyn bera á þessi mál,
munu telja úrskurð yfirnefnd-
ar sanngjarnan, þar fer fjarri.
Vel má vera að landbúnaðar-
stefna undangenginna ára hafi
ekki verið sem heppilegust, of
mikið ýtt á stækkun búa en
minna sinnt um hagræóingu og
skipulag, en jafnan er hægt að
vera vitur eftir á, það er hægt
fyrir okkur J.Þ. báða, fáir
munu hafa séð fyrir þá hrika-
legu verðbólgu, sém tröllriður
islenzku þjóðfélagi og sækir nú
í sig veðrið af megni og ekki er
séð fyrir endann.
Þess er ekki að dyljast að
fóðurbætisskatturinn er
neyðarúrræði og gæti orðið
þeim þyngstur í skauti sem sízt
skyldi. Þó má vera að hann
dragi eitthvaó úr framleiðslu
enda að nokkru til þess ætlað-
ur.
Skylt er að greina frá þeirri
skoðun minni að eðlilegast væri
að ríkið greiddi, að sinni, fullar
uppbætur á útfluttar land-
búnaðarvörur. Jafnframt væri
gerð ýtarleg markaðskönnun og
breytt um markaðshætti til
reynslu. Þá væru lögð niður
þau rikisbú, sem ekki hafa til-
Framhald á bls. 33.
XUNS
Kenndir verða:
Síðustu
innritunardagar
Kennsla hefst í
Vestmannaeyjum 7. ianúar
í Reykjavík 9. janúar
Nýjustu táningadansarnir
eru BEATBOY.BULB OG FL
BARNADANSAR (yngst 2ja ára)
TÁNINGADANSAR
JAZZ DANS
STEPP
SAMKVÆMISDANSAR
GÖMLUDANSARNIR
(hjóna og einstaklingsflokkar)
TJÚTT OG ROKK.
Kennsla fer fram í:
Reykjavik
Hafnarfirði
Kópavogi
Hvolsvelli
Uppl. og
innritun í
símum 52996
frá kl. 1-6
84750 frá kl.
10-12 og 1-7
Oóó
DANSKENNARASAMBAND ISLANDS