Morgunblaðið - 07.01.1978, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JANUAR 1978
25
REGNBOGINN: JÁRNKROSSINN
Þessi kvikmynd virkar á áhorfandann líkt og spark í
magann. Ég leyfi mér að efast um að á síðari árum hafi
verið gerð önnur eins stríðsádeila, jafn raunsönn í
lýsingum sínum á hörmungunum og áleitin.
Peckinpah eru mislagðar hendur, líkt og fyrri daginn
og JÁRNKROSSINN er engan veginn mynd fyrir
viðkvæmar taugar. En einhvernveginn hef ég það á
tilfinningunni að ósköpin hafi verið eitthvað þessu lík.
Og að öllum líkindum ekki fegurri.
ANÆSTUNNI
! LAUGARASBIO
W.C. FIELDS OG ÉG
Eins og nafnið bendir til. mun
hér vera á ferðinni nýleg, ævi-
söguleg mynd um þennan þjóð-
sagnakennda gamanleikara. Hún
fjallar eingöngu um æviár hans i
Hollywood og kynni hans af mörg
um þekktustu leikurum þess tíma
bils. Eins og Johan Barrymore, en
þeir urðu mjög nánir vinir.
Fields er leikinn af Rod Steiger,
sambýliskona hans af kynbomb
unni Valerie Perrine og Barrymore
er leikinn af Jack heitnum
Cassidy.
GAUKSHREIÐRIÐ
gamanmynd um geðveiki
TÓNABlÓ:
GAUKSHREIÐRIÐ
(„One Flew Over..,“)
Bandarísk frá 1975.
Aðalhlutverk: Jaek
Nieholson, Louise Fletch-
er
Kvikmyndataka: Hakell
Wexler.
Handrit: Bo Goldman og
Lawrence Hauber.
Leikstjórn: Milos Forman.
I vissri gerð viðkvæmrar
skáldsagnargerðar eru geð-
veikrahæli gjarnan notuð
sem líking veraldarinnar
utan þeirra. Geðklofarnir,
Napóleonarnir og
Jósefínurnar innan sjúkra-
húsanna eru hin heil-
brigðu, en við sem erum
utan dyra og samþykkjum
veröld þar sem háðar eru
blóðugar styrjaldir, fátækt
og hungursneyð ríkir,
erum hinir raunverulegu
brjálæðingar.
Það er þægileg lausn,
ekki ósvipað því og að trúa
á jólasveininn, að ímynda
sér það ef við aðeins gef-
umst upp, breiðum uppfyr-
ir haus og lifum í okkar
villtustu draumum, hætt-
um að hugsa rökrétt, þá
munum við öðlast einskön-
ar frið. Enginn ótti. Engar
kvalir. Ekkert stress.
Heimurinn verður einn
. allsherjar aldingarður.
Það sem auðkennir
GAUKSHREIÐRIÐ, kvik-
myndagerð Milos Formans
á skáldsögu Ken Keseys,
sem út kom 1961 eða 2, er
hin óhikaða afneitun slíkr-
ar fásinnu. Þó að myndin
sé ekki án sinna mótsagna
eða grunnhyggni, þá er lýs-
ing hennar á vanheilum
einstaklingum algerlega
laus við viðkvæmni. Ég á
bágt með að trúa því að
allir þeir hroðalegu atburð-
ir sem Kessey lýsir svo
óvægilega i bók sinni, geti
átt sér stað eða hafi gerst á
nokkru geðveikrahæli fyr-
ir 10—15 árum, svo manni
ber að álíta að sagan sé
skáldsöguleg lýsing þessa
tima, — sjöunda áratugar-
ins. Geðsjúkrahúsið í
. GAUKSHREIÐRINU
vænti ég að sé líking, en er
þýðingameira sem sögu-
svið eins sögulegasta bar-
daga á milli hins brjálsa
anda og þess þjóðfélags
sem getur ekki umborið
hann.
Randle Patrick
McMurphy (Jack Nichol-
son), hin orðhvata og orð-
heppna hetja GAUKS-
HREIÐURSINS, fer ekki
að settum reglum þjóð-
félagsins. Allt það sem við
vitum um hann áður en
hann stingur upp kollinum
, á hæli tu í Oregon, — og er '
ur klaufalegan hátt,
harmsögulegan endi.
GAUKSHREIÐRIÐ er
ósæmilega tilfinningalegt
og einfalt ef maður tekur
það sent alvarlega lýsingu
á hinu bandaríska þjóðfé-
lagi, sem er alltof marg-
flókið til að spitalinn geti
verið ímynd þess. Ef þú
aftur á móti getur forðast
að hræðast þessar duldu
meiningar, og Forman og
handritshöfundar hans
hafa sýnt smekkvísi með
því að halda þeim í lág-
marki, þá er GAUKS-
HREIÐRIÐ mannleg og
margbrotin . gamanmynd
sem inniheldur slikan af-
burðaleik að hann heldur
myndinni i sífelldri
spennu.
Forman, hinn tékkneski
leikstjóri myndanna
LOVES OF ABLONDEog
FIREMEN’S BALL, hefur
verið búinn að gefa þvi
tóninn. Töfrar Nicholson í
myndinni eru af sérstak-
lega frjósantri gerð. Þeir
kaffæra ekki meðleikar-
ana. Þeir virðast varpa
ljósi á þá. Þetta kemur
hvað best i ljós hvað varðar
Louise Fletcher, en hennar
Ratched hjúkka er mun
meira eftirtektarverðari
en persónan i bókinni.
Sama má segja um Will
Sampson, hinn ,,dauf-
durnba” vin Randles og
Brad Dourif, sem leikur
unga manninn á deildinni;
leikur þeirra beggja er
upprifinn af töframætti
Nicholson.
Það eru nokkur atriði i
GAUKSHREIÐRINU sem
stinga i augum og ég álít að
ekki sé hægt að afsaka með
því að segja að verkið sé
skáldskapur en ekki
heimildamynd. Deildin
eitt atriði myndarinnar —,
er það að hann er að sitja
af sér sex mánaða dóm fyr-
ir nauðgun. Stúlkan var 15,
þó að hún segðist vera 19,
eða svo segir Randle, að
öllum líkindum ósatt. Eftir
tveggja mánaða afpláun í
fangelsinu fær hann sig
fluttan á geðveikrahælið
til sálfræðilegrar með-
höndlunar, með það eitt
fyrir augum aö sleppa við
þrældóminn i fangelsinu
svo og þar sem að veðmál
og peningaspil eru hans
yndi og hugsar hann sér að
auðgast vel á þessum fjór-
um mánuðum á kostnað
sjúklinganna.
En um leið og Randle er
kominn inn fyrir veggi
spítalans skreppur heimur
hans sarnan í þá deild sem
hann er fluttur á og er
stjórnað af sérstaklega illa
innrættri persónu, Ratch-
ed hjúkrunarkonu. Kven-
\skratti þessi er á óvissum
aldri og er þá aðeins fær
um að sýna skilnig og sam-
úð þegar þessir eiginleikar
styrkja valdastöðu hennar.
Sagan GAUKSHREIÐR-
IÐ er einvigið á milli
Randle og Ratched urn
sálarró annarra sjúklinga á
deildinni, barátta sem
byrjar í gamansömum
anda, líkt og MR.
ROBERTS, en fær. á frern-
áður gert eina, bandariska
mynd, TAKING OFF. Hún
var bersýnilega gerð með
augum gestsins, sem enn
er ekki farinn að venjast
nýju umhverfi og and-
rúmslofti. Hin nýja mynd
ljöstrar engu upp öðru en
santúð leikstjórans með
fólki sem er að berjast við
að koma einhverju lagi á
ringulreiðina. Það er bar-
átta sem honum finnst ein-
staklega fyndin, jafnvel
þegar erjurnar eru hvað
kaldhæðnislegastar.
Jack Nicholson er annað
meira en aðalleikari og
stjarna myndarinnar
GAUKSHREIÐRIÐ. Hann
er segulskaut hennar.
Hann sýnir þau leikrænu
tilþrif sem duga til að
stjórna öðrum leikurum
ntyndarinnar. Mér þykir
óliklegt að áhugamaður
einsog dr. Dean Brooks.
sent í rauninni eryfirlækn-
| ir Rikisspitala Oregon-
j fylkis, (þar sem myndin
' var tekin) hefði náð þess-
I ari broslegu íhugun i lykil-
atriði. hefði Ni.gholson ekki
sem við sjáunt í myndinni
er — oftast — likust þvi
sem að hvíti stormsveipur-
inn sé nýfarinn hjá. Þó að
sögurnar um óþrifnað og
yfirfylli geðsjúkrahúsa séu
mikið ýktar, þá er raun-
veruleikinn einhversstaðar
þarna á ntilli. Getur það
einnig staðist að rafmagns-
stuð séu enn (eða hafi
a.m.k. til skamms tima)
verið gefin jafn gjörræðts-
lega og sem refsing? Þá er
hlutverk yfirhjúkrunar-
konunnar þannig skrifað
að það skortir meiri
trúverðugheit.
Þetta geta veriö rnegin-
atriði i augum sumra
þeirra sent sjá myndina.
En önnur eru það sérstaka
lag sem Forman hefur á að
skapa eftirtektarverðar. at-
hyglisverðar manngerðir
úr geðsjúklingum. — fólki
sem í flestum myndum er
kynnt sent óhæfir fr.am-
andi - þjóöfélagsþegnar,
sköpunarverk okkur álíka
viðsfjarri og óviðkomandi
og steinaldarmennirnir við
Amazonfljótið.