Morgunblaðið - 17.01.1978, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JANUAR 1978
Enginn vafi er á því, að þegar
uppgjör aðila vinnumarkaðsins
stendur fyrir dyrum og samning-
ar um kaup og kjör fara f hönd þá
fylgist allur almenningur í land-
inu náið með gangi þeirra mála.
Þróunin við gerð kjarasamninga
undanfarin ár hefur verið sú, að
hin svokölluðu stóru samflot af
hálfu verkalýðshreyfingarinnar
hafa orðið ofan á.
Um það eru skiptar skoðanir
innan verkalýðshreyfingarinnar,
hvort samningsgerð með þessum
hætti hafi þjónað þeim markmið-
um, sem að hefur verið stefnt af
hálfu hreyfingarinnar, en þau
hafa verið fyrst og fremst hin
svokallaða láglaunastefna, þ.e. að
tryggja þeim Iægstlaunuðu og
verst settu sem mestar kjarabæt-
ur, án þess að það þýddi hlutfals-
Iega launahækkun upp í gegnum
allt launakerfið.
Þetta hefur verið margundir-
strikað á kjaramálaráðstefnun?
Alþýðusambandsins, Alþýðusam-
bandsþingi og fleiri aðilum innan
þjóðfélagsins.
Miðstýring
í samningnum
Margir eru þeir aðilar, sem
telja að þessi tilhögun við samn-
ingagerð sé ekki æskileg til lengd-
ar, þvf með þessum vinnubrögð-
um sé verið að færa gerð kjara-
samninganna og þar með áhrifin
á niðurstöður þeirra á alltof fáar
hendur, og með því sé um of slitin
tengslin milli hins almenna fé-
laga í hreyfingunni og forustunn-
ar. Enginn vafi er á því að þessi
viðhorf eiga fullan rétt á sér og
hafa við rök að styðjast, fyrir nú
utan þann þátt, sem þessu fylgir,
að hnýta alla samningsgerðina i
einn lítt leysanlegan hnút í
Reykjavík.
Krafa vinnu-
veitendasambandsins
Ekki hefur farið leynt sú krafa
Vinnuveitendasambands Islands
að færa beri samningsgerð verka-
lýðshreyfingar og vinnuveitenda
á sem fæstar hendur fárra út-
valdra í Reykjavík og auka þann-
ig miðstjórnarvaldið. Enda mun
það svo innan Vinnuveitendasam-
bands íslands að þar sé miðstjórn-
arvaldið í algleymingi og allt vald
í samningsgerð i höndum örfárra
einstaklinga og sektarákvæði í
lögum verði frá því vikið. Og
krafa Vinnuveitendasambandsins
er sams konar skipulag innan
verkalýðshreyfingarinnar. Sem
betur fer hafa ekki komið fram í
dagsljósið neinar raddir innan
verkalýðshreyfingarinnar, sem
tekið hafa undir þessa kröfu og
vonandi eru þær engar til.
Vestfirðingar
taka af skarið
I samningunum á s.l. sumri var
enn farið af stað í heildarsamfloti
eins og svo oft áður á undanförn-
um árum, og virtist um það nokk-
ur samstaða.
Þó var það svo, að þvi er Al-
þýðusamband Vestfjarða varðaði
þá hafði það lýst því yfir, að það
mundi — væri þess nokkur kost-
ur — taka upp samningaviðræður
við Vinnuveitendafélag Vest-
fjarða. Eftir að samningaumleit-
anir höfðu staðið yfir svo mánuð-
um skipti í Reykjavík undir for-
ystu sáttasemjara ríkisins og
sáttanefndar, án þess að nein
lausn væri sýnileg varðandi þann
þátt deiiunnar, sem snéri að
sjálfu kaupgjaldinu, og yfirvof-
andi voru harðvítug verkfalls-
átök, sem að öllum líkindum
hefðu frekar staðið i lengri tíma
en skamman. Þegar það er haft i
huga, að stjórnvöld og ýmsir
áhrifamiklir aðilar innan Vinnu-
veitendasambandsins höfðu siður
en svo á móti því að verkalýðs-
hreyfingin tæki með verkfallsað-
gerðum það ómak af ríkisstjórn-
inni að þurfa að ákveða óvinsælar
ráðstafanir til verndar þorsk-
stofninum og málið allt var í
algjörri sjálfheldu, tóku Alþýðu-
samband Vestfjarða og Vinnu-
veitendafélag Vestfjarða upp
þráðinn að nýju að ósk A.S.V., en
áður i deilunni höfðu þessir aðilar
haldið með sér tvo fundi.
Þessi þriðji fundur leiddi til
þess, að samkomulag náðist þann
13. júní milli A.S.V. og V.V. um
lausn á deilunni, og undirritað
var á ísafirði samkomulag þess-
ara aðila um kaup og kjör land-
verkafólks á Vestfjörðum.
Karvel
Pálmason,
alþm.:
gang samningamála hér síðustu
árin, að á aðeins röskum sólar-
hring hafi staðan þróast frá al-
gjöru strandi samninga til þess að
full. lausn hafi fundist og menn
fallist í faðma af feginleik. Dæmi
slíks eru ábyggilega vandfundin.
Samkomulagið, sem gert var á
Loftleiðahótelinu hefur af mörg-
um verið talið hagstæðara en vest-
firzka samkomulagið. Undirritað-
ur er á annarri skoðun, en að því
skal vikið síðar.
Afstaða Vinnuveit-
endasambandsins
til Vestfjarða-
samkomulagsins
Það fór ekki fram hjá neinum
sem á Loftleiðahótelinu var dag-
ekki eftirbátar þeirra höfðingj-
anna syðra og borga nú sama og
um hafði samist þar.
Það verður ekki annað séð á
þeim viðbrögðum, sem urðu við
Vestfjarðasamningunum, að í
andstöðunni við hann hafi hin
ótrúlegustu öfl sameinast, allt frá
harðsvíruðustu íhaldsöflum til
hinná rótgrónustu einræðisafla,
sameinast á þeim grunni, að allt
sem gert er án íhlutunar mið-
stjórnarvalds að sunnan beri að
kæfa í fæðingunni.
En lfklega verður að virða Þjóð-
viljaritsjóranum það til vorkunn-
ar, að hann virðist hafa takmark-
að vit á því, a.m.k. í þessu tilfelli
hvað hann var að tala um, enda
aldrei svo vitað sé komið nálægt
þvi að berjast hinni raunverulegu
kjarabaráttu verkalýðs-
hreyfingarinnar.
663 pr. tfma eða 9.00 lægra pr.
tíma en hjá A.S.V., sem svarar til
2,14%
Frá 1. marz n.k. verður tíma-
kaup hjá A.S.V. kr. 692 eða 45 kr.
hærra en gamli samningurinn,
eða 7%. Á sama tima verður kaup
pr. tima samkv. A.S.Í. samningn-
um kr. 663 eða 29 kr. lægra pr.
tíma, sem þýðir 4,37%.
Miðað við allt samningstímabil-
ið þá verður timakaup samkv.
hinum nýja samningi A.S.V. kr.
3.20 hærra pr. tíma að jafnaði en
samkvæmt A.S.t. samkomulag-
inu, og er þá eftir að taka inn i
dæmið þann þátt samninganna,
sem varðar kaupauka bónusfólks
i fiskvinnu, sem gaf því fólki á
Vestfjörðum, sem fékk greitt eft-
ir gamla samningi A.S.V. 8—9%
hærra kaup en A.S.t. samkomu-
lagið gerði, og þar til viðbótar þá
Hvað hefði gerzt, ef Vest-
firðingar hefðu ekki tekið
forystuna um lausn kjara-
deilunnar á s.l. sumri?
Þar með var
deilan leyst
Þetta samkomulag á Vestfjörð-
um leysti því þessa lausn, sem var
farsæl fyrir verkalýðshreyfing-
una og þjóðarheildina. Það er svo
sér kapituli, að ýmsir höfðingj-
anna syðra, sem aðild áttu að deil-
unni umhverfðust gjörsamlega og
höfðu allt á hornúm sér og reyndu
eftir fremsta megni og með öllum
tiltækum ráðum að koma í veg
fyrir að samkomulagið, sem náðst
hafði á Vestfjörðum, yrði að veru-
leika.
Það sýnir best hver áhrif sam-
komulagið á Vestfjörðum hafði,
að það tilboð, sem samninganefnd
A.S.t. gerði sfðast varðandi k'aup-
ið, áður en fulltrúar A.S.V. fóru
til þessa lokafundar á tsafirði, var
af fulltrúum og samninganefnd
Vinnuveitendasambands tslands
talið algjörlega út í hött, og svo
langt út í himinblámanum, að
engu tali tæki. Aðeins röskum
sólarhring siðar höfðu málin á
Loftleiðahótelinu snúist þannig
frá því að vera í algjörri sjálf-
heldu og strándi og ekkert sem
benti til lausnar til þess að fullt
samkomulag hafði tekist um
kaupið, allt fallið í ljúfa löð og
aðilar brostu blitt hvor til annars.
Ætli nokkurt dæmi sé finnanlegt
annað um það að svo skjótt hafi
veður skipast í lofti varðandi
Kjartan Ólafsson — „réri
fyrir þá vinnuveitenda-
sambandsmenn á bak-
borða“.
inn eftir að samið var á Isafirði,
hversu gífurlegri andstöðu það
samkomulag mætti af hálfu
þeirra Vinnuveitendasambands-
manna, sem alltof hagstætt Iauna-
fólki og þessir herrar létu einskis
ófreistað til að fallið yrði frá
þessu samkomulagi og beittu
þvingunum og hótunum um fjár-
sektir á sina menn vestra ef þeir
leyfðu sér að taka sig út úr deil-
unni með þessum hætti, og semja
á þessum grundvelli.
Sem betur fór höfðu þessar hót-
anir og mannalæti þeirra Garða-
strætismanna engin áhrif á Vest-
firðinga og héldu þeir sínu striki
og leystu þar með deiluna. En
þessi afstaða þeirra Vinnuveit-
endasambandsmanna, sem hér
hefur verið vitnað til skýtur mjög
svo skökku við það sem á eftir
kom, þvi þeir sjálfir telja sig hafa
samið um hærra kaup samkvæmt
Loftleiðasamkomulaginu en Isa-
fjarðarsamkomulagið gerði ráð
fyrir. Þeir hömuðust gegn ísa-
fjarðarsamkomulaginu sem alltof
háu, en sömdu síðan að eigin áliti
sjálfir um hærra en það, sem þeir
börðust á móti. Slík var nú sam-
kvæmnin hjá þeim blessuðum..
En menn spyrja eðlilega:
Hvernig stendur á að þetta gerð-
ist? Og margir hafa svarað því til,
að þeir höfðingjarnir syðra hafi
orðið að gera þetta til að höfuð-
stöðvarnar héldu andlitinu. Ég
læt hvern og einn um að dæma í
þessu tilviki.
Þjóðviljaritstjóri í
skipsrúmi hjá Vinnu-
veitendasambandinu
Það voru fleiri en Vínnuveit-
endasambandsmenn sem hömuð-
ust gegn Vestfjarðasamkomulag-
inu því til liös við sig höfðu þeir
fengið ekki lakari liðsmann en
einn af ritstjórum Þjóðviljans,
núverandi varaformann Alþýðu-
andalagsins, Kjartan Ölafsson, til
að leggja í púkkið, og finnst sum-
um það að vonum broslegt. Kjart-
an réri fyrir þá Vinnuveitenda-
sambandsmenn á bakborða og
hafði allt á hornum sér, 1 andstöð-
unni við Vestfjarðasamkomulag-
ið, og hét á vestfirska vinnuveit-
endur að duga nú vel, og vera
Hver er munurinn á
samkomulagi
A.S.V. og A.S.I.?
Samkvæmt samanburði, sem
gerður var af hlutlausum aðila á
vestfirska samkomulaginu og því
sem gert var syðra, þá var þar um
að ræða mun, sem nam 2.6 til
2.7% allt samningstímabilið, og
var þá ekki tekið tillit til þess
þáttar vestfirska samkomulags-
ins, sem varðar kaupauka fólks-
ins, sem vinnur bónusvinnu í
frystihúsum.
En einnig var af hlutlausum
aðila gerður samanburður á þeim
þætti samninganna, og kom í ljós,
að vestfirska samkomulagið gaf
þvi fólki 8—9% hærra kaup, en
samkomulagið syðra gerði ráð fyr-
ir. Þá er við þetta því að bæta að
inn í vestfirska samkomulaginu
var ákvæði sem gaf rétt til upp-
sagnar kaupliða samningsins, ef
aðrir fjölmennir hópar launafólks
semdu um verulega hærri laun en
það gerði ráð fyrir. Þetta var ein
af grundvallarkröfum samninga-
nefndar A.S.I. en var þó ekki inn i
samkomulaginu, sem gert var á
Loftleiðahótelinu.
Eftir að B.S.R.B. hafði undirrit-
að samninga á s.l. hausti var Ijóst,
að það hafði að mati hlutlausra
aðila samið um rösklega 9% meiri
kauphækkun að meðaltali en vest-
firska samkomulagið gerði ráð
fyrir.
Kaupliðum samninga á Vest-
fjörðum sagt upp á grundvelli
þessa.
A grundvelli þéssa ákvæðis
vestfirska samningsins var kaup-
liðum hans sagt.upp og krafa
aðildarféiaga A.S.V., sem hlut
áttu að máli sú, að þetta bil yrði
brúað.
Samkomulag tókst milli aðila
þann 4. janúar s.l. og er sam-
kvæmt þvi um að ræða 5,5%
hækkun á Vestfjarðarsamkomu-
laginu frá i júní.
Þá verður tímakaup hjá A.S.V.
frá 1. jan. samkv. 3. taxta eftir 4
ára starf kr. 672 pr. tfma í stað kr.
647 samkv. gamla samkomulag-
inu. Það er kr. 25 hærra pr. tíma,
en gamli samningurinn, eða
3,68%. A sama tima verður kaup
samkv. A.S.I. samningunum kr.
hækkun, sem nýja A.S.V. sam-
komulagið færir þvi fólki, sem
mun vera um kr. 25.60 pr. tima á
grunnbónus eða a.m.k. 4% frá 1.
jan. 1978 og auk þess þá hækkun,
sem kemur þann 1. marz 1978.
Samkvæmt hinu nýja samkomu-
lagi A.S.V.
Það að Vestfirðingar tóku
frumkvæðið að lausn varð farsælt
öllum aðilum.
Hér að framan hafa verið raktir
meginþættir þess, sem gerðist á
s.l. sumri, varðandi samningamál-
in og áþreifanlegt er.
Eftir stendur þá sá þáttur, sem
ekkert er hægt að fullyrða um,
hvaða afleiðingar hefði haft, ekki
bara fyrir verkafólk, heldur einn-
ig þjóðarheildina, ef Vestfirðing-
ar hefðu ekki tekið forystuna um
lausn deildunnar og komið hefði
til harðvftugrá verkfalla. ■
Eins og mál stóðu, þegar Vest-
fjarðasamkomulagið var gert, þá
benti allt til þess, að ekki yrði
komist hjá verkföllum. Hefði það
gerst getur enginn sagt um það
hver sigri hefði hrósað að þvf
loknu, eða hvort verkalýðshreyf-
ingin og þjóðarheildin hefði að
því loknu staðið uppi með farsælli
lausn og hagstæðari en þá, sem
Vestfirðingar tóku frumkvæðið í
að skapa.
Þetta ættu þeir að hafa í huga,
sem gagnrýndu hvað mest og
gagnrýna enn Vestfjarðasamning-
ana. Þeir hinir sömu ættu einnig
að hafa f huga, að með gagnrýni á
það að Vestfirðingar skyldu taka
sig út úr er verið að lýsa blessun á
það meingallaða fyrirkomulag
sem ráðið hefur rikjum í
samningsgerð undanfarin ár.
Það er hin svokölluðu stóru
samflot, sem alltof oft hafa orðið
til þess að hnýta allt f einn lítt
leysanlegan hnút í Reykjavík.
Niðurstaðan er því óvéfengjan-
lega sú, að sú lausn, sem Vestfirð-
ingar fundu, vár frá öllum sjónar-
miðum séð hin farsælasta.
Ég læt svo öðrum það til um-
hugsunar hver ástæða sé fyrir því
að engu er likara en allsherjar-
samkomulag velflestra fjölmiðla
og áhrifaaðila í Iandinu hafi verið
gert um það, aó segja sem minnst
eða jafnvel þegja f hel þátt Vest-
firðinga i þessu máli.
Bolungarvík,
f janúar 1978.
Karvel Pálmason.