Morgunblaðið - 17.01.1978, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JANUAR 1978
Halldór Jónsson, verkfrædingur:
Þriggja manna tal
Það er miður vinnudagur. Við
sitjum þrir menn á tali, sem fljót-
lega berst frá tilefninu, viðskipt-
um, að þjóðmálunum eins og
gengur. Við finnum fljótt að hug-
myndir okkar fara allmikið sam-
an og umræðan verður bæði löng
og skemmtileg, þannig að við
gleymum okkur og matartiminn
er bráðum liðinn hjá.
Talið berst að islenzku stjórnar-
fari. Einn af okkur er kvæntur
erlendri konu. Þau hjón eiga
eignir í hennar föðurlandi, þar
sem þau bjuggu áður, en búa hér
nú. Þeim hefur verið sagt af ís-
lenzkum yfirvöldum að flytja
eignirnar heim til Islands, því Is-
lendingar mega ekki eiga neitt i
útlöndum. (Bara Landsbankinn
má eiga íbúð svo lítið beri á útí
London). En nú er það vitað, að
íslendingar fá ekki að flytja eigur
sinar með sér ef þeir flytja úr
landi. Ef sömu lög og reglur giltu
í öðrum löndum og gilda hér á
Islandi, þá gæti enginn flutzt á
milli landa án þess að verða
glæpamaður. Því hika hjónin við
og þessi maður sagði þau heldur
flytja úr landi heldur en að hlýða.
Því erlend kona, gift Islendingi,
sem af einhverri ástæðu stæði hér
uppi ein og vildi flytjast aftur til
sins fólks, yrði að fara slypp og
snauð. Við urðum sammála um
það, að þessi hlið stjórnarfars á
Islandi væri í rauninni fasismi, og
ekki i anda Helsinkisamþykktar-
innar. Þetta væri verra en hjá
kommúnistunum, sem leyfa helst
engum að -fara, en ef þeir leyfa
það, þá fá menn þó að taka geit-
urnar sinar með, eins og karlinn í
sjónvarpinu, sem flutti vestur fyr-
ir tjald.
Islendingar eru þannig fangar
stjórnmálamanna sinna auk þess
að vera þrælar þeirra. Þeir hirða
44% af brúttó-vinnsluvirði allrar
framleiðslu landsmanna, því ríkið
þarf, að því er þessir skálkar
segja, „að hafa forgöngu þar sem
einstaklingarnir hafa ekki bol-
magn“. Já, já. Hvaðan hefur ríkið
sína peninga nema frá þessum
sömu einstaklingum, sem leggja
nótt við dag. Sjálfir myndu þessir
einstaklingar aldrei leggja eyri í
Kröfluvirkjun, þörungaverk-
smiðju, járnblendiverksmiðju og
þvílík ævintýri. Svo vitlausir eru
þeir ekki. En þeir eru nógu vit-
lausir til þess að fara á kjörstað
og kjósa þar þá menn, sem ekki
hika við svoleiðis smáræði.
Sá okkar sem fyrr um ræðir,
hafði áður búið rétt hjá sláturhúsi
í landi konu sinnar. Hann sagði að
sér fyndist íslenzk pólitik vera
líkust þvf, þegar verið var að
keyra grísina í sláturhúsið fram
hjá heimili hans. Þeir voru keyrð-
ir á fínum bílum, rýtandi einhver
málamyndamótmæli, en allir
færu þeir inn á ákvörðunarstað.
Svona yrði það sjálfsagt hérna við
næstu kosningar, fyrr eða síðar á
þessu ári. Við yrðum keyrðir á
pallinum af kúskunum sem allt
vita betur en við, hvað sem við
segjum. Við þrir værum ekkert
einsdæmi. Við sætum þarna, þrjú
atkvæði, sammála um það, að við
gætum í sjálfu sér engu breytt.
Við værum fangar kerfisins og
það skipti i sjálfu sér engu máli
hvort við færum á kjörstað eða
ekki. Sérhver ríkisstjórn, sem við
tekur, hvað sem hún kallar sig,
yki álögurnar á okkur. Kerfið
væri stirðnað, blint og heyrnar-
laust og yxi eins og óstöðvandi
krabbamein, þrátt fyrir fagurgala
ýmissa keyrsíumanna um það að
nú verði að fara að skera. Trún-
aðartraust okkar til stjórnmála-
mannanna almennt væri svo til
þorrið. Við gætum ekki vitað
hvort það, sem við gerum í dag
verður löglegt á morgun né hvort
dagurinn i dag verður dæmdur
eftir lögum morgundagsins, því
ekki er hikað við að setja lög
afturverkandi. Nægir að nefna
hér skyldusparnaðinn. Verði
svona þróun áfram, þá verður það
spurning hvort menn treysta því
að gjaldeyrisreikningar Ólafs
verði ekki gerðir upptækir einn
góðan veðurdag. Eða að verðbóta-
skírteini ríkissjóðs verði ekki
gerð að „andfélagslegum verð-
bólgugróða“ einn annan dag og
skattlögð í ljósi þess. Treystum
við islenzkum stjórnmálamönnum
til þess að hafa viss grundvallar-
réttindi manna í heiðri? Verður
sú stjórnarskrá, sem þeir eru að
semja handa okkur, haldbetri i
þeim efnum en sú sem við höf-
um?
Við minntumst Þess að sölu-
skatturinn var einu sinni 7.5%, já
jafnvel 3.5%, og verðbólgan var
10—15%. Nú er söluskatturinn
20% og dugar ekki til, þrátt fyrir
18% „timabundið" vörugjald. Og
verðbólgan — drottinn minn. Er-
Þann 22. desmber s.l. fékk
sveitafólkið á Islandi jólakveðju í
Morgunblaðinu, var hún mynd-
skreytt, eins og vera ber með jóla-
pistla. Ekki var þessi mynd samt
af Maríu Guðsmóður með Jesú-
barnið í fjárhúsjötu, heldur af
Herdísi húsmóður á Eskifirði og
aðstoðarsérfræðingi Jónasar rit-
stjóra í landbúnaðarmálum, en
hún var höfundur þessarar jóla-
kveðju. — Satt að segja, var ég
farinn að vona, að frúin væri hæft
að skrifa um landbúnaðarmál, —
mál sem hún hefur ekki neina
þekkingu á og þar af leiðandi ekki
vit til þess að skrifa um, því nægi-
legt var komið áður.
Þó að þessi skrif hennar séu
raunar ekki svar verð, þá finnst
mér, af orsökum, sem ég kem að í
lok þessa greinarstúfs, ekki stætt
á því, að einhver sveitamaður úr
kjördæminu kvitti ekki fyrir
þessa jólakveðju. Því hafa þ'essar
línur til orðið.
Aðalkjarninn í jólaboðskap
þessum, er að þeir sem í sveitum
búa, séu ekki fólk. Þess vegna
þarf ekki kauphækkun þangað
„þegar fólkið í landinu fær lag-
færingu á kaupi“. Landbúnaðar-
vörur eru svo dýrar, að það er
ofvaxið gjaldþoli fólks að kaupa
þær, því á að krefjast þess, að þær
verði fluttar inn. Þá getur frúin
ekki du^ið gremju sínayfir því, að
verkalyðsfélögin, með A.S.I. í
broddi fylkingar, skuli ekki
standa betur í ístaðinu fyrir sitt
fólk, vegna okurs á landbúnaðar-
vörum.—
Það mun flestum ljóst vera, að í
verðbóiguþjóðfélagi, sem okkar,
hækkar allt til þess að framleiða
landbúnaðarvörur, sem og aðrar
vörur, og hækka þær þar af leið-
andi í verði. Ennfremur, að þegar
almennar kauphækkanir verði í
landinu, eins og gerðist í sumar
og haust, þá hækkar kaup sveita-
fólks eðlilega líka eitthvað, en ég
tek fram, á eftir öðrum kaup-
hækkunum, en kaup bænda er
eftir útreikningum Hagstofu Is-
lands yfir 30% lægra en verka-
manna, sem er þó síður en svo of
hátt. Þessa hluti virðist Herdís
ekki skilja, þess vegna talar hún
um „svívirðilega hækkun“ á þess-
ari vöru. —
Þá er rétt, að athuga lítillega,
hvaða rök eru fyrir því hjá jóla-
boðskaparhöfundi, að land-
búnaðarvörur séu svo dýrar, að
hinn almenni neytandi geti ekki
keypt þær. —
A kreppuárunum, í kring um
1930, þegar margir verkamann
gengu atvinnulausir, voru þeir
helmingi lengur að vinna fyrir
lítra af mjólk, en þeir eru í dag og
eftir síðustu hækkun landbún-
aðarvara, voru þeir 10 minútum
skeraur að vinna fyrir kjötkílói og
lítra af rjóma, en þeir voru í vor.
Þá var það samhljóða dómur
verslunarstjóra í Reykjavik, sem
Mbl. hafði tal af fyrir jólin, að
fólk hefði aldrei haft jafn mikil
peningaráð og nú, og vegna
þessarar miklu kaupgetu hefði
jaðrað við vöruþurrð í verslunum.
Ennfremur færði útvarpið okkur
þá frétt, að áfengisútsalan í
Reykjavík hefði sett sölumet, selt
upp á nokkra tugi milljóna á ein-
um degi, eftir að sú vara, sem þar
er á boðstólum hafði hækkað um
20%.
Allt eru þetta blákaldar stað-
reyndir, sem staðfesta, að verð á
landbúnaðarvörum, er ekki óhag-
kvæmra en það hefur verið og að
„fólkið í landinu" hefur ekki síð-
ur ráð á að kaupa þær nú, en áður
hefur verið.—
Þegar frúin skrifar um mál
landbúnaðarins, þá minnist hún
ekki á milliliðakostnað, 3.000,—
króna sláturkostnað á lamb, eða
20% söluskatt o.fl. en allt er þetta
drjúgur partur af verði þessara
vara, en á þessu kýli ætti hún að
stinga með saumnál sinni, næst
þegar hún fær köllun til þess að
skrifa um of hátt verð á land-
búnaðarvörum.
Sennilega heldur Herdís, að
bændur fái það verð fyrir vörur
sinar, sem hún verður að borga
fyrir þær f búðinni. Þessvegna
ætla ég, henni til fróðleiks, að
birta hér hvað ég fékk fyrir ein-
ingu af innleggi mínu sl. haust, þá
getur hún gert samanburð. Fyrir
dilkakjöt I fl. fékk ég 539 kr. á
kg., þá fengu sænskir bændur 675
kr. ísl. fyrir sitt dilkakjöt og þeir
norsku kr. 863 ísl. Fyrir dilkakjöt
III. fl. fékk ég kr. 485 og fyrir Æ
II fékk ég kr. 194, en úr því kjöti
kaupa húsmæðurnar hakkið og
farsið í búðinni. Nei, það er ekki
furða þegr frú Herdís talar um
„stórkostleg sefasýkisflog bænda-
stéttarinnar“, að þeir taki því
ekki þegjandi þegar hún og henn-
ar líkar rógbera þá og reyna að
traðka á rétti þeirra til þess að fá
að lifa við svipuð kjör og aðrir á
landi hér.
Þar sem frúin sker upp herör
fyrir innflutningi á búvörum
(„við eigum að krefjast þess, að
landbúnaðarvörur verði fluttar
inn'‘), þá er hún efalaust búin að
kynna sér hvaða verð verður á
þessum vörum, þegar þær verða
afhentar úr búðunum á Eskifirði.
Mjólkin sennilega fri Danmörku
og þá flutt með flugvélum, svo
hún verði ekki súr, og kjötið frá
Astraliu eða Argentínu. — Þar
Valdimar J. Magnússon:
Er leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins lýðskrumari ?
I leiðurum Mbl. föstudaginn 6.
janúar og sunnudaginn 8. janúar
s.l. gerir ritstjóri blaðsins að um-
talsefni verðbólguna og afleiðing-
ar hennar eins og svo oft áður.
Það sem einkennir skrif Mbl. og
annarra blaða um verðbólguna er
að allir eru sammála um að áhrif
hennar og afleiðing séu slæm, en
minna er rætt um orsakir hennar
eða leiðir til að ráða niðurlögum
hennar. Þó örlar á tilraun til skýr-
ingar í leiðara blaðsins 6. janúar
s.l. þar sem skýrt er samhengi
verðbólgu og atvinnuleysis.
Með því að drepa niður í leiðara
blaðsins á örfáum stöðum má fá
ágætt yfirlit yfir efni hans, en þar
segir:
„Hér á Islandi ríkir mikil verð-
bólga, en ekkert atvinnuleysl —
Jafnvel skortur á vinnuafli."
„Sú ríkisstjórn, sem setið hefur
undanfarin 3 ár hér á tslandi,
hefur sett það markmið öðrum
ofar að tryggja fulla atvinnu. Þess
vegna hefur hún ekki beitt sterk-
ari samdráttaraðgerðum."
„Ef ekkert er að gert leiðir mik-
il verðbólga smátt og smátt til
atvinnuleysis. Til lengdar er ekki
hægt að tryggja fulla atvinnu með
óðaverðbólgu. Kostnaðarauki
þeirra fyrirtækja, sem ekki geta
velt útgjaldaauka sinum út i verð-
lagið leiðir að lokum til þess, að
rekstur fyrirtækjanna stöðvast.
Þá kemur atvinnuleysi."
„Að hluta til höfum við fjár-
magnað verðbólguna og fulla at-
vinnu með því að taka stóraukin
erlend lán. Þetta er hægt að gera
um tíma. Einstaklingur eða fjöl-
skylda, sem lifa um efni fram,
geta fjármagnað þá umfram-
eyðslu með því að taka lán, en að
lokum kemur að skuldadögunum.
Það er ekki hægt að fá meiri lán,
og þau lán sem búið er að taka
verður að endurgreiða."
„Með sama hætti stendur ís-
lenska þjóðin nú frammi fyrir því
að ekki er lengur verjaridi að fjár-
magna verðbólguna — umfram-
eyðslu okkar — með erlendum
lántökum. Og þá er komið að því,
að við verðum að horfast í augu
við veruleikann og axla þær byrð-
ar, sem því fylgja.“
Allt eru þetta orð að sönnu. En
er leiðarahöfundur Morgunblaðs-
ins ekki hér einmitt að halda því
fram að ríkisstjórnin hafi aðeins
ýtt vandanum á undan sér í stað
þess að leysa hann?
Ef ekki er hægt að halda áfram
á sömu braut, hver var þá ávinn-
ingurinn af þeirri stefnu sem
haldið hefur verið uppi, og því
botnlausa skuldafeni sem við okk-
ur blasir?
Leiðarahöfundi Morgunblaðs-
ins er tíðrætt um það böl sem er
fylgifiskur verðbólgu og felst í
rýrnandi verðgildi gjaldmiðilsins,
sem vissulega hvetur almenning
til viðstöðulausrar eyðslu. En í
umræðum um verðbólguna er
sjaldan bent á annað böl samfarr
henn, em felst þí að með rýrnandi
verðgildi gjaldmiðilsins færast
völd og ákvörðunarréttur úr
höndum einstaklinga og fyrir-
tækja þeirra, í hendur stofnana
sem úthluta lánsfé f þjóðfélaginu.
Þessar stofnanir eru bankar og
alls konar opinberir sjóðir sem
stjórnað er af stjórnmálamönnum
með beinni eða óbeinni íhlutun.
Stjórnmálamennirnir hafa hreiðr-
að um sig í lykilstöðum f sífellt
þrengri og einhæfari farvegi fjár-
magnsins. Þetta hefur þýtt vald-
söfnun í stað valddreifingar. I
ljósi þessa aukna valds stjórn-
málamannanna er ekki víst að
stjórnmálamönnunum sé verð-
bólgan eins leið og þeir látast.
Vegna þeirrar óðaverðbólgu
sem rfkt hefur í þessu þjóðfélagi,
hefur eigið fjármagn fyrirtækja
orðið að engu. Fyrirtæki geta með
bókhaldi sýnt tölulegan hagnað
og borið tekjuskatt samkvæmt
því, þótt í raun og veru hafi verið
um verulega eignarýrnun að ræða
og raunverulegan taprekstur.
Verðbólgan er orðin skattstofn og
eignaupptaka á sér stað.
Kostnaðarauki og fjármagns-
þörf fyrirtækja vex með minnk-
andi verðgildi krónunnar. Fyrir-
tæki þurfa að mæta útgjaldaauka
sínum með hærra verðlagi á fram-
leiðslu og þjónustu, jafnframt
eykst þörf á rekstrarfjármagni.
Valdpostularnir hafa hinsvegar
talið að lausn verðbólgunnar fæl-
ist í þvf að svelta fyrirtækin með
því að halda niðri verði á fram-
leiðslu og takmarka Iánsfjár-
magn.
Afleiðingin er að atvinnufyrir-
tækih í landinu eru alls ófær um
að gegna hlutverki sínu. Er nú
svo komið að já eða nei þeirra sem
dregið hafa sér völdin og ákvörð-
unarréttinn í þjóðfélaginu skilur
á milli lffs eða dauða atvinnufyr-
irtækjanna. Þessu ófrelsi sem orð-
ið hefur í skjóli málsvara einka-
framtaks á Islandi, hefði
kommúnista ekki dreymt um að
koma á nema með blóðugri bylt-
ingu.
Það hefur löngum verið sér-
grein Þjóðviljans að telja atvinnu-
fyrirtækin og forstöðumenn
þeirra verðbólgubraskara í þjóð-
félaginu. Nú finnur Morgunblað-
ið út að verðbólgubraskarar hafi
átt blómatíma og margir safnað
miklum eignum á stuttum tíma.
Hverjir eru þessir verðbólgu-
braskarar? Hvernig skapast þeim
aðstaða til verðbólgubrasks? Það
skyldi þó ekki vera í gegaum
stjórnmálamennina sem hafa
hreiðrað um sig við lífæðar fjár-
magnskerfisins. Stjórnmálamenn-
irnir geta ekki frfkennt sig
ábyrgð á og hlutdeild í verðbólgu
braskinu.
Morgunblaðið kvartar um að
lýðskrumarar noti þau merki
spillingar sem fram hafa komið
undanfarin misseri til að grafa
undan trausti almennings á
helstu stofnunum þjóðfélagsins
og forystumönnum þeirra, í stað
þess að leggja áherslu á siðferðis-
lega endurreisn og jákvæða upp-
byggingu í þjóðfélaginu.
Það fer fyrir Morgunblaðinu
eins og svo mörgum öðrum, að