Morgunblaðið - 17.01.1978, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JANUAR 1978
15
Halldðr Jðnsson
um við ekki öll steinhætt að hugsa
og látum kúskana keyra bílinn
með okkur rýtandi á pallinum?
Eða er kerfið hætt að gefa okkur
möguleika á nokkru afgerandi
vali. Það virðist sama hvað við
gerum við kjörborðið, kerfið mun
halda áfram að vaxa og álögurnar
þvi að aukast. Svo vara þeir okkur
við úlfinum, sem þeir kalla lýð-
skrumara, sbr. Morgunblaðið 8.
janúar s.l., þó manni fyndist sú
lýsing geta átt við fleiri en Aron-
ista.
Okkur fannst það sýna ljóslega,
hversu litið álit kúskarnir hafa í
raun og veru á dómgreind fólks,
þegar Morgunblaðið og hæstvirt-
ur forsætisráðherra lýsa því yfir
að um 80% af atkvæðum þeirra
hafi ranga skoðun og þurfi endur-
hæfingar við, sem þeir muni sjá
um fyrir kosningar. Og svei mér
þá ef þeim ætlar bara ekki að
takast þetta.
Bjarni heitinn Benediktsson
sagði einhvern tfma, þegar ein-
hverjir liðsmenn voru með múð-
ur: „Þó við séum vondir, þá eru
aðrir verri.“ Þetta er sú meistara-
lógík, sem haldið hefur mönnum í
skrúfstykki siðan.
Við felldum talið og fórum hver
sina leið. Ég hugsaði lengi um
lífið og tilveruna og kerfið, þetta
kerfi sem enginn virðist ráða við,
en varð einskis visari.
Skyldi meistaralógíkin duga
enn einu sinni þegar til stykkisins
kemur, þó við höfum verið að rýta
þetta?
9.1. 1978.
Halldór Jónsson verkfr.
sem frúin hefur þessar upplýs-
ingar væntanlega í saumakörfu
sinni, væri gagnlegt að fá þær i
næsta skrifi hennar.—
I jólaboðskap frúarinnar stend-
ur, að það sé „svívirðilegt og þjóð-
hættulegt", að búvörur hækki „ef
fólkið f landinu fær lagfæringu á
kaupi“. — Svo lítilsvirðir þessi
kona, þá sem í sveitunum búa, að
hún telur þá ekki einu sinni með
fólki. Sennilega finnst henni, að
við séum einhver óæðri snikju-
dýr, sem ætti að útrýma, sem
fyrst af þjóðarlíkamanum.
Um þessi orð er fátt eitt að
segja, þau dæma sig og höfund
sinn sjálf, en aldrei minnist ég
þess, að hafa seð í blaðagrein orð,
sem hafa borið vott um meiri and-
úð og fyrirlitningu til heillar
stéttar. —
Ef tilgangur frúarinnar með
þessum skrifum er, að upphefja
sig á kostnað bændafólks í ahgum
verkamanna og sjómanna hér á
Austurlandi, að stuðla að stéttarig
og koma á kreik óvild og tor-
tryggni, þá er ég þess fullviss, að
þessi endemis skrif ná ekki til-
gangi sínum og eru dæmd til þess
að falla dauð og ómerk. Ég hef
kynnst fjölda af verkamönnum og
sjómönnum hér á Austurlandi, en
hef ekki fyrirfundið einn einasta,
sem hefur taliö bændur ofhaldna
af þvi, sem þeir fá fyrir afurðir
sínar. Þeir vita, að vanda þessa
þjóðfélags er annarsstaðar að
leita, þó að þeir hafi ekki tíma og
tækifæri til þess að skrifa um það
í blöðin.—
Við ritstjóra Morgunblaðsins
vildi ég svo að lokum segja þetta:
— þó að ég viti, að Sjálfstæðis-
flokkurinn eigi ekki blaðið,, þá
hef ég talið, að það væri fylgjandi
stefnu flokksins í höfuðatriðum
og vildi veg hans, sem mestan.
Flokkurinn hefur haft að kjör-
orðum; „stétt með stétt“ og „gjör
rétt, þol ei órétt". Grein Herdisar
er i algjörri mótsögn við þessi orð,
hún er flutt af fávizku, litilsvirð-
ingu, rangfærslum og rógi, um
eina af stéttum þessa lands,
bændastéttina, og ef einhver tek-
ur mark á henni, þá stuðlar hún
að tortryggni, misskilningi og úlf-
úð milli stétta og þjóðfélagshópa.
Hún er framámaður í flokknum
hér á Austurlandi, og geta því
einhverjir haldið, að óreyndu, að
hún skrifi fyrir hönd flokksfor-
ystunnar hér. Þar af leiðandi veit
ég, að þau eru ófá atkvæðin, sem
hún er búin að reita af flokknum
hér í kjördæminu, með skrifum
sínum í þetta blað á undanförnum
árum. Þvi finnst mér, þrátt fyrir
frjálslyndi blaðsins við birtingu
greina, eigi svona skrif og önnur
viðlika ekki heima þar, tii munu
samt blöð, sem tækju þeim fegins-
hendi. —
Með þökk fyrir birtinguna,
Hvalnesi, á 13. dag jóla.
Benedikt Stefánsson.
Hafnarstúdent
Egill Egilsson:
KARLMENN TVEGGJA TlMA.
Skáldsaga. 209 bls.
Helgafell. Rvfk. 1977.
»LIFÐI ég í Höfn með gleði,«
kvað Skúli fógeti er hann minnt-
ist stúdentsáranna í borginni við
Sundið. Svo hafa fleiri minnst
verunnar þar. Hafnarstúdentinn
hefur sín persónueinkenni í vit-
und íslendinga. Skáldsaga Egils
Egilssonar segir frá einum slík-
um. Hann heitir Ingi, hefur alist
upp við fjárrag og annars konar
fábreytt sveitalíf heima á Fróni
og kemur því til Hafnar svo til
reynslulaus. Þar kynnist hann
fyrst heimsins lystisemdum.
Helsta læriföður sinn í þeim efn-
um kallar hann Don Pedro, en sá
er líka íslenskur Hafnarstúdent
og kallaður svo vegna suðrær.s
útlits. Partí eru títt haldin, til-
burðir til kvennafars mjög hafðir
I frammi, þjórað og duflað. Inga
lærist að hann eigi að njóta þess-
ara lystisemda án þess að láta
nokkuð af sjálfum sér; sönn karl-’
mennska sé fólgin í að láta ekkert
raska jafnvægi sínu, allra sísf
kvenpersónur þær sem tældar
eru til fylgilags. Þó eru þær sífellt
umræðuefni þeirra félaganna,
þeir hugsa vart né tala um annað,
tala þó jafnan um þær í hálfkær-
ingi — með orðalagi sem þótti
ekki prenthæft fyrr en nýverið en
þykir það víst nú orðið.
Þegar fram líða stundir kemur
á daginn að Don Pedro er karl-
menni á yfirborðinu aðeins, undir
niðri reynist hann meyr og hug-
laus. Gengur allt hans brambolt
út á að sýnast. En það stoðar lítt
til frambúðar, kjarkinn vantar og
að lokum ræður hann sér bana,
Ingi sendir lík hans heim I kistu
en erfir um leið eftir hann þá
stúlkuna sem helst hafði bundið
við hann tryggðir. Þetta gerist á
Kennedy-tímabilinu. SVo rennur
upp vorið ’68 með stúdentaupp-
reisnum, breyttu gildismati ungs
fólks og rauðsokkugangi um allar
jarðir. Karlmennskuhugsjón sú,
sem Ingi hafði tileinkað sér, geng-
ur ekki lengur. Sambýliskonan,
sem hú er orðin, fer sínu fram,
stendur uppi i hárinu á Inga og
hverfur loks frá honum — gengur
til fylgilags við þann nýróttækl-
inginn, íslenskan, sem er í mest-
um metum meðal sinna líka í
Höfn. Sá er að skrifa bók sem á að
heita: wGreining á íslenskum
framleiðsluháttum, ábending
um tilhögun baráttu.«
Ingi tekur fyrst þátt í klíku-
Egili Egilsson
fundum róttækra en er brátt vís-
að á bug þar sem hann er
hanníbalisti og hugsar talsvert
um eigin hag sem er auðvitað
stórvítavert! Sagan skjlur við
hann sem smáborgara heima í
Reykjavík.
Við lestur þessarar skáldsögu
sýnist mér ris hennar hækka eftir
þvi sem á söguna liður. Efnið er í
sjálfu sér tilvalið. Líf Hafnarstú-
denta hefur ekki mikið komist
inn í skáldsögur hingað til, enda
þótt ærin ástæða væri til. Breyti-
leg lifsviðhorf ungs fólks á sjö-
unda áratugnum eru líka merki-
legt skáldskaparefni. Karl-
mennskuhugsjón sú, sem Ingi til-
einkar sér fyrst, má vera minnis-
stæð öllum sem muna fyrstu ára-
tugina eftir strið. Fyrirgangurinn
’68 og næstu ár á eftir, breytti öllu
Bðkmenntir
eftir ERLEND
JÓNSSON
í svip. Unga fólkið taldi sig vera
að slíta af sér fjötra, sækja fram
til frelsis. Raunar var það tískan
sem breyttist fy,rst og fremst, ekki
aðeins klæðnaður, tónlist og fram-
koma heldur líka skoðanirnar —
ný viðhorf urðu tískufyrirbæri og
þeim varð að fylgja jafnskilyrðis-
laust og karlmennskuhugsjón
þeirri sem Ingi hafði áður tileink-
að sér. Þau voru þvi nýjar viðjar.
Allt eru þetta verðug söguefni.
Niðurröðun þeirra í bókinni er
líka með ágætum. En bókin hefur
lika tvær veikar hliðar sem eru:
persónusköpun og stíll. Persón-
urnar eru umgjarðir um lífsvið-
horf fremur en lifandi fólk. Don
Pedro á að vera klofinn persónu-
leiki, en hvernig sjúkleika hans er
i raun og veru háttað og af hverju'
geðklofningur hans stafar kemur
þó hvergi skýrt í ljós. Það hjálpar
ekki upp á sakirnar að Egill Egils-
son umskrifar flest samtöl — til
óbeinnar ræðu, leyfir persónun-
um aldrei að kynna sig alminiega.
Um stilinn er það svo að segja
að hann er bæði alKof langdreg-
inn, og hreint ekki nógu skil-
merkilegur. Langar mig að til-
færa hér tvö dæmi sem eru að
visu ekki af betra taginu en þó
engin einsdæmi i bókinni. Þessi
málsgrein er t.d. tekin af bls. 21:
»Fyrst að því loknu má taka til við
það sem holdið stendur til, og ef
svo vel er eftir allt sem á undan
er gengið.« Eg verð að játa að ég
skil ekki þessa málsgrein. Skiljan-
legri er þessi þó knúsuð sé, lögð
i munn ungri róttækri konu
sem lætur dæluna ganga yfir karl-
kyninu: »Að einn maður þurfi að
bera að framendanum á hinum
það sem fer inn um hann og verka
frá afturendanum á honum það
sem kemur út um hann og vera
ofan á það ílát undir það sem
kemur út um miðjuna á honum,
og gera allt þetta til að haldá
einhverju efnalegu öryggi og ein-
hverri stöðu í samfélaginu sem
það eru aðrir fyrst og fremst sem
ætlast til að maður hafi, og af því
að fylgir því einangrun og allt að
því útskúfun að komast ekki í
þennan sess.« Sannarlega er at-
arna skrítin þula. En þrátt fyrir
svona orðabang tel ég að höfund-
ur sé gæddur talsverðum frásagn-
arhæfileikum og nokkru skop-
skyni. Gallinn er hversu djúpt er
á þvi auk þess sem íslenskukunn-
áttan má naumast minni véra.
Málalengingarnar kaffæra mein-
inguna. Sumt í þessari sögu minn-
ir á Brekkukotsannál Laxness þó
óliku sé saman að jafna, t.d. er
saga Don Pedros ekki alls ólik
lífshlaupi Garðars Hólms. Báðir
eru yfirborðsmenn (Don Pedro
bregður jafnvel fyrir sig að
syngja), báðir eru með svipuðum
hætti flæktir i kvennamál, báðir
eiga einstæða móður á lífi og báð-
ir farga sér að lokum. Brekku-
kotsannáll er ísmeygileg skáld-
saga. Mér finnst sem Egill Egils-
son hafi með svipuðum hætti ætl-
að að skrifa ísmeygilega sögu,
sögu sem væri ekki öll þar sem
hún er-séð, sögu sem leyndi á sér
— og öllu sliku má raunar finna
stað i Karlmönnum tveggja tima.
Framhald á bls. 26.
þeir heimta að aðrir reisi við sið-
gæðið i þjóðfélaginu á meðan
þeim og þeirra flokkum líðst að
rífa það niður. Framkvæmda-
stofnunin er gott dæmi um eina
af þessum stofnunum sem Sjálf-
stæðisflokkurinn taldi mikilsum-
vert að leggja niður á meðan hann
var í stjórnarandstöðu, en þinglið
hans flykktist inn í, þegar þeir
tóku við stjórnartaumunum.
Þingmönnum er ekki nóg að
skerða sjálfsákvörðunarrétt ein-
staklingsins og færa yfir á
stofnanir kerfisins. Þeir vilja geta
beitt þessu valdi og aukið þar með
pólitíska aðstöðu sína. Það gera
þeir með því að kjósa sjálfa sig í
sem flestar stjórnir og ráð, og
taka sér með því framkvæmdar-
vald í þjóðfélaginu.
Með þessum hætti er stuðlað að
hrossakaupum, viðhaldið svokall-
aðri samtryggingu flokkanna,
sem jafnframt stuðlar að misbeit-
ingu valds. Alþingismenn eru
með þessum hætti orðnir ábyrgir
fyrir og samdauna verðbólgu-
braski og öðru því, sem þrífst I
skjóli þessara stofnana.
Hið sjálfsagða eftirlit sem al-
þingi ætti að hafa með þessum
stofnunum og stjórnendum þeirra
er lagt af með setu þingmanna í
stjórnum stofnana, og þeir gerðir
að eftirlitsmönnum sjálfra sín.
Siðgæði almennings mótast af
því sem höfðingjarnir hafast að.
Krafa Mbl. um siðferðislega end-
urreisn sem ekki byrjar ofan frá
er því markleysa, og málflutningi
blaðsins stefnt að því að fordæma
eina tegund spillingar en mæla
annarri bót.
Núverandi stjórnarflokkar geta
ekki firrt sig ábyrgð á þeirri stöðu
sem upp er komin i dag og þróast
hefur undir stjórnarforystu Sjálf-
stæðisflokksins þótt enganveginn
sé lítið gert úr þeim arfi sem
ríkisstjórnin tók við eftir vinstri
stjórnina. Efnahagsvandinn er
óaðskiljanlegur þeirri skattfrekju
sem núvarandi ríkisstjórn hefur
beitt samfara rangri fjárfestingu.
1 nýgerðum kjarasamningum
bæði árin 1976 og 1977 var megin-
krafa samtaka launþega sú að fá
bætta rýrnun kaupmáttar, en þeir
buðust til að meta að jöfnu beinar
og óbeinar kjarabætur. Hefði rík-
isstjórnin þá haft vilja til að halda
niðri víxlhækkunum kaupgjalds
og verðlags, þá hefði hún getað
það með efnahagsráðstöfunum í
formi lækkunar skatta og tolla. I
stað þess að framkvæma sjálf-
sagðan niðurskurð opinberra
framkvæmda, horfði hún upp á
stórfelldar krónutöluhækkanir
launa sem allir vissu að færu
beint út í verðlagið og magnaði þá
verðbólgu sem fyrir var.
I reynd ber ríkisstjórn hverju
sinni ábyrgð á verðbólguþróun.
Hún ein ræður skattheimtu og
efnahagsstjórnun og ákveður
hvort og f hvaða mæli þjóðin lifir
um efni fram.
A meðan ekki er unnt að koma
alþingismönnum í skiining um
þessi sannindi, þá er ekki von á
umbótum.
Morgunblaðið viðurkennir að
verðbólgan hafi verið fjármögnuð
að hluta með erlendum lántökum.
Hluti verðbólgunnar sé umfram-
eyðsla sem verði að stöðva. Nú
verði að horfast í augu við veru-
leikann og axla þær byrðar sem
því fylgja.
Af framansögðu er ljóst, að
lausn vandans hefur aðeins verið
slegið á frest, og fyrr eða síðar
hlaut að koma að skuldadögum.
Nú stöndum við andspænis
tveimur vandamálum. Verðbólg-
an er enn sami vandi og hún var
fyrir 3 árum síðan, en auk þess
höfum við búið til nýtt vandamál
sem er afleiðing geigvænlegrar
skuldasöfnunar og felst f því að
atvinnufyrirtækin eru i dag verr í
stakk búin til að mæta þeim sam-
drætti sem var og er óhjákvæmi-
legur, ef hverfa á af þessari
braut.
Erlendar skuldir eru ekki orsök
þeirra vandamála er við okkur
blasa í dag, heldur afleiðing þeirr-
ar óráðsfu sem hefur fengið að
þróast í skjóli rangrar efnahags-
stjórnunar. Það er ekkert slæmt
við innlenda eða erlenda skulda-
söfnun, ef forsendur lántöku eru
réttar. Gildir þar einu hvort um
einstakling, fjölskyldu eða þjóð-
arbúið er að ræða. Frumforsenda
fyrir lántökum eru þær, aó hið
lánaða fé sé notað til arðbærra
fjárfestinga sem staðið geti undir
afborgunum og kostnaði. Þetta
höfum við ekki gert, heldur notað
lánin til eyðslu eins og Mbl. hefur
réttilega upplýst okkur um. En
með því fæ ég ekki betur séð en
að Morgunblaðið taki fullum hálsi
undir gagnrýni „Strigapokabassa-
pólitíkusa”. Þetta er sá efnahags-
vandi og sú fjármálastjórnun sem
við búum við í dag.
Skömmu fyrir jól urðum við
vitni að einu efnahagsundri rikis-
stjórnarinnar, þegar fjárlög voru
samþykkt. Þá gekk maður undir
mannshönd að sannfæra þjóðina
um að hallalaus fjárlög væru
grundvallaratriði. Jafnframt var
fullyrt að þessi fjárlög væru ekki
verðbólgufjárlög þar sem þau
héldust i hendur við verðlagsþró-
unina i landinu. Niðurstöðutölur
fjárlaga hækkuðu þó um
50—60% milli ára. Hvað boðar
slfkt? Enn einu sinni hefur
gleymst að grundvallaratriðið er
að gjaldahlið fjárlaga sé haldið
niðri.
Stjórnarþingmenn benda gjarn-
an á það við afgreiðslu fjárlaga
hverju sinni, að erfitt sé að skera
niður útgjöld, þar sem stór hluti
þeirra sé lögbundin.
Er ekki ráð að staldra við, og
aðgæta hvort ekki sé þörf á ein-
hverjum breytingúm á þessum
lagabálkum, eða til hvers halda
þeir að þeir séu þarna, þessir
góðu menn.
Að lokum er ástæða til að vitna
f leiðara Mbl. frá 8. janúar s.l., en
þar segir: „Oðaverðbólgan hér
hefur skapað jarðveg fyrir lýð-
skrumara og þeir eru og hafa ver-
ið um skeið hávaðasamir i okkar
landi. Fólk þarf að gæta sín á
þessum kraftaverkamönnum.
Þeim þarf að vísa á bug. Aukin
áhrif þeirra f islensku þjóðfélagi
mundu hafa slæmar afleiðingar."
Ofangreindan frasa og aðra í
likum dúr má lesa f öllum flokks-
pólitísku blöðunum þessa dagana,
og er helst að sjá að flokkunum
standi meiri ógn af frjálsum skoð-
anaskiptum, heldur en innbyrðis
ágreiningi sín á milli. Það fólk
sem hefur tjáð sig um landsmál
og það sem miður fer i þjóðfélag-
inu fær nafngiftir eins og lýð-
skrumarar, Glistrupar, striga-
pokakjaftar eða stuttbuxnapóli-
tfkusar, allt eftir þvf hvaða blöð
eru skoðuð hverju sinni. Þegar
Mbl. tekur undir sömu gagnrýni á
tæpitungu sinni, telur það sig
fjalla um málin á ábyrgan hátt og
með jákvæðu hugarfari. Máltækið
segir að sannleikanum sé hver
sárreiðastur, og þvi er Mbl. um-
hugað um að kveða slíkar raddir
niður, og til þess megi nota
Göbbels-aðferðina með orðskrúði
Þjóðviljans.