Morgunblaðið - 19.01.1978, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. JANUAR 1978
19
- Viðskipti
Framhald af bls. 11.
Hér er um mjög vandasamt fram-
kvæmdaratriði að ræða, sem
skiptar skoðanir eru um, en mark-
miðið er að meta getu starfs-
manna á objectivan hátt, þannig
að stöðuhækkanir séu miðaðar við
getu þeirra og dugnað. Þótt laun
hækki eftir starfsaldri skv. kjara-
samningum, þá skapar starfsald-
ur ekki hefðbundinn rétt til
stöðu. Tilflutningar milli starfa
eru mikið tíðkaðir og er sjalddan
að menn séu um kyrrt i sama
stjórnunarstarfi lengur en 5—6
ár. Oft hefur þetta í för með sér
tilflutning milli borga og jafnvel
á milli landa og virtfst mér menn
sætta sig furðanlega við þetta,
enda gengið út frá því sem for-
sendu, þegar starf er hafið hjá
fyrirtækinu.
Launakerfið er mun sveigjan-
legra, en við þekkjum en þó bygg-
ist það á ákveðnum grundvallar-
lögmálum.
í þriðja lagi vil ég svo nefna
stöðugar herferðir, sem i gangi
eru innan fyrirtækisins í þvi
skyni að bæta árangur þess. Slík-
ar herferðir eiga oft upptök sín i
umburðarbréfi frá aðalfram-
kvæmdastjóra en síðan er sett
framkvæmdanefnd á laggirnar og
starfi hennar fylgt eftir á mjög
virkan hátt. Oft endar herferðin
með þvi að ákveðnar aðgerðir eru
gerðar að föstum lið í stjórnunar-
störfum og á þær minnt með
handbókum og dreifibréfum. Sem
dæmi um þetta vil ég nefna her-
ferð gegn slysahættu í verksmiðj-
um fyrirtækisins, sem endaði með
þvi að slysavarnir voru gerðar að
verulegum lið i starfi hvers verk-
smiðjustjóra og er fylgst með ár-
angri allra verksmiðja á því sviði
mánaðarlega. Annað dæmi um
herferð, sem gerð var til orku-
sparnaðar í öllum verksmiðjum.
Sett var á stofn sérstök nefnd,
svokölluð „task force“, ráðnir
voru utanaðkomandi ráðgjafar,
samin handbók og loks komið á
mánaðarlegri skýrslugjöf um ár-
angur. Bar þetta skjótan verð-
mætan árangur.
I fjórða lagi vil ég svo nefna
mat á fjárfestingum innan fyrir-
tækisins. Upphaf fjárfestingar-
beiðna er venjulega hjá einstök-
um verksmiðjum eða deildarstjór-
um og fá þær tvenns konar með-
ferð. Gerð er í upphafi athugun
innan viðkomandi deildar, bæði
tæknileg og fjárhagsleg og er þá
fylgt forskriftum um það hvort
fjárfestingin stenzt arðsemiskröf-
ur, samræmist heildarmarkmið-
um fyrirtækisins eða hvort henn-
ar er krafist af yfirvöldum eða í
kjarasamningum. Ef upphæð
fjárfestingar er innan við
ákveðna fjárhæð og rúmast undir
óráðstöfuðum liðum í fjárfesting-
aráætlun ársins, þá er málið af-
greitt af viðkomandi deild með
undirritun deildarstjóra og næsta
yfirmanns hans. Sé upphæð fjár-
festingar hins vegar hærri en
ákveðið kostnaðarmark, þá er
málið sent til hagsýsludeildar
fyrirtækisins, sem síðan sendir
það áfram ásamt niðurstöðum af
athugun sinni til aðalfram-
kvæmdastjóra og stjórnar félags-
ins. Hagsýsludeildin fylgist einn-
ig ásamt endurskoðendum með
því að fylgt sé réttum reglum við
allar fjárfestingar og að þær skili
tilskyldum árangri.
Ég ætla ekki að tefja tímann
hér lengur með því að segja frá
meðferð mála hjá venjulegu er-
lendu stórfyrirtæki, en ég held að
við gætum bætt opinbera stjórn-
sýslu okkar með því að leggja
meiri áherzlu á þau atriði, sem ég
sérstaklega nefndi, þ.é. kerfis-
bundnari stjórnunartækni, bætta
starfsmannastjórn, sérstök átök
öðru hvoru til þess að bæta árang-
ur kerfisins í heild á einstökum
sviðum og á ítarlegri meðferð
fjárfestingarbeiðna ásamt sam-
ræmdu mati á þeim. Þótt mark-
mið opinberrar stjórnsýslu séu
eðli skv. önnur en hjá fram-
leiðslu- og sölufélögum og þótt til
opinbera kerfisins veljist menn,
sem sérhæfðir eru á öðrum svið-
um, þá gilda í raun sömu grund-
vallarreglur um það, hvernig
hægt er að virkja saman starfs-
orku fjölda einstaklinga i þvi
skyni, að ákveðnum markmiðum
verði náð. Mér sýnist reyndar, að
sá greinarmunur, sem gerður hef-
ur verið á opinberum starfsmönn-
um annars vegar og öðrum vinn-
andi mönnum hins vegar sé að
hverfa og er verkfallsréttur og
væntanleg niðurfelling æviráðn-
ingar opinberra starfsmanna spor
í þá átt.
Starf fjárveitinganefndar
Alþingis, K/L —
starf og áætlunargerð
með gagngerðri skoðun
Ég las nýlega athyglisverða
ræðu eftir Ellert B. Schram al-
þingismann um starfshætti fjár-
veitinganefndar Alþingis. Þar
kom m.a. fram, að nefndin hafði
við undirbúning núgildandi fjár-
laga hafnað nýjum útgjaldatillög-
um ráðuneyta að fjárhæð um 18
milljarða króna og einungis 280
milljóna útgjöld af 15 milljarða
hækkun fjárlaga eru tiikomin
vegna tillagna nefndarinnar.
Mér varð hugsað til reynslu
minnar af kerfisbundnu
kostnaðarlækkunarstarfi og þess
sem ég hefi lesið um áætlunar-
gerð með gagngerðri skoðun eða
„Zero-Base Budgeting" eins og
það er nefnt á enskri tungu.
Kerfisbundið kostnaðar-
lækkunarstarf eða E/L-áætlanir
er nú talinn ómissandi þáttur í
fyrirtækjarekstri víða um heim
og ekkert er því til fyrirstöðu að
beita þvi við opinberan rekstur.
Hér er ekki á ferðinni neins kon-
ar töfraformúla, heldur er ein-
ungis um það að ræða, að gera
aðgerðir til kostnaðarlækkunar
að föstum þætti í störfum manna
og að glæða kostnaðarvitund
þeirra. Um þetta er búinn til
starfsrammi, sem felst í undir-
búningi að aðgerðum, samsetn-
ingu áætlunar um ákveðin mark-
mið og síðan framkvæmd áforma
og eftirlit með þvi, hver árangur
verður. Vissulega er verðbólgan
þröskuldur í þessu starfi, og þrátt
fyrir það er unnt að mótivera
menn til þess að taka þátt i K/L-
starfi af atorku, ef rétt er það því
staðið.
Hitt atriðið, þ.e. áætlunargerð
með gagngerðri skoðun sýnist
mér stefna að sama marki. Hér er
um að ræða aðferð við áætlunar-
gerð, sem mun eiga upptök sín
hjá bandaríska rafeindavöru-
fyrirtækinu „Texas Instruments"
og stjórnunarfræðingi að nafni
Peter A. Pyhrr. Maður einn hafði
verið kjörinn ríkisstjóri í
Georgíuriki í Bandarikjunum í
árslok 1970. Hann hafði lofað
kjósendum sinum gulli og græn-
um skógum eins og gengur, en í
útgáfu hans hét það „meiri og
skilvirkari opinber þjónusta án
skattahækkana". Ríkisstjórinn
nýi las um stjórnunaraðferð Pet-
er A. Pyhrr og ákvað að reyna
þær í stjórnsýslu sinni. Fékk
hann höfundinn sjálfan til þess
að starfa fyrir sig um skeið og
varð af þvi glæsilegur árangur,
em halda mun nafni ríkisstjórans
á lofti. Hann reyndar féll i næstu
ríkisstjórakosningum þeirra
Georgíumanna þrátt fyrir haldin
kosningaloforð. Sárabætur voru
þó, að maðurinn, sem heitir
Jimmy Carter var síðar kosinn
forseti Bandaríkjanna og nú er
áællunargerð með gagngerðri
skoðun komin í tizku þar i landi
og hafa reyndar sprottið af henni
ný og athyglisverð afbrigði eins
og t.d. svokölluð „sólarlags"-
lagasetning, sem takmarkar fjár-
stuðning Bandaríkjaþings til
ákveðinni verkefnaflokka við 4
ára tímabil, en að þeim tíma liðn-
um fellur allur fjárstuðningur
sjálfkrafa niður nema þingið
ákveði að framlengja hann um
næsta tímatil að undangenginni
itarlegri skoðun á árangri og
kostnaði.
Þessi margnefnda aðferð við
áætlunargerð byggist á þvi, að
allir útgjaldaflokkar eru brotnir
niður í kafla og hverjum kafla
þurfa að fylgja athugasemdir til
réttlætingar útgjöldunum.
Utgjöldum er siðan raðað í for-
gangsröð og gildir það sama um
þá útgjaldaflokka sem fé hefur
áður verið varið til og þær út-
gjaldaaukningar, sem tillögur eru
gerðar um. Aðferðin dregur fram
hina ýmsu valkosti i ráðstöfun
fjármuna, sem ætíð hljóta að vera
takmarkaðir og hún hjálpar við-
komandi fjárveitinganefnd eða
stjórn að taka fyrr í taumana,
þegar fjáreyðsla svarar ekki
kostnaði lengur. Hún dregur
athyglina að lækkun framlaga
ekki síður en hækkun þeirra og
hún er ásamt skipulagsbundnu
K/L starfi kjörin átylla til þess að
takast á við vandamál, sem
kannski liggja í augum uppi, en
enginn hefur kunnað við að
leggja til atlögu gegn.
Svo ég vitni aftur I ræðu Ellerts
B. Schram, þá segir þar m.a. „að
það sé lenzka að halda því við,
sem einu sinni hefur verið sam-
þykkt“. Hér er vafalaust rétt með
farið og við verðum að taka upp
aðferðir við stjórnsýslu okkar
sem koma í veg fyrir sjálfkrafa
endurnýjun framlaga til úreltra
verkefna eða tryggja stofnunum
eilíft líf, hvernig sem verkefni
þeirra þróast.
Lokaorð
Eg hef hér að framan rætt
nokkuð á víð og dreif um við-
fangsefni mitt. Ég hef talið að
stjórnsýslukerfi okkar þarfnist
endurbóta og að afkoma þjóðar-
innar yrði betri með sveigjanlegri
og skilvirkara stjórnsýslukerfi.
Ég hef bent á aðferðir, sem notað-
ar eru til þess að hafa stjórn á
afkomu fyrirtækja. Ég ætla ekki
að ræða hér um samband
embættis- og stjórnmálamanna að
öðru leyti en því, að leggja
áherzlu á, að á milli þessara aðila
ríki skilningur og traust og að
með þeim sé fyrirfram ákveðin
verkaskipting. Stjórnmála-
mennirnir þurfa að skilgreina
hlutverk sitt, sem hlutverk
stefnumótunar og eftirlits, en
embættismennirnir að líta á sig
sem þjálfaða atvinnumenn með
framtak til að leysa vandamál og
ná settum markmiðum. Það er
hlutverk stjórnmálamanna að
móta nýja stjórnsýslustefnu og ég
verð að vona, að þessi ráðstefna
Stjórnunarfélags Islands, muni
tryggja það enn betur, að hún
verði byggð á almennum grund-
vallarreglum stjórnunarfræða,
með skynsamlegri aðlögun að
okkar aðstæðum.
— Minning
Sveinn
Framhald af bls. 23
sterkar taugar til'æskustöðvanna
austur í Skaftafellssýslu. Það
sýndu best heimsóknir hans á
sumrin til átthaganna, en eftir að
samgöngur bötnuðu reyndi hann
á hverju sumri að skreppa austur
á Siðu og í Landbrot. Hann varð
að votta æskustöðvunum tryggð
sina með heimsóknum þangað. En
viðstaðan var sjaldan löng. Starf-
ið sat oftast i fyrirrúmi. Sveinn
Jónsson var i hópi þeirra sem
fannst að það að fara i frí, væri
sama og að svikjast um.
Sveinn var að eðlisfari alvöru-
gefinn og fremur dulur, ekki mik-
ið gefinn fyrir að blanda sér i mál
manna. Liktist hann mjög að
þessu leyti Ölöfu móður sinni.
starfið sat oftast í fyrirrúmi. En
Sveinn átti til að bera sérstaka
kímnigáfu. 1 hópi vina og kunn-
ingja var unun að hlusta á Svein
segja sögur frá liðnum árum af
skaftfellskum mönnum og mál-
efnum.
Sveinn sýndi félagsskap Skaft-
fellinga i Reykjavík ræktarsemi.
Hann vann að gróðursetningu í
Skaftfellingalundi í Heiðmörk.
Þangað lagði hann gjarnan leið
sína á góðum sumardögum, eftir
að heilsan bilaði og lengri ferða-
lög voru úr sögunni. I Skaftfell-
ingalundi dyttaði Sveinn að
gróðri siðustu árin þótt með bil-
aða fætur væri. Hann þráði að
komast á vit móður náttúru, þar
fann hann vissa fullnægingu og
merkilegt má það teljast, að fæt-
urnir voru styrkari eftir dvöl i
Skaftfellingalundinum í Heið-
mörk.
Nú hefur Sveinn Jónsson lokið
æfistarfi sínu hér á jörð. Hann
gat ánægður litið yfir farinn veg
því orðstír góðan hafði hann getið
sér fyrir hógværð og drengskap.
Hann lagði ekki steina i götu ann-
arra manna á lifsleiðinni, frekar
hitt að hann tindi þá úr vegi.
Hann fékk að njóta hamingju á
lífsleiðinni; að eiga konu, sem
hann dáði, að eignast fjölskyldu,
sem gaf honum lífsfyllingu.
Sveinn Jónsson hefur örugg-
lega kvatt þennan heim sáttur við
lífið og tilveruna.
Við hjónin þökkum Sveini vin-
áttu og samfylgd. Við óskum hon-
um fararheilla í nýjum heimi.
Lilju, Jóhönnu og öðrum eftir-
lifandi ástvinum biðjum við bless-
unar á ókomnum árum.
Erlendur Einarsson.
— Minning
Guðný
Framhald af bls. 22.
hana, góð móðir o^um leið ein-
staklega barngóð.
Sveinn og hún slitu samvistum
árið 1949 og bjó hún fyrst í
nokkur ár með dóttur sinni Berg-
ljótu þar til Bergljót giftist, en
eftir það hélt hún sjálf sitt
heimili þar til hún lagðist á
sjúkrahús fyrir einu ári. Guðný
var mikil trúkona i lífi sinu og
mátti aldrei ljótt orð heyra. Hún
var mjög listræn hannyrðakona
og eftir hana liggja margir tugir
fallegra muna sem hún gaf og
átti, því hún var sivinnandi alla
daga þar til hún fór á sjúkra-
húsið.
Ég vil með þessum fátæklegu
orðum þakka henni fyrir að hafa
fengið að kynnast henni og vera
henni samferða þessi 34 ár, þvi að
með kærleikskonu sem henni
hafa allir gott af að eiga samleið í
gegnum lifið.
Með þökk fyrir samfylgdina i
gegnum gleðirík ár í ást og skiln-
ingi, til hjartkærrar tengdamóð-
ur.
JAJ.
Baðherbergisskápar
UANMM
(KIA.M J
Glæsilegir baðskápar
Margar geröir og stærðir
Byggingavörur
Sambandsins
Suóurlandsbraut 32 ■ Simar82033 ■ 82180