Morgunblaðið - 05.02.1978, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAPIÐ, SUNNUDAGUR 5. FEBRUAR 1978
— Engum bónda dytti í hug að
ala búfé sitt á lélegu fóóri eða
skipuleggja ekki nákvæmlega og
af natni hvernig fóðrun skuli
háttað, sagði Snorri Páll Snorra-
son yfírlæknir og hjartasérfræð-
ingur þegar Morgunblaðið kom að
máli við hann til að leita fróðleiks
um manneldi og hollustuhætti,
sem mjög hafa verið til umræðu
manna á meðal og á opinberum
vettvangi að undanförnu.
— Sama ætti að sjálfsögðu að
gilda um mannfólkið, en því mið-
ur er ekki hægt að segja að sama
fyrirhyggjan sé látin ráða þar
ferðinni, — að minnsta kosti ekki
hjá þorra fólks, hélt hann áfram.
— Það þarf að vera hugarfars-
breyting að þessu leyti, og ég er
þeirrar skoðunar að fjöldinn allur
af fólki láti sér alltof títt um mat-
seld og alls konar umstang og
stell i kringum þennan þátt dag-
legs Iifs i stað þess að huga að
hollustuháttum. Það er kannski
eins með þetta og annað, að allt
er það sem er hættulegt. Það er
sama hvort um er að ræða tóbak,
áfengi, mat eða sykur.
— Þú segir mat eða sykur?
— Já, sykur getur naumast tal-
izt til matar. Við fáum allan þann
sykur, sem likaminn hefur þörf
fyrir án þess að sætinda sé neytt
eða sykri bætt í matinn. Það er
ekki nóg með að sykur sé gagns-
laus, hann er beinlinis skaðlegur.
Eg segi oft við læknanema að holl
fæða að viðbættum sykri í hvaða
mynd sem er geri það að verkum
að fæðið verði óhollt. Astæðan er
sú, að þeim sykri sem bætt er i
fæðuna er algjörlega ofaukið, og
þessi viðbót ryður burtu hollum
næringarefnum og veldur offitu.
Ég held að þorri fólks borði meira
eða minna af sætabrauði á hverj-
um einasta degi. Það notar sykur
óspart i kaffi og te, auk þess sem
sykur er talsvert notaður í matar-
gerð. Til dæmis má nefna brúnað-
ar kartöflur og ávaxtamauk, sem
Snorri Páll
m
Snorrason læknir:
verið numið brott ásamt vitamín-
um og steinefnum.
— Undanfarið hefur hart verið
deilt um landhúnaðarafurðir,
ekki sízt eftir að verð á undan-
rennu hækkaði verulega. Hafa
ýmsir haft á orði að með þeirri
ráðstöfun hafi opinberir aðilar
beinlínis stuðlað að þvf að fðlk
neyti óhollrar mjólkurfitu. Eru
landbúnaðarafurðir — og þá sér-
staklega mjólkurfita — skaðlegar
heilsu manna?
— Landbúnaðarafurðir sem
slíkar eru ekki óhollar, en óholl-
ustan felst i þvi, að þær eru of
ríkur þáttur i daglegri fæðu. Þeg-
ar ofneyzla sykurs bætist við of
mikla fituneyzlu þarf enginn að
verða undrandi á þvi að hjarta- og
æðasjúkdómar færist i vöxt, svo
og offita. Hins vegar er engin
ástæða til að ætla að mjólkurfita
sé óhollari en önnur hörð eða
mettuð fita. Hún inniheldur raun-
ar A- og D-bætiefni, sem eru lík-
amanum nauðsynleg.
,,Stenzt ekki að hluti mannkynsins borði sér til óbóta Ekki nóg með að sykur sé gagnslaus . Blóðfita hjá Is ..Efnaskipti likam
þegar meirihlutinn býr víð skort " — hann er lendingurn eín sú ans eru ekki
skaðlegur' hæsta, sem þekkíst staðlað fyrirbæri"
Islendingar hafa
breytzt i kyrrsetu
þjóð á nokkrum
áratugum"
hefur sinn tima, þróast þar til það
hefur náð hámarki, en færist sið-
an tii gullins meðalvegar. Ég get
til dæmis varla ímyndað mér að
sundurgerð i matseld og útbúnaði
eldhúsa eigi eftir að verða meiri
en hún er nú um stundir. Fólk
hlýtur að fá leið á þessu og fara að
hugsa af meiri skynsemi. Það
stenzt ekki að hluti mannkynsins
borði sér til óbóta á meðan yfir-
gnæfandi meirihluti býr við
kröpp kjör, skort og jafnvel hung-
ursneyð. Það þarf að breyta al-
menningsálitinu þannig að þeim
fjölgi, sem borða til að lifa, en lifa
ekki að því er virðist til að borða.
— En hvernig er hægt að
breyta almenningsálitinu?
borið er fram með kjötréttum.
Þetta þekkja allir og þarf ekki að
eyða mörgum orðum að því að
þegar allt er talið verður þetta
ekkert smáræði, sagði Snorri Páll.
— 1 þessu sambandi er ástæða
til að vekja athygli á því að það er
ekki fyrr en á siðustu öld að sam-
þjappaður sykur verður neyzlu-
vara. Áður þekktust ekki önnur
sætindi en hunang og svo sætir
ávextir.
— Hvað meó púðursykur?
— Púðursykur er óhollur, og
það eina sem segja má um hann
er að hann er kannski ekki jafn
óhollur og hvitasykurinn. En holl-
ur er hann ekki.
— Þú nefndir að matur ætti að
eru ekki óhollar en
— Ég held að það bæri árangur
ef hægt væri að koma því að hjá
fólkí, að það sé ófint að troða sig
út af mat, enda má að vissu leyti
segja að slikt framferði sé úrkynj-
unarmerki. Tökum til dæmis tó-
bakið. Einu sinni var það i tizku
og þótti fint að reykja. Þú sást til
dæmis ekki svo kvikmynda-
stjörnu á hvíta tjaldinu öðru visi
en reykjandi. Nú orðið þykir
þetta ekki fint og maður kemst
ekki hjá því að taka eftir þvi á
fundum og mannamótum hvað
reykingafólki hefurfækkað.
— Hvað á fólk að leggja sér til
munns ef það vill vera öruggt um
að fá I sig nauðsynleg næringar-
efni án þess þó að um ofneyzlu
verði að ræða?
— Fyrst og fremst þarf að gæta
þess að fæðið sé fjölbreytt, og
ekki einungis fjölbreytt, heldur
fjölbreytt af hollum fæðutegund-
um. Hvað þetta snertir gildir það
sama og í öðrum efnum — að óhóf
vera fjölbreyttur. Þegar litið er á
vöruval í verzlunum er kannski
ekki fráleitt að álykta að vart
verði hjá þvf komizt að fólk fái
fjölbreytta fæðu.
— Fæðið á að vera fjölbreytt,
en það þýðir ekki að það sé nóg að
neyta margra tegunda, meira og
minna af handahófi. Það er hægt
að skipta kolvetnum i tvo flokka,
— holl kolvetni og öholl. Þau
hollu er til dæmis að finna i
brauði og kornmat yfirleitt, og þá
er að sjálfsögðu átt við korn þar
sem ekki er búið að fjarlægja
hýðið, en i þvi er mest af bætiefn-
um. Holl kolvetni eru einnig í
kartöflum og ávöxtum, og i öllu
þessu er sykur, sem líkaminn þarf
vissulega á að halda, en það er
ekki sykur, sem búið er að
hreinsa öll nýt efni úr. Ef við
tökum svo óhollu kolvetnin, þá
eiu þau i allri þeirri jurtafæðu,
sem þjöppuðum sykri hefur verið
bætt i, — einnig i kornmat þar
sem kimið og hýði kornsins hefur
— Hver er munurinn á mett-
aðri fitu og ömettaðri?
— Mettuð fita er sú, sem
storknar við stofuhita, og hana er
yfirleitt að finna i kjöti og mjólk-
urafurðum. Ómettuð fita er fljót-
andi fita, eða olíur, og hún fæst úr
jurtum. Mikil neyzla mettaðrar
fitu eykur blóðfituna — eða
kólesterólið í blóðinu. Það gerir
ómettaða fitan hins vegar ekki.
Hún dregur meira að segja frekar
úr blóðfitu. Of mikil blóðfita veld-
ur efnaskiptatruflunum, sem sið-
an leiða af sér æðakölkun. Þess
má geta að blóðfita hjá Islending-
um er ein sú hæsta, sem þekkist. 1
stað þess að nýta mettuðu fituna
vinnur Iíkaminn ekki úr henni,
heldur verða úrgangsefni, sem
svo má kalla, eftir i likamanum,
og þau orsaka svo þessa alræmdu
kölkum æðaveggjanna. Æðarnar
þrengjast svo smátt og smátt með
alkunnum afleiðingum.
— Nú er nauðsynlegt að geta
þess að fiturik fæða getur verið
heppilegur orkugjafi undir viss-
um kringumstæðum. Fólk, sem
vinnur mjög mikla erfiðisvinnu,
getur nýtt allmikla fitu og fengið
úr henni orku. Einnig þeir, sem
lifa í heimskautaloftslagi. En
kringumstæður sem þessar eru
svo sjaldgæfar að ekki er unnt að
ráðleggja neyzlu fituríkrar fæðu
almennt.
— En nú brennir fólk misjafn-
lega miklu. Sumir eru sletandi,
án þess þó að safna offitu, og svo
eru þeir, sem ekki virðast borða
óhóflega en eru samt alltof feitir.
— Þetta er rétt. Það er nokkuð
einstaklingsbundið hvað fólk
brennir miklu, það er að segja
efnaskipti likamans eru ekki
staðlað fyrirbæri. Svo hreyfir fólk
sig lika misjafnlega mikið. En al-
mennt er, að á nokkrum áratug-
um hafi Islendingar — eins og
aðrar velmegunarþjóðir —
breytzt i kyrrsetuþjóð. Vinnandi
fólki hefur fjölgað mjög í at-
vinnugreinum, .sern krefjast lik-
amlega erfiðis i mjög takmörkuð-
um mæli eða jafnvel algerrar