Morgunblaðið - 16.02.1978, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. FÉBRUAR 1978
MYNTSÖFNUN: FJÓRÐI ÞÁTTUR
Um verðmæti
peninga í safni
Það er nærri ógerlegt fyrir
myntsafnara að gera sér ná-
kvæma grein fyrir því hvers
virði safnið hans er í peningum.
Hans persónulega mat er oftast
miklu hærra en fyrir safnið
fæst svo í peningum. Þetta staf-
ar af því að hver og einn gripur
í safninu höfðar til vináttu og
söfnunarnáttúru safnarans,
sem safnið á. Þessa vináttu er
ekki hægt að meta til peninga.
En hvers virði eru þá peningar
í safni? Það eru nokkur atriði
sem því ráða og mun ég nú
rekja þau. Þar kemur fyrst ald-
ur penings. Þetta þarf þó ekki
Unikum: Af myntinni er að-
eins þekkt eitt eintak.
ARR: Af myntinni eru þekkt
2—3 eintök.
RR: Þekkt 4 til 6 eintök
R: Þekkt eru 7 til 10 eintök.
í bókinni íslenzkar myntir er
þessi skipting ekki enn notuð
því svo stutt er liðið síðan farið
var að rannsaka mynt hér á
landi, heldur er sett S við þá
peninga og seðla sem sjaldgæf-
ir eru.
Þriðja atriðið sem ræður
verðmæti myntar er það hvort
sérstakur áhugi er meðal safn-
ara að eignast einhvern ákveð-
1973, 1974, 1975, 1976 og 1977.
Meira að segja eru komnir nú í
umferð peningar með ártalinu
1978.
10 króna peningar eru með
ártölunum: 1967, 1969, 1970,
1971, 1973, 1974, 1975, 1976 og
1977.
50 króna peningar komu fyrst
fram árið 1968 en það ár var
sieginn peningur í 100.000 ein-
tökum til að minnast 50 ára
afmælis fullveldis íslands.
Þessi peningur, án textans á
framhliðinni sem minnir á af-
að þýða endilega að því eldri
sem peningurinn er þvi verð-
mætari er hann. Ég á til dæmis
rómverska silfurpeninga frá
fyrstu og annarri öld fyrir
Krists burð. Þessir peningar
eru alls ekki dýrari í innkaupi
en margir peningar frá sein-
ustu 10 árum, að ég nú ekki tali
um peninga sem eru þetta 200
til 300 ára gamlir. Annað atriði
sem skiptir miklu máli um
verðmæti penings er það hve
algengur eða fágætur hann er.
Því færri eintök sem þekkt eru
því verðmætarí er peningurinn.
í erlendum bókum og tímarit-
um er þetta táknað á eftirfar-
andi hátt:
Peningur skattheimtumann-
anna: Rómverskur denar frá
dögum Tíberíusar keisara.
inn pening eða gerð peninga.
Einn algengasti peningur á
dögum Tíberíusar Rómarkeis-
ara (14—37 e.Kr.) var denar-
inn. Þessi peningur er nú afar
dýr þótt hann sé til í afar mörg-
um eintökum. Astæðan fyrir
þessu eru orð Krists þar sem
hann segir (í Mattheusarguð-
spjalli 22, 15—22). „Gjaldið
keisaranum það sem keisarans
er og Guði það sem Guðs er“.
Geysilegur fjöldi safnara um
allan heim hefir tengt þessi orð
Frelsarans við ofangreindan
denar og því er hann dýr og
sjaldgæfur. Fjórða atriðið sem
áhrif hefir á verðmæti penings
er það hve góður peningurinn
er, þ.e. hvort hann er sem nýr
og óskaddaður eða hvort hann
hefir verið lengi í umferð og
hefir látið mjög á sjá. Mynt-
safnarar flokka mynt í flokk-
ana 0, 01, 1+, 1, 1- o.s.frv. en
nánar var um þessa flokkun
fjallað í myntþætti hinn 28.
janúar síðastliðinn.
5 króna peningar hafa verið
slegnir árin 1969, 1970, 1971,
mælið hefir síðan verið sleginn
árin: 1970, 1971, 1973, 1974,
1975, 1976 og 1977. Allir ofan-
greindir peningar 5, 10 og 50
krónur eru enn í umferð og
ætti að vera auðvelt að ná sam-
an öllum ártölunum fyrirhafn-
arlítið, nema af 50 krónunum
frá 1973. Sá peningur var að-
eins sleginn í 50.000 eintökum.
Hann fór í umferð að sjálf-
sögðu, en safnarar höfðu ein-
hverja nasasjón af því að hann
væri „góður“ og keyptu hann
því mjög. Keyptu hann upp svo
að segja. Þennan pening er því
ekki að fá nú nema hjá mynt-
safnara eða myntsala.

eftir RAGNAR
BORG
Félag vefnaðarkaupmanna:
Álagning á tízku
vörur er of lág
Aðalfundur Félags vefnaðar-
vörukaupmanna var haldinn að
Marargötu 2, fimmtudag 9. þ.m.
Sigurður E. Haraldsson, for-
maður félagsins, setti fundinn og
tilnefndi Garðar Ólafsson sem
fundarstjóra og Jón I. Bjarnason
sem fundarritara. Sigurður E.
Haraldsson flutti skýrslu stjórn-
arinnar og ræddi um félagsstarfið
á liðnu ári. Þá rakti hann verð-
lagsmálabaráttuna og sagði að þar
væri fyrst og fremst um varnar-
baráttu að ræða. Sigurður sagði
að nokkur leiðrétting hefði feng-
ist á liðnu ári hvað álagningu á
vefnaðarvöru varðaði, en hvergi
nærri fullnægjandi, miðað við
kostnaðarauka verzlunarinnar.
Takmarkið væri áfram sem hing-
að til frjáls verðmyndun á þessum
vörum.
Formaður ræddi um bilastæði í
miðborginni og sagði að um van-
efndir á gefnum loforðum borgar-
yfirvalda í því efni væri að ræða.
Þá ræddi Sigurður Atvinnu-
málaskýrslu borgarstjóra og um-
sögn Kaupmannasamtakanna um
hana. Sagði hann umsögnina hafa
verið mjög ýtarlega, en fannst
hlutur verzlunarinnar lítill í hin-
um nýju atvinnumálatillögum,
sem borgarstjóri hefur nú lagt
fram.
A fundinum var sérstaklega
rætt um hag og afkomu verzlana,
sem selja tízkuvörur. Var það
samdóma álit fundarmanna, að
álagning á slíkar vörur, eins og
hún er nú ákveðin, sé allt of lág.
Slíkar vörur eru mjög áhættusam-
ar og þess vegna töldu fundar-
menn, að álagning ætti að vera
frjáls á slíkum vöruflokkum. Al-
kunna er að kostnaðarliðir hafa
hækkað gífurlega á s.l. ári og
vandséð, hvernig unnt er að mæta
þeim. Stjórn félagsins skipa nú:
Sigurður E. Haraldsson, Erla
Wigelund, Gauti Gunnarsson,
Andreas Bergmann og Guðríður
Gunnarsdóttir. (frétutllkynning)
Frá samtökunum Ungt fólk með hlutverk:
Um klám og heil-
brigða dómgreind
Mánudaginn 13. febrúar sl. fóru
fram umræður í sjónvarpinu um
hvað væri klám og hvað ekki i
kvikmyndum og hvort banna
skyldi fólki að horfa á klám.
Langar okkur að benda á nokkur
atriði í þessu sambandi málinu til
skýringar. Einn þátttakendanna í
umræðunum undirstrikaði með
miklum orðaflaumi að ekki ætti
að takmarka á nokkurn hátt sýn-
ingar á klámi fyrir fullorðið fólk.
í því sambandi er rétt að benda á
að 16 ára unglingar eru ekki full-
orðið fólk, heldur ungt fólk sem
er að vaxa og þroskast, en nóg um
það. Orð þessa manns mátti skilja
svo að forðast beri öll boð og bönn
og að fullorðnu fólki (sem að
hans mati er fólk 16 ára og eldra)
eigi að leyfast að gera hvað sem
það vill í þessu sambandi. Allir
raunsæir menn sjá í hendi sér að
slíkt er rökleysa. Hver gerir allt
sem honum dettur í hug eða hann
langar til? — að okkar mati eng-
inn sem hefur einhverja ábyrgð-
artilfinningu.
„Á ég að gæta bróður míns?“
var einu sinni spurt. Svarið er Já
því að við eigum að gæta þess að
samferðamenn okkar skaðist
ekki, hvorki líkamlega eða and-
lega, og til þess eru lög sett. Lög
eru sett til að vernda einstakling-
ana, en ekki, eins og sumum
finnst kannski, af eigingjörnum
kreddum til að hindra fólk í að
njóta lífsins. Við verðum að hafa
ábyrgðartilfinningu hvert gagn-
vart öðru og leitast við að vernda
hvert annað en ekki bara gera það
sem okkur langar til, hvernig sem
það svo kemur niður á öðrum.
Slíkt er eigingirni og af hennar
rótum er reyndar öll óhamingja
og böl sprottið.
En er þá klám skaðlegt á ein-
hvern hátt? Sumir þeirra sem
komu fram í þættinum virtust
vera í megnustu óvissu um það
atriði. Heilbrigður og hugsandi
maður hlýtur að gera sér grein
fyrir hættum þeim sem fylgja í
kjölfar klámbylgju. í fyrsta lagi
skaðar hún þær grundvallarstoðir
sem mannlegt samfélag hvílir á:
fjölskyldurnar. Hún hvetur beint
og óbeint til ótrúmennsku innan
hjónabandsins, um það eru mörg
dæmi. Hið öfgakennda kynlíf sem
sýnt er í sumum kynlífskvik-
myndum vekur auðveldlega þær
hugsanir hjá fólki að það sjálft
lifi óeðlilegu kynlífi og þurfi
endilega að losa sig við þær höml-
ur sem það kann að hafa beitt sig,
samvisku sinnar vegna. Þetta get-
ur valdið því að hjón verða
óánægð með hvort annað og leiti á
önnur mið, út fyrir hjónabandið
til að geta gengið nógu langt og
fylgt þeirri fyrirmynd sem það
hefur séð í slíkum kvikmyndum.
Að þessu leyti getur fólk komist í
verstu ógöngur, jafnvel svo að
það skiptist á mökum og stofni
klúbba í slíkum tilgangi eins og
heyrst hefur að gerst hafi á Suð-
urnesjum — vonandi eru það þó
uppspunnar sögur, en ef það
reynist sannleikur, hver er þá
undirrót slíks? Svarinu geta
menn velt fyrir sér. 1 öðru lagi
viljum við benda á þá staðreynd
að klám- eða djarfar kynlífsmynd-
ir verka mjög örvandi á kynhvatir
margra, einkanlega ungs og ógifts
fólks. Margt af þessu unga fólki
fær að reyna sárar afleiðingar
þess. Mörg börn fæðast utan þess
ramma sem þeim er ætlað að fæð-
ast innan, en það er fjölskyldan
— hjónabandið. Margar ungar
mæður verða á flæðiskeri staddar
með litla ungann sinn. Ævintýrið
endar á annan hátt en ætlast
hafði verið til. Afleiðingin er oft
börn sem eiga engan föður og fara
á mis við þann nauðsynlega þátt
uppeldisins sem er að finna í
skjóli föðurins og í eðlilegu til-
finningasambandi við hann. Skað-
aðar tilfinningar þessara barna
verða oft kveikja að margskonar
erfiðleikum þeirra síðar á lífs-
brautinni.
Hjá stjórnandi umrædds þáttar
kom fram að nú væri komið til-
efni til að endurskoða lagagrein
þá sem varðar klám. Hvers vegna
er það nauðsynlegt? Þessi grein
stendur fyllilega fyrir sínu. Er
nauðsynlegt að rjúka upp til
handa og fóta og fara að endur-
skoða (og þá að öllum líkindum
veikja) þessa grein þótt einhver
útlend bíómynd — klámmynd að
marga áliti — hafi verið bönnuð
hér?! Fyrr mætti endurskoða
margt annað. Við megum ekki
þegar í stað láta undan utanað-
komandi þrýstingi og aoa allt eft-
ir erlendum þjóðum, já vel að
merkja, hvað er þá orðið af hinu
margumtalaða þjóðarstolti okkar
íslendinga? Að vísu er stolt og
hroki ekki af betra taginu en við
verðum að temja okkur festu og
einurð í þeim málum sem miklu
varða heill þjóðar okkar, annars
býður hættan við næsta horn. Vit-
anlega er ekki hægt að banna allt,
en sumt verður að banna, og við,
sem vitiborið fólk, verðum að
taka ábyrga afstöðu í málum sem
þessum, okkar vegna og allra
vegna.
Kæru samborgarar, góðir lands-
menn! Verum raunsæ. Hverjum
leyfist að aka yfir gatnamót á
móti rauðu ljósi þótt hann langi
til þess? Og leyfist mönnum að
selja eða neyta fíkniefna þótt þeir
hafi löngun í þá átt? Megum við
gera hvað sem okkur dettur í
hug? Nei, auðvitað ekki, slíkt
myndi valda ringulreið og hruni
menningar okkar. Minnumst þess
einnig að hrun Rómaveldis átti
upphaf sitt í siðleysi sjálfra Róm-
verjanna. Lærum af mistökum
annarra. Danir eru þvi miður
nærtækt dæmi um ógæfu sem
þessa. Þeir drekka nú beiskan
bikar afleiðinga klámbylgjunnar í
siðferðilegri upplausn. Gætum
þess að við föllum ekki í sömu
gryfju. Við berum ábyrgð á sið-
ferðilegri heill afkomenda okkar
og ef við sýnum ekki gott for-
dæmi i þessum efnum, hvernig
getum við þá ætlast til þess að
unga kynslóðin geri það. Verum
skynsöm, verum ábyrg og gerum
rétt.
Vitni vantar
að ákeyrslu
Slysarannsóknadeild lögregl-
unnar hefur beðið Mbl. að aug-
lýsa eftir vitnum að ákeyrslu,
sem átti sér stað á bifreiðastæði
Laugarásbíós við Kleppsveg s.l.
sunnudagskvöld, einhvern tíma
eftir klukkan 23 og fram yfir mið-
nætti.
Þar var ekið á hægri hlið blárr-
ar Plymouth Valiant bifreiðar, ár-
gerð 1967, og hún skemmd. Bif-
reiðin ber einkennisstafina G-
4674. Fyrir nokkrum vikum var
vinstri hlið sömu bifreiðar
skemmd svo hér er um tilfinnan-
legt tjón að ræða fyrir eigandann.
Skoðanakönn-
un í Breiðholti
ÞÖR, félag ungra sjálfstæðis-
manna í Breiðholti, hefur efnt til
skoðanakönnunar meðal Breið-
holtsbúa um hverfið og uppbygg-
ingu þess.
Erlendur Kristjánsson, for-
maður Þórs, sagði í samtali við
Mbl., að nokkuð hundruð mönn-
um hefði verið sent í pósti eyðu-
blað til skoðanakönnunarinnar og
einnig hefðu félagar í Þór gengið
með þau í hús. Sagði Erlendur að
viðtökur fólks hefðu verið mjög
jákvæðar og vænti félagið sér
mikils af þessari skoðanakönnun,
en skilafrestur er vika og munu
félagar i Þór ganga í hús að hon-
um loknum og sækja eyðublöðin.
Þegar unnið hefur verið úr
skoðanakönnuninni mun Þór
efna til borgarafundar í Breið-
holti, sem ætlunin er að fá for-
svarsmenn borgarinnar til að
sækja.
Leiðrétting
Nafn Jóns Ottós Rögnvaldsson-
ar misritaðist undir mynd á bls 15
í blaðinu í fyrradag, en hann hef-
ur séð um skákæfingar í Fella-
helli í vetur.