Morgunblaðið - 09.03.1978, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1978
35
Sigurlaug Bjarnadóttir:
Varpbændur hafa orðið
fyrir þungum búsifjum
af völdum arnarins
- hefur enga úrslitaþýðingu fyrir
æðarvarpið, — segir Sverrir Hermannsson
Æðarkolla kom fram á miðilsfundi 20 árum eftir að hún var öll
Stefán Jónsson Steingrímur Hermannsson
Stefán Jónsson um erlendan fjárstuðning:
„Liggur fyrir
játning eins
stjómmálaflokks”
Fjárveitingar um hlutafélög til stjórnmála-
starfsemi, segir SteingrímurHermannsson
Æðarvarp og varnir þess
06 Sigurlaug Bjarnadóttir
(S) mælti nýverið fyrir frum-
varpi til laga, sem felur í sér
breytingu á 11. gr. fuglaveiði- og
fuglafriðunarlaga. Frv. hljóðar
svo: „Ef eðlilegum nytjum af
æðarvarpi er ógnað af ágangi
arnar er ráðuneytinu skylt, sé
þess óskað af hlutaðeigandi
varpbónda, að senda svo fljótt
sem unnt er sérfræðinga á
staðinn er fylgist með og geri
tillögur um, hvernig koma megi
í veg fyrir eða bæta tjón af
völdum arnarins. Ráðuneytinu er
þá heimilt að grípa til tafar-
lausra aðgerða til varnar viðkom-
andi æðarvarpi þrátt fyrir
ákvæði 1. mgr. 27. gr. án þess þó
að erni verði eytt.“
SBj kvaðst flytja þetta mál að
beiðni varpbænda í Breiða-
fjarðareyjum. Hvarflað hafi að
sér að orða breytingartillöguna á
þann veg, að í neyðartilvikum,
þegar nytjum æðarvarps er al-
varlega ógnað, skyldi örninn
hreinlega víkja fyrir æðarfuglin-
um. Sér hafi hins vegar orðið
ljóst, að slík tillaga fengist ekki
samþykkt. Þess vegna sé tillagan
eins „vægt orðuð og hugsast
getur miðað við það vandamál,
sem örninn óneitanlega skapar
víða í varplöndum." Örninn hafi
verið æ aðgangsríkari í Breiða-
fjarðareyjum og meira segja
tekið sér bólfestu og orpið í einni
af þremur byggðum eyjum
Breiðafjarðar, Skáleyjum. Lýsti
SBj hvern veg örninn færi með
varp, sem væri búendum mikils
virði, enda væri dúnkílóið komið
í yfir 50 þúsund krónur fullunnið
til útflutnings. Hún gerði og
grein fyrir, hvern veg hún teldi
framkvæmdina geta orðið, ef
frumvarpið fengi lagagildi.
SBj áréttaði, áð tillaga sín væri
vægilega orðuð, m.a. með hliðsjón
af verndarsjónarmiðum gagnvart
arnarstofninum, sem ýmsir teldu
þó stærri en sérfræðingar vildu
vera láta. Óhjákvæmilegt sé að
huga að rétti varpbænda, sem
orðið hafi fyrir þungum búsifjum
af hálfu arnarins, sem koma
verði í veg fyrir eða bæta.
Vernda þarí arnarstofninn
Sverrir Hermannsson (S)
sagðist gersamlega andvígur
þessu frumvarpi. Mikil umræða
hafi farið fram í landinu, hvern
veg bjarga megi konungi fugl-
anna, erninum, frá útrýmingu á
íslandi. Margir telji, að ein
ástæða þess, að arnarstofninum
hnignar svo mjög sé sú, að ýmsir
varpbændur eða aðrir beiti ólög-
legum aðgerðum til þess að
granda honum, þrátt fyrir
Bjarnadóttir Hermannsson
Friðjón Gunnlaugur
bórðarson Finnsson
ákvæði fuglafriðunarlaga. Um
þetta verði að vísu ekkert fullyrt.
En meðan eitrað sé fyrir refi
megi gera ráð fyrir skaða í
arnarstofninum. Ástæðan til þess
að erninum sé hætt af þessum
sökum sé sú, að hann sé hrææta,
sem megi heita undantekning frá
öðrum ránfuglum. Fálkinn hins
vegar leggi sér ekki annað til
munns en það sem hann drepi
sjálfur.
SvH sagði þetta frv. ganga
þvert á ákvæði fuglafriðunarlaga.
Það fitji upp á því að útrýma
erninum, enda segi í því að
heimilt sé að grípa til tafarlausra
aðgerða til varnar viðkomandi
æðarvarpi, þrátt fyrir ákv. 27. gr.
laganna, en hún hljóði svo:
„Forða skal að trufla fugla, sem
friðunar njóta svk. lögum þessum
við hreiður, svo að skaði geti
hlotist af á eggjum þeirra eða
ungum.“ Var það furða þótt SBj
tæki fram „að hún vildi fara með
varúð gagnvart erninum." Þetta
frv. verður ekki skilið á annan
veg en þann, að lagt sé til að
steypt verði undan honum, enda
þótt það sé tekið fram, að ekki
skuli drepa fuglinn sjálfan. Það
segir í frv. greininni að ráðuneyt-
inu sé skylt að fara að óskum
hlutaðeigandi varpbónda o.s.frv.
SvH sagði fuglafræðinga telja að
örn sé tiltölulega „mjög skaplítill
í varpi". Veiðibjallan sé miklu
meiri skaðvaldur, raunar hrafn-
inn líka. Nær væri að ganga
röskar fram í útrýmingu svart-
baksins. Það myndi skila betri
árangri en að ráðast að þeim
örfáu fuglum af arnarstofni, sem
enn lifi í landinu. Það sé sann-
færing sín, að örninn hafi öngva
úrslitaþýðingu varðandi æðar-
varp á Islandi. SvH boðaði nýtt
frumvarp, sem hafi þann tilgang,
að gera frekari tilraunir til að
„fóstra örninn en hingað til hafa
verið gerðar."
Nytjar æðaríugls og karakter
Sigurlaug Bjarnadóttir (S)
fór nokkrum orðum um æðar-
fuglinn sem hún sagði hafa „fullt
eins mikinn karakter og örninn,
þó að hann sé ekki eins grimm-
ur“. Hann hafi til að bera ýmsa
góða kosti, tryggð og vinfesti,
sem „jafnvel nái út fyrir gröf og
dauða“. „Ég má til með að
upplýsa það hér, að æðarkolla,
vinkona mín og heimamanna í
Vigur, sem var auðkennileg að
því leyti að hún var blind á öðru
auga, átti hreiður við bæjargafl-
inn árum saman. Þessi blindi
fugl, vinur okkar, kom fram
líklega 20 árum eftir að hún hlaut
að vera öll, á miðilsfundi, ásamt
með gömlu dyggðahjúi, sem oft
var gengið framhjá hreiðri æðar-
kollunnar við bæjargaflinn hér í
eina tíð.“ En þetta var nú
útúrdúr, sagði þingmaðurinn.
SBj. sagði það útúrsnúning hjá
SvH, að frv. stefndi að útrýmingu
arnarins. Þvert á móti standi í
niðurlagi greinargerðar með frv.
„auk þess væri tryggð betur en nú
er vernd arnarins og í senn
æðarvarpsins gegn ágangi og
tjóni af hans völdum." Þolinmæði
varpbænda, sem orðið hafi fyrir
ítrekuðu stórtjóni, sé einfaldlega
þrotin. Frv. sé flutt til að freista
þess að rétta hlut þeirra. Ef SvH
les betur þau lög, sem hann
vitnar til, sér hann, að þar er
tekið fram, að ýmis friðunar-
ákvæði geti náð til sérstakra
afmarkaðra svæða. Það er
einmitt það sem þetta frumvarp
okkar gerir. Það er borið fram
með sérstöku tilliti til varplanda
í Breiðafjarðareyjum. Síðan lýsti
SBj, með orðum bónda af þessu
svæði, hvað gerist, þegar örn
kemur í æðavarp, sem naumast
kæmi heim og saman um tal
manna um náttúruvernd eða
mannúð í umgengni við dýr. Ekki
megi gleyma því, þó menn vilji
vernda örninn, að hann sé
ránfugl. Ég vísa því á bug, sagði
SBj, að frv. sé árás á arnarstofn-
inn. Hún sagði frv. flutt í samráði
við dr. Finn Guðmundsson fugla-
fræðing.
„Að steypa undan erninum“,
Eitthvað kann ég reyndar fyrir
mér af miðilsfundum, sagði SvH.
Ef ég man rétt kom fram á
miðilsfundi skúr prestsins, sem
fauk í fyrra hjá Pétri þríhrossi,
og var þá orðinn að höll á
gullsúlum hinum megin. SvH
sagði að „í dentíð meðan örn var
daglegur gestur við Vigur yfir
Ögurvík, þá tvöfaldaði Vigur-
bóndinn dúntekjur sínar .. .„
Staðreynd sé hins vegar að í dag,
þegar örninn sé fáliðaður orðinn,
hafi æðarvarpi víðast hrakað.
Það séu sem sé hæpin tengsl milli
arnar og þess, að æðarvarpi hafi
hrakað. Þar komi annað til. M.a.
Framhald á bls. 29
Stefán Jónsson (Abl) mælti
nýverið fyrir frv. til laga, er
hann flytur ásamt Oddi Olafs-
syni (S), Jóni Árm. Héðinssyni
(A) og Steingrími Hermanns-
syni (F), Þess efnis, að sett
verði lögbundið bann við er-
lendum peningastuðningi við
íslenzka stjórnmálaflokka, þ.á
m. blaðaútgáfu. Bann þetta nái
til hvers konar verðmæta-
stuðnings.
StJ sagði í framsögu að flm.
teldu æskilegt að sett yrði
sérstök löggjöf um starf
stjórnmálaflokka, þar sem m.a.
yrði kveðið á um skyldur þeirra
til opinberra reikningsskila og
yrðu þar að sjálfsögðu reistar
skorður við því að erlendir
aðilar gætu náð á þeim fjár-
hagslegum tökum. Sérstök
þingnefnd vinnur nú að undir-
búningi þessa máls. Orsök þess
að flm. flytji nú þetta sérstaka
frumvarp sé hins vegar sú, „að
upp komst í vetur og liggur
fyrir játning eins stjórnmála-
flokks, Alþýðuflokksins, að
hann hafi leitað fjárframlaga
erlendis frá og fái nú þaðan
peninga til þess að kosta
útgáfu blaðs síns og standa
straum af annarri stjórnmála-
starfsemi á landi hér. Skiptir
hér ekki máli að dómi flm., þótt
gjafafé þetta sé sótt til
Norðurlanda ...“ Rakti StJ
nánar ummæli höfð eftir Bene-
dikt Gröndal, formanni Al-
þýðuflokksins, og Árna Gunn-
arssyni, ritstjóra Alþýðublaðs-
ins, „sem sendur var utan
gagngert til þess að ganga frá
samningum um fjárgjafir þess-
ar“, en sönnuðu þetta „eins-
dæmi í íslenzkri stjórnmála-
sögu“.
Umfang hins erlenda
fjárstuðnings
StJ hvað einn flutnings-
manna frv., Jón Árm. Héðins-
son, þingmann Alþýðufl., hafa
knúið allfast á dyr flokksins
með kröfu um upplýsingar um
þetta mál, „með skírskotun til
hins nýyfirlýsta heiðarleika". I
kjölfar þess hafi játning Al-
þýðuflokksins verið gerð. StJ
sagði að hér í hæstv. efri deild
Alþingis ætti enginn fulltrúi
Alþýðuflokksins sæti, sem hlut
ætti að „hinum nýja heiðar-
leika Alþýðuflokksins, sem
m.a. kæmi fram í þessu erlenda
peningasóknarmáli. (I efri
deild eiga sæti Eggert G.
Þorsteinsson og Jón Árm.
Héðinsson sem þingmenn Al-
þýðuflokks).
StJ sagði upplýsingar ekki
liggja fyrir um umfang þessa
fjárstuðnings. Þó hafi aðilar
sem gerst ættu að vita nefnt
7—10 m. kr. framlag til Al-
þýðublaðsins í mynd pappírs-
gjafa og a.m.k. 1 m. kr. til
starfsmannahalds — en þessar
upphæðir séu að sjálfsögðu frá
því fyrir gengisfellingu. StJ
sagði erlendum aðilum ekki
eiga að haldast uppi að gera út
íslenzka stjórnmálaflokka.
Minnast mætti og hins forn-
kveðna, að æ sé gjöf til gjalda.
Samtök erlendra fjárstuðn-
ingsmanna kunna að sjá sér
hag í að beita fjármagni til að
hafa áhrif á stjórn félagssam-
taka, sem aftur „njóta lög-
verndaðs réttar til að hafa
áhrif á æðstu stjórn þjóðarinn-
ar og ráðskast með gögn
hennar og gæði“. Eru þess
mörg dæmi í sögunni sagði StJ
, að hagsmunir okkar Islend-
inga og valdhafa annarra
Norðurlanda hafa rekist á og
það í málum, sem varðað hafa
líf þjóðarinnar og frelsi. Nýj-
ustu dæmi eru um yfirlýsingar,
sem gengu á okkar hagsmuni í
landhelgismálum. „Forystu-
menn verkamannaflokka voru
okkur engu þarfari en annarra
flokka" á þeim vettvangi.
Hlutafélög í tengslum við
stjórnmálaflokka
Steingrímur Ilermannsson
(F) sagðist á flesta grein
sammála því, sem komið hefði
fram í máli StJ, enda einn af
flutningsmönnum frumvarps-
ins. Ákaflega mikilvægt sé að
erlent fjármagn í einni mynd
eða annarri nái ekki tökum á
íslenzkum stjórnmálaflokkum.
Hins vegar sé það áreiðanlega
mörgum landsmanninum ráð-
gáta, hvern veg sumir stjórn-
málaflokkar starfi hér á landi,
beri t.d. gífurlegan halla af
blaðaútgáfu ár eftir ár. Mér
sýnist að kjósendur og alþjóð
eigi heimtingu á því að slíkir
hlutir séu upplýstir. Hins
vegar er þetta margflókið mál.
E.t.v. er hægt að styrkja
íslenzka stjórnmálastarfsemi
með erlendu fé óbeint. Ég er
ekki nógu kunnugur á þeim
refilstigum til þess að geta
fullyrt þar um. Um það hefur
verið deilt í blöðum, hvort slíkt
fjármagn er inn- eða erlent,
hvaðan það er runnið og með
hvaða heilindum það er fengið
og slík hlutafélög geta síðan
veitt aftur sem stuðning við
„einhverja ákveðna stjórn-
málaflokka“. Þetta sýnist mér
Framhald á bls. 29