Morgunblaðið - 12.03.1978, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. MARZ 1978
39
Minning:
Ármann Kristjánsson
frá Breiðabólstað
í íslenzkri sögu hefur heitið
Hafnar-lslendingur sérstakan
hljóm. Kaupmannahöfn var um
aldir höfuðstaður Islands og aðal-
menntasetur. Þangað lágu leiðir
fjölmargra af beztu sonum þjóð-
arinnar til náms og mennta. A
seinustu öld bjuggu þar um lengri
eða skemmri tima ýmsir þeir, sem
fremstir stóðu i baráttunni fyrir
fullu og óskoruðu sjálfstæði ís-
lenzkrar þjóðar. Nægir þar að
nefna Jón Sigurðsson, sem átti
þar heimili sitt um áratugi.
Nú er þetta breytt. Æðstu
menntastofnanir okkar eru löngu
fluttar heim, enda fullt sjálfstæði
fengið frá Dönum. Samt er sá
hópur enn furðu fjölmennur, sem
enn ber með réttu heitið Hafnar-
Islendingar. Og þótt sá hópur láti
ekki lengur að sér kveða sem áður
um mál hér heima, er þó þar að
finna margan ágætan landa, sem
lætur sér annt um gamla Frón. Þó
fer þessi hópur sennilega smá-
minnkandi. Fólkið eldist og fellur
frá, og færri bætast í hópinn en
áður var.
Tilefni þessara lína er það, að
enn hefur verið höggvið skarð i
hóp Hafnar-lslendinga, að þessu
sinni óvenju stórt skarð. Vinur
minn, Armann Kristjánsson, er
hniginn í vaiinn. Þar með er horf-
inn af sjónarsviðinu einn þeirra
manna, sem öðrum fremur setti
svip á félags- og menningarlíf
landa i Kaupmannahöfn um
margra áratuga skeið. Mér finnst
erfitt að hugsa mér Kaupmanna-
höfn án Ármanns, og tómlegt
verður að koma þangað og geta
ekki hitt þennan gamla kæra vin.
Kynni okkar hófust, er leið min
lá til Kaupmannahafnar til starfa
fyrir nær fjórtán árum. Armann
var alls ekki allra, enda ekki sér-
lega fljótur að tengjast nýjum
vináttuböndum, þótt kunningj-
arnir væru margir. En mér varð
fijótlega ljóst, að hann bjó yfir
meiri persónuþekkingu um Is-
lendinga búsetta í Kaupmanna-
höfn og nágrenni en flestir, ef
ekki allir landar þar. Og þegar
hefja skyldi nýtt starf meðal Is-
lendinga í Höfn, var ekkert eðli-
legra en Ármann yrði einn af
allra nánustu samstarfsmönnum
íslenzka prestsins þar, en það
samstarf leiddi brátt til örofa vin-
áttu, sem aldrei bar skugga á og
varð því nánari sem árin liðu.
Armann hafði flutzt til Kaup-
mannahafnar skömmu fyrir
heimsstyrjöldina. Alllengi rak
hann þar verzlun, þótt með mikl-
um rétti megi segja, að verzlun
hans hafi verið „aukaséndiráð"
Islands i borginni. Þeir munu ófá-
ir landarnir, sem leituðu til hans í
hvers kyns vanda eða annarri
þörf. Hann var jafn'an fús á að
veita úrlausn, oft raunverulega
um efni fram, því að hann mun
oft hafa borið skarðan hlut frá
borði I þeim viðskiptum, ef metið
er á mælikvarða viðskiptalifsins.
Skömmu áður en kynni okkar hóf-
úst, hafði hann hætt verzlunar-
rekstrinum og stundaði ýmsa
vinnu, jafnframt því sem hann
var vaktmaður um borð í íslenzk-
um skipum, sem komu til Kaup-
mannahafnar. Þeir munu ófáir,
sem minnast hans úr því starfi.
Eftir að hús Jóns Sigurðssonar
komst i eigu Alþingis Islendinga,
var Armann ráðinn til umsjónar
með því, og því starfi gegndi hann
til dauðadags.
Öll þessi ár tók Ármann virkan
þátt í íslenzku félagslífi í Kaup-
mannahöfn og var ein aðaldrif-
fjöður Islendingafélagsins um
áratuga skeið. Lengst af mun
hann hafa verið gjaldkeri félags-
ins, og þarf vart að taka fram, að
hann var þessi árin sá maður, sem
hafði samband við flesta landa í
Danmörku og hafði félagaskrá Is-
lendingafélagsins undir höndum.
Mér þótti alltaf gott að leita til
Armanns. Hann átti það stundum
til að vera dálítið hrjúfur í tilsvör-
um, svo að ókunnugir áttu stund-
um erfitt með að átta sig á honum,
en við vinir hans vissum, að það
var aðeins þunn ytri skel, sem
hann bar utan á sér, e.t.v. vegna
fyrri reynslu sinnar af viðskipt-
um við suma landa áður fyrri. Ég
veit það ekki en inni undir skel-
inni sló viðkvæmt og hlýtt hjarta
manns, sern vildi hvers manns
vanda leysa, og hann lagði sig i
framkróka við hvaða verk, sem
hann tók sér fyrir hendur.
Armann var mikill Islendingur
í sér eins og sannur Hafnar-
Islendingur. Hann gat stundum
verið berorður/er hann talaði um
hag og heill Islands og var þá
ófeiminn við að finna að því, sem
honum fannst aflaga fara. En
hann var þá vinur, er til vamms
sagði. 1 hjarta hans brann heit ást
til föðurlandsins, og þá ekki sizt
til átthaganna vestur í Dölum. Ar-
mann var sannur Dalamaður í
þess orðs beztu merkingu allt til
dauðadags. Honum var ljúft að
tala um Dalina sina, og hann var
ekki fyrr kominn heim á sumrin
hin siðari ár en hann var rokinn
vestur í Dali til fundar við
bernskuslóðir og forna vini.
Herdís Jóhannes-
dóttir-Mummgarorð
Hinn 24. febrúar sl. lést á
Landspítalanum frú Jónína Gísla-
dóttir til heimilis að Glaðheimum
4, Reykjavík. Hún fæddist 17. apríl
1894 á ísafirði, dóttir hjónanna
Margrétar Jónsdóttur og Gísla
Jónssonar trésmiðs í Garðshorni.
Hún ólst upp í hópi þriggja
systkina sinna, Alfonsar, Dagmar
og Svövu, en Svava er nú ein
eftirlifandi af systkinahópnum,
háöldruð.
Árið 1917 giftist Jónína Steini
Vilhelmssyni og eignuðust þau tvo
syni, Gísla Vilhelm og Stein
Ágúst, en hinn síðarnefndi lést
1975. Jónína missti mann sinn í
spönsku veikinni árið 1918. Árið
1924 giftist ún seinni manni sínum
Elíasi Runólfssyni og eignuðust
þau fimm börn. Tvö þeirra dóu á
unga aldri en þrjú komust upp,
þær systurnar Olöf, Margrét og
Dagbjört. Jónína missti seinni
mann sinn árið 1966 en eftir það
varð Steinn Ágúst móður sinni
stoð og stytta er hann flutti til
hennar og reyndist hann aldraðri
og sjúkri móður sinni mjög
umhyggjusamur sonur til síns
dauðadags. Eftir það tóku þau Ólöf
dóttir hennar og Árni tengdasonur
hennar hana inn á heimili sitt og
önnuðust hana af einstakri kost-
gæfni í erfiðum veikindum.
Hún Jóna frænka mín mátti
margt reyna á langri ævi, stórar
sorgir og einnig mikla gleði.
Hópurinn stóri frá Garðahorni á
Isafirði, ásamt sk.vldfólkinu frá
Hnífsdal, var ætíð mjög s^mrýnd-
ur, einnig eftir að systkinin fluttu
En hann var jafnframt góður
þegn síns nýja heimalands og
hafði tamið sér ýmislegt það
bezta, sem Dani prýðir. Hann var
kvæntur danskri konu, ágætri
konu, sem lét sér annt um hann
og heimili þeirra, þótt hún tæki
lengst af lítinn þátt í starfi hans
fyrir landa. Hún andaðist fyrir
einu ári. Þau eignuðust fjögur
börn.
Ég sótti Ármann oft heim. Það
var gott að koma á Thorvaldsens-
vej. Heimili hans stóð mér jafnan
opið, og alltaf fór ég rikari af
fundi hans en ég hafði komið.
Spjallað var um heima og geima,
en venjulega barst talið fljótt að
löndum, búsettum í borginni. Og
ég komst að því, að þeir voru ófáir
í hópi eldri landa, sem einmana
voru og hittu fáa sem enga, er
Ármann hélt stöðugu sambandi
við, bæði gegnum simann og með
heimsóknum. Hann vissi jafnan
bezt, hvernig hverjum ein-
staklingi leið. Og ósjaldan fékk ég
hann með mér, er leið mín lá í
heimsókn til eldra fólksins viðs
vegar um borgina.
Leið okkar allra stefnir að einu
og sama marki, lokum hinnar
jarðnesku tilveru. Þó finnst mér
undarlegt að hugsa til þess, að
Ármann skuli vera horfinn okkur
sjónum. Það eru aðeins nokkrir
mánuðir, síðan ég sótti hann
seinast heim og gisti þá hjá hon-
um nokkrar nætur. Eftir hann er
stórt autt rúm. Hann var sjálfum
sér líkur til hinztu stundar. Hann
var kominn til starfa að morgni
dags, er hann hné niður. Þegar í
stað var honum ekid á sjúkrahús,
en lifi hans varð ekki bjargað.
Ég ætlaði alls ekki með þessum
fáu orðum að rita ævisögu Ar-
manns, heldur langaði mig aðeins
til þess að tjá þakklæti mitt og
fjölskyldu minnar fyrir samvist-
arárin i Kaupmannahöfn, sem
aldrei bar skugga á. Og eftir að
þeim samvistum lauk, hélzt vin-
átta okkar óbreytt. Jafnframt
leyfi ég mér að tjá þakkir allra
þeirra mörgu landa, sem nutu
fyrirgreiðslu hans og aðstoðar í
Kaupmannahöfn um áratuga
skeið. Ég bið börnum hans og
ástvinum öðrum blessunar Guðs,
um leið og ég blessa minningu
þessa heiðursmanns.
Jónas Gislason.
Leika landmunir
lýða sonum,
hveim er fúss er fara.
Römm er sú taug,
er rekka dregur
föður-túna til.
— Ovidius —
— Sveinbjörn Egilsson.—
Armann Kristjánsson var fædd-
ur á Breiðabólstað, Fellsströnd,
Dalasýslu, 1. janúar 1902. For-
eldrar hans voru hjónin Kristján
Þórðarson og Sigurbjörg Jóns-
dóttir, er bjuggu allan sinn bú-
skap á Breiðabólstað. Þau eignuð-
ust 12 börn, 3 dætur og 9 sonu.
Dætur þeirra voru Jófriður, sem
dó i bernsku, Jófriður Þórunn,
sem dó á ungum aldri, og Salome,
er lengi var húsfreyja á Sveins-
stöðum. Einn sonur þeirra, Jón,
varð úti 14 ára gamall í fyrstu
dvöl sinni að heiman -— og síð-
ustu. Sá yngsti, Hallur, ólst að
mestu leyti upp á Skarfsstöðum í
Hvammssveit hjá frændfólki
sinu. Um þá átta bræður á Breiða-
til Reykjavíkur með fjölskyldum
sínum.
Ættingjahópurinn stóri kveður
með virðingu aldraða konu sem nú
hefur hlotið hvíld eftir langan og
strangan vinnudag.
Bogi Arnar Finnhogason.
bólstað, sem náðu follorðinsaldri,
setti Margrét á Hafursstöðum eitt
sinnn saman eftirfarandi vísu:
Þórður, íngvar, óskar, Karl,
Armann, Friðjón. Keli.
Vtar sjá við annan stall.
yngsta bróður þeirra. Hall.
Armann ólst upp á Breiðaból-
stað, í föðurgarði, á fjölmennu og
gestkvæmu heimili. Þar var oft
unnið kappsamlega, en'Binnig les-
ið, leikið, spilað og sungið og allt-
af nægur tími til að fagna gestum
og greiða götu þeirra á allan hátt.
Þegar leiðin lá að heiman fór Ár-
mann til Rafnseyrar og stundaði
unglinganám hjá sr. Böðvari
Bjarnasyni árin 1919—1921.
Landbúnaðarnám í Danmörku
stundaði Ármann 1922—1923.
Síðan lagði hann fyrir sig ýmis
störf, m.a. barnakennslu árum
saman. Arið 1938 urðu þáttaskil í
lífi hans. Þá kvæntist hann
danskri konu og fluttist til Kaup-
mannahafnar. Þar var heimili
hans upp frá því til æviloka,
lengstum að Thorvaldsensvej 21.
I Höfn rak Ármann verslun í 20
ár við Halmtorvet 1, sem margir
munu kannast við frá striðsárun-
um. Síðan vann hann á vegum
Eimskipafélagsins meðan Gull-
foss hélt uppi ferðum milli Hafn-
ar og Reykjavikur. Frá 1971 starf-
aði hann i Islendingahúsinu við
Östervoldgade 12.
Svo sem alkunnugt er getur
jafnan brugðið til beggja vona um
íslendinga, sem taka sér búsetu
erlendis. Margir hverfa í fjöldann
og koma aldrei aftur. Aðrir hugsa
heim, en ýmis atvik og áhrif valda
því, að taug sú, 'sem tengir þá
landi og þjóð, slaknar, er tímar
líða og slitnar nær alveg. En oft
og iðulega er þessi taug svo
römm, að hún endist til æviloka
— út yfir gröf dauða, — án þess
að bila eða bresta.
Armann eignaðist gpða og dug-
mikla konu, Helene Barkhus,
hjúkrunarkonu að mennt, sem
bjó manni sínum og börnum gott
og hlýlegt heimili. Þau hjón eign-
uðust 4 börn, sem öll eru búsett í
Danmörku, þrjá sonu: Karl
Börge, verkfræðing, Erik Björn,
dýralækni, Finn Bjarne, kennara,
og eina dóttur: Eddu Birgit. Öll
voru börnin skírð ættarnafni
móður sinnar, Barkhus. Helene
andaðist 10. mars á s.l. ári.
Þó að Armanni væri fyrir löngu
Ijóst, að fjölskylda hans og heim-
ili stæði á danskri grund til fram-
búðar, léku honum jafnan land-
munir til átthaga sinna og ætt-
jarðar. Hann umgekkst Islend-
inga á Hafnarslóð svo að segja
daglega og tók mikinn þátt í
félagslífi þeirra. Hann átti sæti í
stjórn Islendingafélagsins í Kaup-
mannahöfn í 25 ár samfleytt.
Ötaldir munu vera þeir landar,
sem hann hjálpaði og aðstoðaði á
ýmsa lund, m.a. sjúklingar, náms-
menn og æskufólk. Veit ég, að
margir þeirra munu minnast hans
með hlýju og þakklæti. Hann
hafði jafnan gott samband við ís-
lenska sendiráðið í Kaupmanna-
höfn og íslensku prestana, sem
urðu vinir hans og samstarfs-
menn í félagsmálum og þjónustu-
störfum. Á þessum árum frá 1938
störfuðu alls 9 íslenskir sendi-
herrar og 3 islenskir prestár í
Kaupmannahöfn, ágætir menn og
vel hæfir að dómi Ármanns. Ar-
mann fylgdist af lifandi áhuga
með öllu því, sem gerðist heima á
Islandi, ferðalögum íslendinga
heiman og heim, og lífsbaráttu
þeirra i Danmörku. Hann kunni
skil á ættum og uppruna fjöl-
margra landa, sem búsettir eru
eða höfðu verið á Hafnarslóð um
lengri eða skemmri tíma. Heyrði
ég sagt, að fáir myndu fróðari
honum um ýmsa þætti persónu-
sögu og lífsháttu þessa fjölmenna
hóps tslendinga og veraldargengi
þeirra á undanförnum árum.
Armann kom að jafnaði einu
sinni á ári í heimsókn til tslands.
Hann átti orðið kunningja og vini
um allt land. En fyrsta verk hans
í hverri Islandsferð var ævinlega
að fara á æskuslóðir í Dölum vest-
ur og dveljast þar um tima. Síð-
asta ferð hans þangað var farin í
júlímánuði s.l. og sú næsta ákveð-
in á komandi sumri.
Það var Armanni mikið ánægju-
efni og kærkomin lífsfylling að
geta unnið siðustu árin í tslend-
ingahúsinu i Kaupmannahöfn.
Miðvikudaginn 4. janúar s.l. kom
hann árdegis til vinnu sinnar i
húsinu svo sem venja hans var.
En „á snöggu augabragði“ hneig
hann í gólfið og var allur. Dauð-
inn hafði formálalaust kvatt hann
á sinn fund. Hann var jarðsung-
inn 8. janúar s.l. af sr. Jóhanni
Hlíðar og hvilir nú við hlið konu
sinnar i grafreit í Bispebjerg-
kirkjugarði i Kaupmannahöfn.
Frændur og vinir Armanns á
tslandi senda honum að leiðarlok-
um kærar þakkir fyrir órofa-
tryggð og vináttu frá liðnum
árum, blessa minningu góðs
drengs og senda börnum hans
innilegar samúðakveðjur yfir haf-
ið.
Friðjón Þórðarson.
Róhert Birgir Sig-
urðsson —Mnning
Fæddur 21. 6. 195fi.
Dáinn 1. 2. 1978.
Mig setti hljóða og tár féll af
auga mínu, þegar ég frétti andlát
Róberts Birgis Sigurðssonar. Þá
hvörfluðu að mér hinar sígildu
setningar: Ungur má en gamall
skal; Þeir sem guðirnir elska deyja
ungir. Róbert var einn af þessum
ungu efniviðum sem setja markið
hátt og hefði lokið járnsmíðanámi
í vor, hefði sverð dauðans ekki
lostið hann.
Ég minnist hans, lítils dreng-
hnokka með ljósan koll og ljósblik
í augum, er hann komst með
móður sinni og brður mínum
leiðandi hönd í hönd stjúpföður
■ síns, er hann naut svo skammt, inn
til fjölskyldu minnar. Hann yljaði
okkur með barnslega brosinu sínu.
Síðar fylgist ég með hinum unga
kvisti á berangrinu, berjandi móti
æðandi storminum, vaxa úr grasi
og líkjast fögru, ungu reynitré að
vori. Fyrir 14 árum á jólum missti
Róbert Birgir stjúpföður sinn. Á
síðasta jóladag minnist ég þess er
hann opnaði hurðina hjá ömmu í
Hólmgarði 44. Svo ungur og
fallegur, til að halda heilaga
jólahátíð með fjölskyldunum okk-
ar. Þá sagði ég við hann að hann
væri eina barnið, eini drengurinn
sem ég hefði ljóðað til á
fermingarskeyti og við rifjuðum
upp þegar þau systkinin héldu
jólahátíð í bernskunni á heimili
mínu og við gengum öíl saman í
kringum jólatréð og sungum jóla-
sálma og barnaljóð. Þá minnist ég
þess að brosið yljaöi eins og sólin.
Þegar hann kvaddi kyssti hann
mig á kinnina og bað ég hann fyrir
kveðju til móður sinnar.
Hann sagði mér að hugur sinn
hneigðist að húsasmíðanámi að
hinu loknu. Ég votta öllum að-
standendum Róberts Birgis dýpstu
samúð við fráfall hans. Nú hefur
stjúpfaðir hans tekið hönd hans og
leiðir hann þangað sem guð signir
hans ógengnu spor og sýnir fagra
heima.
Ragnhildur Sigurðardóttir.