Morgunblaðið - 14.03.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. MARZ 1978
VIÐSKIPTI
VIÐSKIPTI — EFNAHAGSMÁL — ATHAFNALlF.
Umsjóni Sighvatur Blöndal
„ÞAÐ má mcð sanni segja. að
um hreina varnarbaráttu haíi
verið að ræða í verðlagsmálum
á s.l. ári. en við höfum gert
okkar hezta til að hrinda þcim
margháttuðu árásum, sem á
smásöluvei'zlunina hafa verið
gerðar“, sagði Gunnar Snorra-
son formaður Kaupmannasam-
taka íslands f upphafi máls síns
á aðalfundi samtakanna s.l.
fimmtudag. Þá sagði Gunnan
í árslok 1972 var smásölu-
álagning skert samkvæmt 30%
in skert í kjölfar gengisfellingar.
Nú skyldi maður halda, að
stjórnvöldum hefði þótt nóg að
gert og nægilega þjarmað að
verzluninni, en svo var ekki. I
febrúarmánuði 1975 er álagnirrg-
in enn á ný skert, og var þá
verzlunin búin að þola tvisvar
sinnum álagningarlækkun á
sama tíma og allur kostnaður
rauk upp úr öllu valdi. Eftir
mikla baráttu og sleitulausa
vinnu, fékkst svo nokkur
álagningarhækkun í apríl 1975,
Gunnar Snorrason formaður K.Í.:
Frá Aðalfundi Kaupmannasamtakanna f s.l. viku að Hótel Sögu.
„Margháttaðar árásir gerðar
á smásöluverzlunina á s.l. ári”
reglunni, í kjölfar gengisfelling-
ar. Þessa skertu álagningu mátti
verzlunin þola allt árið 1973. í
marz 1974, að afloknum kjara-
sam'ningum, náðist loksins fram
nokkur álagningarhækkun, enda
var þá um svo stórfellda
kostnaðaraukningu hjá verzlun-
inni að ræða, að hjá því varð
ekki komist, ef algjört hrun átti
ekki að verða.
En Adam, hann var sko ekki
lengi í Paradís. Sama ár, eða í
september 1974, var þessi leið-
rétting tekin aftur, og álagning-
sem bætti að hluta til þessar
tvær skerðingar, en hvergi þó að
fullu. Verzlunarálagning var svo
óbreytt, svo til í tvö og hálft ár,
eða þar til seint á árinu 1977,
þrátt fyrir miklar rekstrar-
kostnaðarhækkanir, sem
verzlunin varð að taka á sig. í
því sambandi má nefna, að laun
verzlunarfólks hækkuðu um ca.
60% á árinu, en laun vega meira
en helming í rekstri verzlana. Þá
hafa aðrir rekstrarkostnaðarlið-
ir verzlunarinnar stórlega hækk-
að s.s. vextir, sími, rafmagn, hiti
og húsaleiga, svo að nokkuð sé
nefnt. Það reyndist þó svo, að
tekjuaukningin, sem verzlunin
fékk á s.l. ári, stóð hvergi nærri
undir kostnaðarhækkunum.
Hinn 8. febrúar núna var svo
gerð enn ein gengisfellingin, og
í kjölfar hennar ákváðu verð-
lagsyfirvöld lækkun á smásölu-
álagningu og að beitt yrði enn
einu sinni hinni svokölluðu 30%
reglu, sem alveg eins mætti kalla
70% skerðingarregluna, þ.e.a.s.
að verzlunin fær aðeins að leggja
á þriðjunginn af hækkuninni.
Þessu var mótmælt, eftir því
sem hægt var við verðlagsyfir-
völd, svo sem verðlagsstjóra og
í Verðlagsnefnd, en allt kom
fyrir ekki. Þá var rætt við
ráðherra um málið og alveg
sérstaklega ræddi ég við for-
sætisráðherra og mótmælti 30%
reglunni. Að frumkvæði Kaup-
mannasamtakanna var boðað til
fundar ‘með forráðamönnum
þeirra atvinnurekendasamtaka,
sem fulltrúa eiga í Verðlags-
nefnd. Sá fundur var haldinn 16.
febrúar. Á þeim fundi voru rædd
öll tiltæk ráð til mótmæla, og
nefnd skipuð í málið.
Um 30% regluna er það að
segja, að þótt einhver rök hafi
verið fyrir hendi, þegar hún var
fyrst við höfð, að þá eru þau
haldlítil í dag. Vextir hafa t.d.
margfaldast síðan. Að beita
henni nú, er því hrein valdníðsla,
sem mæta verður með öllum
tiltækum ráðum.
Þá ræddi Gunnar nokkuð um
skipulagsmál og sagði m.a.:
Skipulagsmál Kaupmanna-
samtaka Islands hafa verið til
umræðu á fundum fram-
kvæmdastjórnarinnar oftar en
áður á s.l. ári. Eins og að líkum
lætur, þurfa slík mál endur-
skoðunar við í þjóðfélagi, sem
breytist jafnört og hér hjá
okkur. Það gefur auga leið, að
þjóðfélagið var öðruvísi fyrir
rúmlega hálfri öld, þegar fyrstu
kaupmannafélögin voru stofnuð,
s.s. Kaupmannafélag Hafnar-
fjarðar og Félag matvörukaup-
manna.
Kaupmannafélag Hafnar-
fjarðar var stofnað 1921, og þá
var ólíkt erfiðara að fara til
Hafnarfjarðar en er í dag, þegar
heita má að byggðin nái alveg
saman með malbikuðum og
steyptum vegum og götum.
Aðalsamgönguleiðin var þá sjó-
leiðin.
Sömu sögu er að segja t.d. frá
Vestfjörðum, þar hafa samgöng-
ur breyzt stór%e%a ne
tilkomu vega, flugvalla o.s.frv.,
og þannig er það um allt land,
og m.a. þess vegna er nauðsyn-
legt að endurskoða félagssvæðin
úti á landi.
Byrjunin á þessari endurskoð-
un var stofnun Kaupmanna-
félags Vestfjarða, en það var
stofnað að Núpi í Dýrafirði, 24.
september s.l. Áður var á þessu
svæði Kaupmannafélag Isafjarð-
ar með félagssvæði Isafjörð og
nágrenni, en félagssvæði Kaup-
mannafélags Vestfjarða nær um
alla Vestfirði, og eru því allir
kaupmenn á Vestfjörðum nú í
einu félagi, en áður urðu kaup-
menn, sem fyrir utan félags-
svæði Kaupmannafélags ísa-
fjarðar voru, að vera félagar í
Kaupmannasamtökunum sem
einstaklingarar.
Það var ánægjulegt að fá
tækifæri til að dvelja þessa
fallegu septemberdaga á Vest-
Framhald á bls. 33.
....—
Fyrsta starfsskýrsla Norræna
fjárfestingarbankans lögð fram
FYRSTA starísskýrsla Norræna fjárfestingarbankans hefur nú verið
liigð fyrir Norrænu ráðhcrranefndina. Skýrslan fjallar um tímabilið
1. júní 1976 — 31. desember 1977. en bankinn hefur starfað frá miðju
ári 1976 og hefur aðsetur í Helsinki. Verkefni bankans er að veita
lán til fjárfestingar og útflutnings. sem varðar hagsmuni tveggja eða
fleiri Norðurlandaþjóða. segir í frétt um starfsemi bankans.
Hefur bankinn m.a. veitt lán til eftirtalinna framkvæmda:
— Til byggingar 50.000 tonna kísiljárnbræðslu á íslandi (Eigendur
íslenzka ríkið og Elkem-Spigerverket).
— til skipulagsbreytinga ogo hagræðingar í norskum og sænskum
áliðnaði (Norska fyrirtækið Árdal og Sundal Verk A/S)
— til að auka framleiðslu í Noregi á stál- og álhlutum fyrir sænskan
bílaiðnað (Norsku fyrirtækin Kongsberg Vápenfabrikk og Raufoss)
— til að reisa sænsk-finnska bílaverksmiðju í Finnlandi. (Sænsk-finn-
ska fyrirtækið Saab-Velmet).
— til lagningar 780 km langrar raflínu milli Finnlands og Svíþjóðar,
sem er mikilvægur hiuti í hinu sameiginlega rafdreifikerfi Norðurlanda
(Finnska fyrirtækið Imatran Voima).
— til byggingar orkuvers í suðvesturhiuta Finnlands, sem er
sameiginleg framkvæmd fmnskra og sænskra aðila (Industrins Kraft).
— til vöruþróunar og frámleiðslu á gjaldkerakössum með rafeindabún-
aði og er þetta sameiginleg framkvæmd finnskra og sænskra fyrirtækja
í norðurhluta Finniands (Kajaani OY og Datasaab-Veimet).
— til Gautaborgarhafnar til byggingar gámahafnar, en um höfnina fara
30'/ af vöruflutningum tii eöa frá öðrum Norðurlöndum.
— til lagningar raflính milli Borgundarhólms og Svíþjóðar (Östkraft
og Sydkraft).
— til byggingar „Nordkalottcenter" í Luieá til að stuðla að aukningu
ferðamannastraums til nyrztu héraða Svíþjóðar, Finnlands og Noregs
(veitt í febrúar 1978).
Norræni fjárfestingarbankinn hefur samtals veitt 15 fjárfestingarlán
að fjárhæð sem nemur 103 milljónum SDR (sérstakra dráttarréttinda
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins) eða um 32 milljörðum íslenzkra króna.
Norræni fjárfestingarbankinn hefur að auki gefið vilyrði fyrir fjórum
útflutningslánum að fjárhæð sem nemur 119 milljónum bandaríkjadala,
eóa rúmlega 30 milljörðum íslenzkra króna. Lán þessi munu veitt til
b.vggingar orkuvera í Austuriöndum fjær og í Latnesku Ameríku, sölu
tækja til b.vggingar olíuleiðslu í Latnesku Ameríku auk byggingar-
áætlunar í Austpr-Evrópu. Hér er um að ræða framkvæmdir, sem tilboð
hafa verið gerð í og ekki eru lengra á veg komnar, og hafa því engar
iánveitingar enn farið fram.
! Á fyrsta starfstímabili Norræna fjárfestingarbankans hefur einkum
I verið að því unnið.
' að skipuleggja starfsemi bankans og starfsiiðs hans, en nú starfa við
bankann 18 manns;
að freista þess að lánveitingarnar skiptist þannig á viðfangsefni, að
skýrt komi fram hvaða svið athafna eigi að njóta stuðnings bankans;
að setja nánari starfsreglur fyrir lánveitingar bankans;
að kynna bankann sem lántakanda og hefja lántöku á alþjóðaiánamark-
aði með útboði 7 ára skuldabréfsláns að andvirði $40 millj. en lán þetta
var boðið út á Evrópudollaramarkaði með 7% % vöxtum.
Við mat á fjárfestingaráætlunum og fyrirtækjum hefur bankinn
samvinnu við lánastofnanir á Norðurlöndum. Jafnframt hefur verið rætt
um samvinnu við Evrópska fjárfestingarbankann (sem er EBE stofnun),
og má nefna að nú eru til athuganir í báðum bönkunum nokkur
viðfangsefni á sviði orkumála, sem bankarnir gætu fjármagnað í
sameiningu.
Stofnfé Norræna fjárfestingarbankans nemur 400 milljónum SDR eða
sem svarar til rösklega 124 milljarða íslenzkra króna, sem skiptist á
Norðurlandaþjóðirnar í hlutfalli við þjóðarframleiðslu. í árslok 1977 var
niðurstöðutala á efnahagsreikningi bankans um 108 miiljónir SDR eða
tæplega 34 milljarðar íslenzkra króna, hreinar vaxtatekjur námu 1.476
milljónum íslenzkra króna og rekstrarafgangur nam 955 milijónum
ísienzkra króna og var færður á varasjóðs eins og samþykktir bankans
gera ráð fyrir.
Bankastjórn Norræna fjárfestingarbankans fer með æðsta vald í
öilum málefnum bankans. Formaður bankastjórnarinnar er Hermod
Skanland bankastjóri Noregsbanka, en varaformaður (frá 1. desember^
1977) er Erling Kristiansen, ambassador í danska utanríkisráðuneytinu
(fyrri varaformaður var Lars Blinkenberg, ráðuneytisstjóri). Banka-
stjóri er Bert Lindström. Af íslands hálfu sitja í bankastjórninni Jón
Sigurðsson forstjóri Þjóðhagsstofnunar og Þórhallur Ásgeirsson
ráðuneytisstjóri.
í samþykktum bankans er kveðið á um, að eftirlitsnefnd, skipuð af
Norrænu Ráðherranefndinni og Norðurlandaráði, skuli endurskoða
reikninga bankans og fyigjast með því að bankinn sé rekinn í samrænli
við samþykktir hans. Eftirlitsnefndin, en formaður hennar er Odd
Sagör, Þrándheimi, hefur í skýrslu sinni hinn 10. febrúar síðastliðinn,
staðfest að svo hafi verið.