Morgunblaðið - 16.04.1978, Qupperneq 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. APRÍL 1978
Sannleikurinn
um
Castro
Castro í Sierra Maestra-fjöllum í Oriente-héraði á Kúbu
þar sem bylting hans gegn Batista hófst.
Eftir Bernard Levin
Ekkert einræöisríki í heiminum
sleppur eins vel við gagnrýni og
Kúba. Jafnvel Júgóslavía, eftirlæti
þeirra sem verja kommúnistaríki
sætir harðri gagnrýni og þó er
mikiu minni harðstjórn þar en á
Kúbu. Sannleikurinn er sá að
Castro hefur verið hvítþveginn frá
fyrstu tið og í ríkara mæli en
nokkur annar einræðisherra þann-
ig að Ho Chi Minh er kannski
engin undantekning og jafnvel
ekki Mao. Okkur hefur endalaust
verið sagt að Castro sé bara
umbótamaður í landbúnaðarmál-
um, að hann hafi aðeins viljað
afnema einræði Batista, að hann
hafi neyðzt til þess gegn vilja
sínum að grípa til vissra og ekki
alveg iýðræðislegra ráðstafana
eingöngu vegna mannvonzku
Bandaríkj amanna.
Ef menn eins og Castro eru
hvítþvegnir nógu oft og lengi
lætur árangurinn ekki á sér
standa og Castro hefur gert það
gott. Árum saman hefur hann
staðið fyrir miskunnarlausri kúg-
un og sýnt Rússum ógeðfellda
undirgefni (einu kommúnista-
flokkarnir utan Austur-Evrópu
sem studdu hernám Tékkóslóvakíu
1968 voru kommúnistaflokkar
Kúbu og Norður-Víetnam) og hann
hefur komizt upp með þetta án
þess að hið rétta eðli hans hafi
komið í ljós.
Það er kominn tími til að hann
verði sviptur þessari friðhelgi. Eg
mun því kynna hér nokkrar
sakargiftir á hendur
Castro-stjórninni, ekki í von um að
sannfæra þá sem telja hann
hvítþveginn engil, heldur þá sem
hafa fengið glýju í augun.
Um fjölda pólitískra fanga í
fangabúðum og fangelsum á Kúbu
er ekki vitað með vissu. Castro
hefur játað sjálfur í viðtali við
bandarískan biaðamann að þeir
séu um 20.000 og bandaríska
utanríkisráðuneytið og tveir kunn-
ir bandarískir sérfræðingar hafa
komizt að sömu niðurstöðu. Miðað
við fólksfjölda eru því áreiðanlega
hvergi í heiminum eins margir
pólitískir fangar og á Kúbu og þeir
eru áreiðanlega miklu fleiri en í
Sovétríkjunum. (Lægsta áætlaða
talan um fjölda fanganna er 5.000.
Hún er frá mannréttindasamtök-
unum Amnesty International og
samkvæmt henni væru pólitískir
fangar á Kúbu samt hlutfallslega
fleiri en í Sovétríkjunum. En tala
Amnesty virðist alltof lág).
Ein af ástæðunum til þess að
erfitt er að áætla fjölda pólitískra
fanga á Kúbu er sú, að engin
alþjóðasamtök, sem láta sig varða
meðferð á föngum, og enginn
fulltrúi þeirra hafa fengið að fara
til Kúbu og heimsækja fangana.
Þar á meðal eru Amnesty, Rauði
krossinn og Samtök Ameríkuríkja
(OAS). En auðvelt er að gera sér
allgóða hugmynd um aðbúnað í
fangelsum og fangabúðum á Kúbu
á grundvelli upplýsinga, sem hafa
fengizt frá mönnum er hafa verið
látnir lausir og flúið land eða
komið hafa fram í bréfum sem
hefur verið smyglað úr fangelsum
og fangabúðum. Þessar upplýsing-
ar taka fram því versta, sem við
höfum heyrt um fangelsin og
fangabúðirnar í Chile. Tökum
fyrst ástandið í fangelsum Castro.
í skýrslu OAS frá 1976 segir svo
um meðferð á konum í fangelsum
á Kúbu:
„Las tapiadas. Því nafni kallast
konur í fangelsum á Kúbu sem eru
innilokaðar í klefum þar sem þær
eru einangraðar fyrir brot á
járnaga fangelsanna. í þéssum
klefum er engin lýsing og svo til
ekkert vatn. Fangarnir eru hafðir
naktir og rými er mjög takmarkað.
Þeir fá mat á ýmsum tímum dags
svo að þeir missa tímaskyn. Þeir
fá ekki gesti eða bréf. Þarna eru
þeir hálfruglaðir svo vikum skipt-
ir.“
í skýrslu OAS er síðan vitnað í
konu, sem hefur verið í slíku
fangelsi og lýsir reynslu sinni:
„Nauðungarvinna var tekin upp.
Við veittum viðnám. Við tóku
nýjar barsmíðar og ný
einangrun. ... I þrjátíu daga og
nætur stóðu þeir fyrir „tin tattoo",
viðstöðulaust án þess að gera hlé
í eina mínútu hvað þá meira: þeir
börðu í rimlana með tindiskum ...
Þeir vissu að um nóttina yrðum
við hungraðar og þeir leyfðu okkur
ekki að hafa brauð með okkur í
klefana ... I október 1969 átti einn
fanganna afmæli og við vildúm
halda upp á það með söng og
dansi ... Alþýðuvarnarliðarnir
ruddust inn í klefann... Þeir
brutu allt og brömluðu og börðu
okkur með rafmagnssnúrum, prik-
um og bareflum ... Eg er ennþá
með ör. .. Afleiðingar dagsins
vorú handleggsbrot, sautján spor
sem varð að sauma í höfuð einnar
konu, þrír fangar sem rifbeins-
brotnuðu og allir voru með áverka
eftir barsmíðarnar ... Konurnar,
sem enn dveijast í fangabúðunum,
búa enn við hræðileg skilyrði,
matarlausar, læknislausar, án
þess að fá að taka á móti gestum
eða fá bréf ...“
Og þegar menn hugleiða svona
ástand er vert að hafa í huga að
á átján ára einræðisferli hefur
Castro aldrei veitt pólitískum
föngum uppgjöf saka — og það
gerðu þó Franco og grísku ofurst-
arnir og Tito nú fyrir skemmstu.
Önnur lýsing frá fyrstu hendi á
aðbúnaði í kúbönsku fangelsi
hljóðar þannig:
„(Klefinn var) sextíu fermetrar,
niðurgrafinn. Undanfarin sex ár
hafa milli sjö og sextán menn
hýrst í klefanum. Nú eru þeir sjö
... Klefinn er sagður hafa verið
algerlega myrkvaður — lérefts-
dúkur var dreginn fyrir tvo glugga
klefans til að bægja dagsbirtunni
burtu og nú er búið að setja
járnplötur fyrir .. . Mönnunum er
aðeins leyft að sjá sólina þrjá daga
í viku, tvo tíma í einu ...
Fangelsin eru morandi af rottum,
músum og „alls konar skor-
kvikindum" ... fangarnir segja frá
því að sjón þeirra versni stöðugt
... að útlimir þeirra séu að lamast
... að þeir hafi magasár ...“
Fangar Castro eru af ýmsu
sauðahúsi. Flestir eru auðvitað
þeir sem enn berjast gegn harð-
stjórn kommúnista, þótt nokkrir
athyglisverðustu mennirnir í hópi
fanganna séu fyrrverandi banda-
menn Castros, sem hjálpuðu hon-
um að komast til valda í þeirri trú,
að hann væri að frelsa eyna. Meðal
fanganna eru einnig verkalýðsfor-
ingjar, rithöfundar og prestar.
Auk þess virðist kúbanska
stjórnin hafa lagt sérstakt hatur á
votta Jehóva: margir þeirra hafa
verið fangelsaðir og enn fleiri
settir í nauðungarvinnu, þar sem
trúarflokkurinn hefur verið lýstur
ólöglegur á Kúhu og bænahúsum
hans var lokað. En allir þessir
fangar eiga það á hættu, þegar
þeir hafa afplánað dóma sína, að
dómarnir verði framlengdir með
geðþóttaákvörðunum, ef þeir játa
ekki og iðrast: þetta kallast
„endurreisn.“
Eg hef ekki minnzt á það sem ég
held að jnenn telji sjálfsagða hluti
í einræðisríki Castros og á þar við
ritskoðunina, pólitíska dómstóla,
réttindaleysi verkamanna,
marxistíska kennslu á öllum
fræðslustigum, dýrkunina á Sovét-
ríkjunum. En rétt eins og öll
kommúnistaþjóðfélög eru eins í
grundvallaratriðum eru þau ólík i
Höfundur Meðfylgjandi greinar,
Bernard Levin, er kunnur brezkur
dálkahöfundur og skrifar fasta dálka
í The Times. Greinar eftir hann hafa
áður birzt í Morgunblaðinu.
B&pv-.'í;
4 Mg, iH \ h fc-jjs' .v ! . ' ilnfn vm
Fwi * 1 á í ■ 'j&pk. i
Sovézkt flutningaskip í höfninni í Havana.
einstökum atriðum. Að sumu leyti
er hin kúbanska útgáfa kommún-
ismans verri en sú sovézka og
minnir raunar óþægilega á harð-
stjórn sjálfs Stalíns. Þar má nefna
nauðungarjátningar sem eru ekki
almennt iðkaðar í Sovétríkjunum
sem stendur. En Castro hefur
beitt þessari aðferð gegn einhverju
ágætasta skáldi Kúbu, Herbert
Padilla, sem sendi frá sér ljóða-
safn með gagnrýni á valdhafana
og var neyddur með ráðum, sem
auðvelt er að gera sér í hugarlund
hver hafi verið, til þess að játa á
sig hina furðulegustu glæpi. (Mál-
ið var svo hneykslanlegt að meira
að segja Sartre mótmælti). Það er
því ekki úr vegi að vitna í eitt
ljóðanna sem valdhafarnir
móðguðust út af og kallast: „Að
skrifa í úrklippubók harðstjóra:
Varaðu þig á þeim sem hika.
Af því seinna uppgötva þeir hvað
þeir vilja ekki.
Varaðu þig á þeim sem muldra:
Juan sem stamar, Pedro hinum
daufdumbá.
Af því einhvern tíma finna þeir
aftur djúpa rödd sína.
Varaðu þig á þeim sem eru
uppburðarlitlir og hræddir.
Af því einhvern tíma standa þeir
ekki upp þegar þú gengur inn.
Nú skulum við taka fyrir eitt af
fórnarlömbum Castros og ræða
ástandið í hinu skuggalega lög-
regluríki á Kúbu í víðara sam-
hengi.
Huber Matos var einn fyrsti,
tryggasti og hugrakkasti sam-
starfsmaður Castros: án hans
hefði raunar hin fræga landganga
Castros á Kúbu farið út um þúfur,
því það var Matos sem fór með
fyrsta liðsaukann inn í land og
kom með . vopn og vistir, sem
framvarðasveitirnar gátu ekki án
verið og gerðu þeim kleift að
verjast lengur en ella hefði orðið
— án þeirra hefðu þær líklega
orðið að gefast upp. Matos var
síðan gerður að yfirmanni einnar
mikilvægustu sveitar uppreisnar-
manna, sem knúði fram uppgjöf
Santiago de Cuba og var seinna
landstjóri í þeirri borg og einu af
fylkjum landsins. En Matos hafði
látið hlekkjast af Castro eins og
margir aðrir, sem börðust fyrir
frelsun Kúbu: þeir vildu frjálsa
Kúbu en Castro vildi kommúnista-
stjórn og áður eri eitt ár var liðið
frá því að byltingarmenn unnu
endanlegan sigur hófst Castro
handa um að hreinsa frelsis-
sinnana.
Matos sá hvað verða vildi og gat
þó ekki fengið sig til að snúast
gegn hetju sinni og vini. Þess
vegna bauðst hann til að segja af
sér og ákvað að draga sig í hlé.
Hann sendi hinum nýja einræðis-
herra Kúbu bréf þar sem hann
sagði: