Morgunblaðið - 13.05.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1978
Þorsteinn Gylfason:
Lítið bréf
um mál
og stfl
til Ólafs
Ragnars Grímssonar
Eins og þú veizt, Óli minn, er ég
einn af átján sem hafa lengi harmað
það að doktorsritgerðin þín — ég
man ekki hvað mörg hundruð blað-
síður um ættarsamfélag og ríkisvald
í þjóðfélagi ísiendinga — skuli ekki
hafa birzt á íslenzku. Þú getur því
nærri hvað mér þótti gott að sjá hér
á Borginni þó ekki væri nema eina
opnu úr einhverju blaðinu með
ítarlegri ritgerð þinni um efnið.
Hingað á hótelið koma margir
áhugamenn um vísindi; ætli það hafi
verið Flosi sem sýndi mér sérprent-
ið? Það var víst úr Dagblaðinu.
Annars hélt ég þú skrifaðir í
Þjóðviljann eins og Flosi. Vonandi er
hér upphaf þess að önnur blöð en
hann birti reglulega fræðilegar
ritgerðir.
En svona á milli vina. Þú veizt að
mér hefur lengi verið hugleikin
meðferð íslenzks máls í fræðum og
vísindum; einhvern tíma fékkstu mig
raunar til að leiðbeina nemendum
þínum í þjóðfélagsfræðum — fyrir-
gefðu, þjóðfélagsvísindum — um
þetta efni. Og enn er ég við sama
horn á sama heygarði. Höfum það
umbúðalaugt eins og við erum vanir:
þú ert ekki nærri nógu góður
rithöfundur. Og verður kannski
aldrei, sem væri vitaskuld ekkert
einsdæmi í sögu vísindanna og
heimspekinnar. Þú manst hvað
Immanuel Kant lýsti átakanlega
skapraun sinni af því að hann hafði
ekki þau tök á máli og stíl sem
honum þóttu ein samboðin háleitum
hugsunum. En nú veit ég að þú hefur
meiri metnað en Kant — vísindaleg-
an metnað, meina ég, því Kant sótti
eins og menn vita í aðrar mannvirð-
ingar og hafði það af að verða
háskólarektor um skeið. Þess vegna
skrifa ég þér.
í ritgerðinni koma orðin bull og
kjaftæði fyrir fimm sinnum hvort.
Ég veit vel að ofnotkun orða er mikil
freisting fyrir vísindamann. Þegar
hann hefur varið tíma og hugviti' til
að skilgreina fræðiheiti sín af ítrustu
nákvæmni, er eðlilegt hann kjósi
heldur að nota þau en önnur orð
óskilgreind, og þá á kostnað áferðar-
innar. Fln finnst þér ekki sjálfum —
þetta er nú ekki nema alþýðlegt ágrip
af fræðum þínum — að þú hefðir að
skaðlausu mátt herða á tilbreytninni
í hugsun þinni með orðum eins og
blaður, mas, raus, slúður, þvaður og
þvættingur? Nú eða bara vitleysa,
sem líka fer vel í næsta föstu
orðasambandi, bull og vitleysa?
Orðið pahbapiltur kemur aðeins
einu sinni fyrir í ritgerðinni, og er þó
smellið; orðið ættarlaukur hins
vegar sjö sinnum. Þú ert ugglaust
nýbúinn að læra það; og rétt hjá þér,
þetta er öndvegisorð. En kannski
ekki alveg eins blæbrigðaríkt og þú
virðist halda. Að minnsta kosti
mættirðu huga að ýmsum orðum
öðrum sem virðast prýðilega til þess
fallin að verða fræðiheiti í stjórnvís-
indum: eitt er ættleri. Hjá Blöndal
eru líka ættarspillir og ættarskömm;
um hið síðastnefnda hefur Sigfús
dæmið „sá verður ættarskömm sem
illum föður er verri“. Ekki svo að
skilja að treysta megi Sigfúsi um alla
hluti, öðru nær. Eins og þú veizt, þótt
þú nefnir það ekki í ritgerðinni, var
hann guðfaðir pabba. Hann hefur til
að mynda orðin föðurbetrungur og
föðurverrungur — sem hljóta vel að
merkja að koma sér vel í stjórn-
vísindalegri erfðafræði: eða heitir
greinin erfðafræðileg stjórnvísindi?
En svo hefur hann aðeins
bróðurbetrungun það er nú allt
fræðilega hlutleysið á þeim bænum.
Gætirðu nú ekki gert
bróðurverrungur að fræðiheiti svo
að orðið komist á orðabækur?
Ég gæti haldið lengi áfram. Um
notkun lýsingarorða til dæmis; ertu
líka nýbúinn að læra orðið
ömurlegur? Eða þá um setningaskip-
an og hljómfall setninga. En leyfðu
mér heldur að nefna smekksatriði af
svolítið öðrúm toga. í ritgerðinni
víkurðu lauslega að Vilmundi Gylfa-
syni — sem ég veit ekki betur en sé
bróðir minn; eða hafa rannsóknir
þínar leitt nokkuð annað í ljós? — og
ferð fögrum orðum um einhverja
sjónvarpsþætti og greinar sem helzt
er að skilja að hann hafi haft með
að gera. Þetta er auðvitað háð en ekki
lof, og vafamál hvort þess háttar á
heima í fræðilegum ritgerðum. Hitt'
er verra að Vilmundur er vís til að
misskilja þetta og fyllast ungæðis-
legum ofmetnaði. Þó er verst að mér
sýnist þér bregðast dómgreindin að
enn einu leytinu í þessum'háðsyrð-
um. Nú vitum við báðir að það varst
þú sem blaðið brauzt í sögu sjón-
varpsins. Sú var tíðin að sigldar
ungar stúlkur nefndu þig aldrei
annað en David Frost íslands — eða
Norðurlanda, sögðu þær sumar
(Manstu hvernig þú lékst þá Jóhann-
’ ýmsum kýlum var stungið og visS
, lega var þar margt vel gert. Greia
Vilmundar Gylfasonar og frantganj
’ hans í sjónvarpi á fyrstu misseríf
>rannsóknablaðamennskunnar miM
lengi í minnum hafðar og verðskulj
'vissulega sérstakan kapitula i
^islenskrar blaðamenrtsku. Þegar
hjálmur föðurbróðir Þ. Gíslason geí
míi endurskoðaða útgáfu af ritvt^
sinu um islenska blaðamenn er sj|
. sagl að hann helgi bróðursyninumj
rnokkrar síður.
uppspuna um fjármál Alþýðubanda-
lagsins og Þjóðviljans. Það er vissu-,
lega ömurlegt fyrir'okkur ýmsa sem áÁ
síðustu árum höfum fagnað framlagi
Vilmundar til islenskrar blaða
mennsku að horfa upp á góðan dreng .
breytast með svo ömurlegum hætti P
algjöran bullukoll. Ég trúi þvi vart aðj
málefnalegt hallæri sé orðið svol
, algjört i herbúðum Vilmundar og ann-
arra arftaka ættarveldisins i Alþýðu- <
' flokknum að þeir hafi ekkert annað Á
i fram að færa á örlagastundu íslenskr-
ar þjóðar en kjaftæði um fjármál
Alþýðubandalagsins og Þjóðviljans.
THE ICELANDIC ELITE
and the development of the power structure
1800 - 2000
A Research Report
by
Olafur Ragnar Grímsson
University of Iceland
Den nordiske statskundskapskohference
Arhus - August 197 5
Þao er hins vegar umhugsunarvert^
^fyrir félaga í Rafafli, öflugasta fram-
. leiðslusamvinnufélagi ungra manna á^
“íslandi, og íðnnemasamband Islands,
að Vilmundur Gylfason, helsti ættar-
^laukur Alþýðuflokksins, skuli telja
að nauðsynlegt að flækja þessi sam-
gök manna úr alþýðustétt í lygavel um
byggði upp flokk íslenskrar alþýð'j.'
y halda áfram að vaxa á risavaxinn hátt<
>í samanburði við þá lágkúru og það
bull sem síðustu vikur hefur einkennt *
rmálflutning ættarlaukanna.
es Nordal og Jónas Haralz? Hafa þeir
sézt í sjónvarpi síðan? Manstu
þáttinn með biskupnum þar sem
Möðruvallahreyfingin sópaðist að
ykkur tveimur í sjónvarpssal með
söng og hljóðfæraslætti?) Rétt eins
og það varst þú sem blaðið brauzt í
þjóðmálunum með baráttunni gegn
flokksræðinu og spillingunni þegar
þú stofnaðir Glaumbæjarhreyfing-
una og sameinaðir hana svo bæði
frjálslyndum og vinstri mönnum,
þannig að næstum engir urðu eftir
utan fylkingar. Og þetta muna fleiri
en við; þetta man öll þjóðin þótt þú
hafir síðar kosið að helga krafta þína
vísindunum. Þess vegna held ég að
háðið um Vilmund, svo hógvær sem
þú annars ert, hefði farið betur í
munni allra annarra en einmitt í
þínum.
Nú máttu alls ekki halda að þessar
smásmugulegu ábendingar um orða-
far og aðra smekkvísi séu til marks
um að ég misvirði við þig vísinda-
störfin. Því verður ekki með orðum
lýst hvernig ég upptendraðist í
Háskólasafni á dögunum þegar ég sá
að þú ert nú búinn að rannsaka
íslenzka valdakerfið og hina útvöldu
sem þar búa um sig á hverjum tíma
allt til næstu aldamóta: The
Icelandic Elite and the Development
of the Power Structure 1800—2000,
A Research Report by Ólafur Ragnar
Grímsson. Ég byrjaði strax að lesa,
en þótti illt að sjá þar hvergi minnzt
á þig. Veit ég vel að hin hreinu fræði
eiga hug þinn allan. En mér finnst
þú mættir stundum minnast þess að
vísindi geta verið jöfnum höndum
nýt og hrein. Geturðu nú ekki reynt
að vera einhvers staðar á framboðs-
lista til Alþingis, svo að við sem
teljum okkur. trú um að vísindin efli
alla dáð þurfum ekki að sitja heima?
Ekki eru allir flokkar búnir að taka
upp þessar árans prófkosningar eða
hvað þær heita?