Morgunblaðið - 25.06.1978, Blaðsíða 1

Sunnudagur
25. júní 1978
Bls. 33-64
„Kemnrmjög
áwartaðfmna
svo míkið al
djrgripum
nrjsilfri
á íslandi”
Víða um landið er vitað um gamla silfurgripi, en þar
sem þeir hafa aldrei verið rannsakaðir í heild er ekki
til nein heildarskrá yfir þá né ljósmyndir af þeim. Ekki
hefur verið vitað nákvæmlega hvað þeir eru gamlir né
hvaðan þeir hafa komið. Þó ber þess að geta að á árunum
1908—1915 ferðaðist Matthías Þórðarson um landið og
skráði silfurgripi f kirkjum.
Undanfarið hafa ferðast um landið tveir íslendingar,
Þorvaldur Friðriksson og Lilja Árnadóttir, og einn
Dani„ Ole Villumsem Krog, við rannsóknir á þessum
hlutum og hafa þau stuðst við skrá þá er Matthías
Þórðarson gerði. Skoðuðu þau silfurgripi í kirkjum og
einnig í einkaeign. Tóku þau ljósmyndir af þessum
hlutum og skráðu þá. Að þessu verki hafa staðið danska
þjóðminjasaf nið í samvinnu við þjóðminjasafn íslands.
Kaffikanna úr eigu Magnúsar Ketiissonar sýslumanns og er nafn
hans grafið í hana. Kannan er gcrð í Kaupmannahöfn árið 1799,
en er nú geymd á Þjóðminjasafninu.
- segir Ole Villomsen
Krog sem ásamt tveimor
íslendingnm hefnr
íerðast nm landið og
rannsakað gamalt silfor
Blönduósi var síðan farið beint
til Reykjavíkur. Nú voru Vest-
firðirnir eftir en þar sem of
tímafrekt þótti að aka um þá
alla var samið við presta og
sóknarformenn á hinum ýmsu
stöðum þar um að senda þá gripi
sem þar væri að finna til
Reykjavíkur þar sem þeir yrðu
rannsakaðir og ljósmyndaðir.
I þessum ferðum var bæði
skoðað danskt og íslenskt
kirkjusilfur og ennfremur eitt-
hvað af silfri í einkaeign.
Aðalmarkmið þessa verks er
að fá vitneskju um handverk
silfursmiðanna og hvernig þeir
unnu. Einnig er athyglisvert
hverjir keyptu silfrið og hvers
vegna það kom til íslands og
hvenær. Ennfremur hvað hefur
orðið um það frá því það kom til
landsins.
Ole yiilumsen Krog, Ijósmyndari með meiru, heldur hér á gömlum
kaleik úr Seiárdalskirkju. Er hann gerður í Kaupmannahöfn árið
1765.
Daninn, Ole Villumsen Krog,
er ljósmyndari og hefur hann
sérhæft sig í silfurljósmyndun,
en hann skrásetur einnig silfrið.
I viðtali við Morgunblaðið sagði
hann að haustið 1976 hefði
Politiken útgáfufyrirtækið haft
samband við hann, en það hafði
áður gefið út skrá um gamalt
danskt silfur og silfursmíði.
Útgáfufyrirtækið hafði í hyggju
að gefa bókina út í nýrri og
bættri útgáfu og til þess þurfti
að afla nýrri upplýsinga. Áður
hefur silfur verið rannsakað
með þessum hætti í Færeyjum,
Noregi og í Danmörku, en ekki
hér á Islandi þar sem talið var
að þar væri ekki neitt merkilegt
silfur að finna. Villumsen Krog
hafði þá samband við Þór
Magnússon, þjóðminjavörð, og
fékk þær upplýsingar hjá hon-
um að hér væri eitthvað af
dönsku silfri, en ekki væri þó
fullkannað hversu mikið.
Ástæða þótti því til að kanna
þessi mál nánar og eftir að
fjármagn til rannsókna hefði
verið útvegað í Danmörku og
íslandi, hjá danska mennta-
málaráðuneytinu, þjóðhátíðar-
sjóði í ár og öðrum sjóðum sem
styrkja hugvísindaleg verkefni
hófst starfið. Hér er því um að
ræða rannsókn sem bæði löndin
vinna að í sameiningu.
Rannsóknastarfið hófst í
fyrrasumar og stóð þá yfir í sjö
vikur og var þá um það bil
hálfnað. Farið var þá um
Vesturland og Suðurland. Ljóst
var á þessu stigi rannsóknanna
að mikið var eftir og var því
hafist handa um að útvega
meira fé til rannsóknanna og
þar sem árangur af fyrri ferðum
var mjög góður tókst það. í ár
byrjaði rannsóknastarfið í apríl.
Byrjað var í A-Skaftafellssýslu
og höfðu rannsóknamenn þar
bækistöð í skólanum á Djúpa-
vogi. Söfnuðu þeir hlutum úr
nágrenninu og fluttu til skólans
þar sem þeir voru skráðir og
myndaðir. Næst var farið til
Egilsstaða og sama vinnuaðferð
notuð þar, þ.e. aðsetur var haft
í skólanum og hlutir í nágrenn-
inu skoðaðir þar. Ferðinni var
svo haldið áfram til Húsavíkur,
Akureyrar og loks til Blönduóss
og kirkjusilfur í nágrenni þess-
ara staða rannsakað. Frá
Bræddu gömlu
silfurmunina upp
Að sögn Villumsen Krog voru
Danir mun háðari breytingum í
stíl og tísku en íslendingar.
Þegar nýjungar komu fram á
því sviði voru gömlu silfurmun-
irnir bræddir upp og nýir gerðir
í þeirra stað sem þá uppfylltu
kröfu tímans. íslendingar voru
mun óháðari slíkum utanað-
komandi breytingum þannig að
hlutirnir hafa varðveist betur
hér á íslandi. Einnig ber það oft
við í Danmörku að þegar
fjárhagserfiðleikar steðjuðu að,
voru silfurgripirnir bræddir upp
og silfrið bitað til annarra
hluta.
Sjá næstu sfðu
Kaieikur úr kirkjunni á Hvammstanga. Ilann er frá árinu 1822
og er eftir íslenskan siifursmið, Helga Þórhallsson, en töluvert
finnst af gripum eftir hann á Norðurlandi. Eggert Jónsson gaf
kirkjunni kaleikinn.