Morgunblaðið - 28.06.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JÚNÍ 1978
17
Hjaltí Geir Kristjánsson, formaður Verzhmarráðs felands:
Að kosningum
loknum
Nú að kósningum loknum og
þegar stjórnmálamennirnir hafa
metið niðurstöður þeirra, hefjast
umræður um það, hvernig stjórna
skuli landinu, og hverjir skuli
skipa ráðherraembætti. Mikilvægt
er, að í þeim umræðum geri allir
sér ljóst, að fjárhag atvinnuveg-
anna er þannig komið vegna
langvarandi verðbólgu að við
blasir samdráttur framleiðslunnar
og hnignandi lífskjör, ef verðbólg-
an fær að æða áfram óhindrað. Að
vísu má fresta samdrættinum með
enn frekari innflutningi erlends
fjármagns, en slík ráðstöfun frest-
ar ekki kjaraskerðingunni. Hún
birtist þá í auknum vaxtagreiðsl-
um til útlanda. Þess vegna er
ástæða til að brýna fyrir stjórn-
málamönnum, að það skiptir
meira máli hvernig stjórnað er,
heldur en hver gerir það.
Það er von mín, að sá, sem
frumkvæðið tekur í þeim umræð-
um, leggi megináherzlu á sam-
stöðu um stjórn efnahagsmála, og
geri nákvæma áætlun um hvernig
stöðva skuli verðbólguna. Reynsl-
an sýnir, að náist ekki samstaða
um efnahagsáætlun fyrir stjórnar-
myndun milli væntanlegs meiri-
hluta, næst hún enn síður, eftir að
ráðherrarnir eru seztir í stólana.
Leggjum niður
vopnin
Á undanförnum árum höfum við
lagt áherzlu á nauðsyn þess að
taka upp nýja stefnu í atvinnumál-
um, þar sem skýrari afstaða yrði
tekin til þess, hvort efnahagskerfi
landsins skuli byggt á grundvelli
markaðsbúskapar eða miðstýring-
ar. Vel má viðurkenna, að bæði
kerfin geta náð nokkrum árangri
en sá sem ékki ákveður í hvorn
fótinn hann ætlar að stíga nær
engum árangri. Átök milli stríð-
andi stjórnmálaafla um það, hvora
leiðina skuli fara, eiga verulega
hvernig gæti sú sáttagerð orðið?
Til þess að svara þeirri spurningu,
verðum v.j að átta okkur á
tilganginum. Hvað á að vinnast?
Það á að stöðva verðbólguna. Ef
það tekst, er tilganginum náð. Ef
það mistekst, mistekst allt annað.
Baráttan gegn
verðbólgunni
Baráttan gegn verðbólgunni
verður að byggjast á styrkingu
markaðskerfisins, a.m.k. þess
hluta efnahagskerfis landsins, sem
lýtur að framleiðslu og dreifingu á
vörum og þjónustu á alinennum
markaði. Aftur á móti er hægt að
skipta framleiðslunni með marg-
víslegum hætti, án þess að það
þurfi að skapa verðbólgu.
sér nauðsynlegt, þ.e. verðmyndun,
skipan banka- og iánsfjármála og
gjaldeyrismála, en allt veltur
þetta á því, að hin stríðandi öfl
fáist til að leggja niður vopnin.
Varðandi gengisskráningu kem-
ur tvennt til greina. Taka upp fast
óbreytanlegt gengi, en það mundi
hafa í för með sér, að sérhver
mistök við skiptingu framleiðsl-
unnar bitnuðu mest á þeim sjálf-
um, sem mistökin gerðu, í atvinnu-
leysi vegna stöðvunar fyrirtækj-
anna. Þar- sem líklegt er, að
talsverð mistök verði gerð í
upphafi, og atvinnuleysi er illt við
að búa, er þó sennilega heppileg-
ast, að hlutlaus þriðji aðili eins og
Seðlabanki íslands ákvarði gengið,
sem er það sama og segja, að
að þegar metin er hæfni manna til
að skipa ráðherraembætti þá
getur hana verið að finna alveg
eins utan þings og innan.
Það hefir oftast viðgengist að
fela ráðherrum fleiri en eitt
ráðherraembætti. Þetta getur
stundum lánazt, en hefur þó óefað
kostað þjóðina miklu meira fé, en
sparast í ráðherralaunum. Sér-
stakega þegar einn og sami maður
á að gegna tveimur viðamiklum
ráðherraembættum, eða tveimur
óskyldum embættum. Það er því
ástæða til að taka skipan ráð-
herraembætta til endurskoðunar.
Sérstaklega er mikilvægt, að
menntamálaráðherra, heilbrigðis-
ráðherra og samgönguráðherra
séu ekki að fást við aðra og
óskylda hluti. Hér er um að ræða
þau ráðherraembætti, sem verja
Sáttagerð stríðandi afla
sök á þeirri verðbólgu og verð-
mætasóun, sem hér viðgengst.
Ekki verður snúið af verðbólgu-
brautinni fyrr en einhvers konar
sátt kemst á milli þessara afla.
Þar sem allt útlit er fyrir, að
fjármagnsskortur lami athafnalíf-
ið í landinu innan fjögurra ára, ef
ekkert verður að gert, verða allir
landsmenn bæði launþegar og
atvinnurekendur, að taka höndum
saman og leggja niður vopnin, þótt
ekki væri nema í fjögur ár. Við
skulum ekki vera svö andvaralaus
að telja okkur trú um, að atvinnu-
leysi sé eitthvað, sem alltaf er
hægt að bægja frá dyrum Islend-
inga. Það hlýtur að vera okkar
höfuðkeppikefli, að halda uppi
fullri atvinnu hér á landi, þrátt
fyrir víðtækar aðgerðir í efna-
hagsmálum, sem óneitanlega þarf
að gera.
Eigi hin stríðandi öfl að sættast,
Ég legg því til, að hin stríðandi
öfl í þjóðfélaginu geri með sér
fjögurra ára sátt þess eðlis, að
atvinnurekendur fái að framleiða
við þau skilyrði, sem hreinn
markaðsbúskapur býður uppá og
lögð verði áherzla á að finna þá
skiptingu þjóðarframleiðslunnar,
sem launþegar geta við unað.
Aðalkrafan, sem atvinnurekendur
gera, er sú, að verðbólgan verði
stöðvuð tafarlaust, en það er sama
og að gera þá kröfu, að engu sé
skipt, fyrr en þess hefur verið
aflað.
Slík sátt gæti falið í sér, að
fulltrúar launþega fengju aukin
áhrif á skattlagningu einstaklinga
og tekjutilfærslur ríkisvaldsins til
einstaklinga, en atvinnurekendur
fengju að hafa það fyrirkomulag á
framleiðslukerfinu, sem þeir telja
markaðurinn ákveði það, ef gjald-
eyrisverzlunin er gefin frjáls.
Ný stjórn
Þegar málefnalegur grundvöllur
hefur verið lagður, er kominn tími
til að ræða, hverjir skuli skipa hin
einstöku ráðherraembætti, en fyrr
ekki. Það er ekki ætlan mín að
leggja þar mikið til málanna, en þó
er ástæða til að vekja athygli á
nokkrum staðreyndum.
Allir flokkar eru í þeirri að-
stöðu, að vissir þingmenn gera
kröfu til ráðherrastöðu í krafti
vinsælda, aldurs eða áhrifa, án
tillits til hæfni þeirra að fram-
fylgja þeim málefnum, sem unnið
er að. Hér reynir því á þann, sem
stjórnina myndar, að veikja hvorki
stjórnina með því að ganga fram
hjá forystumönnum né með því að
ganga fram hjá hæfileikamönnum.
Vil ég benda á í þessu sambandi,
60% þess fjár, sem í ríkiskassann
kemur. Öll fyrirtæki myndu kerfj-
ast þess, að yfirmenn svo stórra
málaflokka sinntu starfi sínu
óskiptir. Þó að þessi dæmi, séu
nefnd getur þetta einnig átt við
önnur ráðherraembætti. Á hinn
bóginn er ekki þar með sagt, að
ekki megi sameina ráðuneyti. T.d.
má á það benda að mjög heppilegt
getur verið að sami maðurinn sé
utanríkis- og viðskiptaráðherra.
Stærstu hagsmunir okkar erlendis
eru viðskiptahagsmunir og eitt
mikilvægasta atriði viðskiptalífs-
ins er útflutningur.
Aðalatriðið er þó, að væntanleg
stjórn geri sér glögga grein fyrir
hvernig hún ætlar að stjórna, áður
en hún tekur til starfa. Fleiri en
ein leið liggja að því takmarki: Að
stöðva verðbólguna og auka þjóð-
artekjur.
Sigurgeir Sigurðsson;
Hvad á hún ad heita?
VIÐ höfum haft Rauðku,
Viðreisn, Ölafíu og nú
síðast „kaupránsstjórn“.
Minnihlutastjórn krata
og komma hlýtur að
koma. Hver vill vera
pabbinn?
Minningarorð.
Krafla skal
hún heita
í raun á ekki að þurfa að ræða
aðra möguleika en minnihluta-
stjórn Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags. Þessir tveir flokkar
hafa báðir í pokahorninu lausn
á öllum okkar efnahagsmálum
að eigin sögn. (Fyrir kosningar
að vísu.) Ekki skal hér getum
leitt að því, hvort svo er, en
almenningur, sem kaus, þá
hlýtur að gera þessa kröfu. Bæði
í gamni og alvöru þá virðist
nafnið Krafla hæfa best undir
þessum kringumstæðum.
Minnihlutastjórn
Hvað er minnihlutastjórn?
spyr einhver. Jú það er stjórn
sem hefur ekki þingmeirihluta
til að koma málum sínum gegn
um Alþingi nema með stuðningi
annarra flokka.
Þar sem augljóst er á þróun
undanfarinna ára, að ríkis-
stjórnir á Islandi ráða ekki
lengur ferðinni í landsmálum,
þá virðist rökrétt að láta
„verkalýðsflokkana" eða full-
trúa þeirra á Alþingi leysa þá
flækju, sem upp er komin og
stafar af skipulegri baráttu
þeirra fyrir niðurlægingu
Alþingis í augum almennings.
Nú geta þeir ekki lengur gagn-
rýnt, nú eru þeir undir gagn-
rýni.
Þá verður mikið verk að
sannfæra almenning um, að nú
verði allt gott sem frá Alþingi
kemur, þar sem þar sitji nú
„fjöldi verkalýðssinna“.
Hver á svo að
vera pabbinn?
En nú vandast málið. Leikur-
inn hefst og allir vilja vera með.
Hver á að vera pabbinn? Jæja,
þeir jafna þetta eins og í góðu
sögunum. Auðvitað verður sá
pabbinn, sem hefúr mestu
reynsluna, bjó með henni Ólafíu
hérna um árið. En án gamans,
einhver afkastamesti dóms-
málaráðherra, sem þjóðin hefur
átt, var ekki lögfræðingur, ekki
einu sinni rannsóknarblaða-
maður.
Ekki er að efa að hægt verði
að fylla í öll hlutverkin og það
á mettíma.
Minningarorð
Ekki er hægt að ganga svo hjá
garði, að minnast ekki þeirra
liðnu. Sú stjórn, sem setið hefur
undanfarin fjögur ár, á eftir að
fá frekar góða dóma hjá sagn-
fræðingum komandi ára. Eitt
höfuðverkefni, landhclgismálið,
sem leyst var sv.o vel, að aðdáun
vakti um allan heim, kemur til
með að marka þessari stjórn
sess í sögunni. Það að tryggja
þjóðinni áframhaldandi sess
meðal vestrænna lýðræðisþjóða
var ennfremur verk, sem
komandi kynslóðir þakka.
En hvað varð þá þeirri látnu
að fjörtjóni? Jú, það er rétt þó
merkilegt megi virðast, það var
„verðbólga", arfurinn frá Ólafíu,
sem grandaði henni. Meðan hún
fór eftir ráðleggingum lækn-
anna batnaði henni og lands-
menn héldu að mesta hættan
væri liðin hjá, en svo komu
skottulæknarnir til sögunnar í
líki „verkalýðsforingjanna“ og
tóku af henni meðulin og
fyrirskipuðu blóðtöku, sem
hlaut að enda á einn veg, með
ósigri.
Kraíla
Krafla verður skipuð nýju
fólki að mestu. Fólki sem telur
sig í nánara sambandi við
launafólk í landinu en sú stjórn
sem var.
Landsmenn hljóta að gera þá
kröfu til sigurvegaranna að þeir
beiti ráðum sínum, sem þeir
kunnu á kosningafundum og í
sjónvarpsumræðum.
Ekki síður hljótum við að gera
þá kröfu til væntanlegrar
stjórnarandstöðu að hún veiti
sigurvegurunum ráðrúm til að
sýna getu sina með því að gefa
þeim nokkuð svigrúm til
athafna.
á