Morgunblaðið - 02.07.1978, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 1978
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldúr Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Augiýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aóalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. ó mðnuði innanlands.
i lausasölu 100 kr. eintakió.
Særsta verkefní í lands-
málum á næstu árum
er vafalaust lagning varan-
legra vega. Á örfáum ára-
tugum hefur verið byggt
upp víðtækt vegakerfi og
segja má, að flestar byggð-
ir séu nú í sæmilegu
vegasambandi, enda þótt
sum byggðarlög og jafnvel
heilir landshlutar eins og
t.d. Vestfirðir búi enn við
slæmar samgöngur að vetri
til. Lagning þessa vega-
kerfis, þótt um malarvegi
sé að ræða, er mikið afrek
fyrir fámenna þjóð, sem
býr í stóru landi. Þegar við
hugsum til þess, að við
erum margfalt fámennari
þjóð en t.d. Danir, en búum
í stærra landi, og höfum
komið því öllu í einhvers
konar vegasamband verður
kannski ljóst, að afrek
hefur verið unnið með
lagningu þeirra vega, sem
fyrir eru.
En áfram þarf að halda
og með vaxandi bílaeign
almennings eru meiri kröf-
ur gerðar til veganna en
áður. Á síðustu tveimur
áratugum hefur orðið bylt-
ing í gatnagerð í þéttbýli.
Reykjavíkurborg undir for-
ystu Sjálfstæðismanna var
í fararbroddi í þessari
gatnagerðarbyltingu en
aðrir þéttbýlisstaðir hafa
fylgt í kjölfarið og á
undanförnum árum hefur
verið gert stórátak í gatna-
gerð í kaupstöðum og
kauptúnum um land allt.
Nú er röðin komin að
þjóðvegakerfinu. Fyrir
kosningar lagði Sjálfstæð-
isflokkurinn fram áætlun
um lagningu varanlegs
slitlags á vegi landsmanna
á 15 árum. Hafi einhver
haldið, að hér væri um
kosningabrellu að ræða, er
það áreiðanlega á misskiln-
ingi byggt. Ekki verður
dregið í efa, að verði
Sjálfstæðisflokkurinn aðili
að nýrri ríkisstjórn muni
flokkurinn leggja áherzlu
á, að þessi vegaáætlun
verði tekin upp í málefna-
samning nýrrar ríkis-
stjórnar. Verði Sjálfstæð-
isflokkurinn utan ríkis-
stjórnar munu þingmenn
hans vafalaust fylgja þessu
máli fram á Alþingi. Þjóð-
vegakerfi landsins stenzt
ekki lengur þær kröfur,
sem til þess eru gerðar.
Sýnt hefur verið fram á, að
það er ekki meira átak
fyrir þjóðina alla að koma
byggöum landsins í sam-
band við varanlega vegi en
það var fyrir Reykvíkinga
á sínum tíma að malbika
allar götur þorgarinnar á
10 árum. í vegaáætlun
Sjálfstæðisflokksins var
skilmerkileg grein gerð
fyrir því, hvernig fjár-
magna ætti þessar vega-
framkvæmdir, og getur
enginn haldið því fram, að
lagðar séu fram áætlanir
um kostnaðarsamar fram-
kvæmdir án þess að þess sé
getið, hvernig eigi að afla
fjár til þeirra.
Varanleg vegagerð um
landið allt er í raun nýtt
landnám fyrir okkur Is-
lendinga. Gatnagerð 1
Reykjavík og öðrum þétt-
býlissvæðum hefur ger-
breytt svipmóti borgar og
kaupstaða og kauptúna. Öll
er þessi byggð hreinlegri
og fallegri en áður var. Hið
sama mun verða, þegar
varanlegir vegir hafa verið
lagðir um landið allt.
Landið mun breyta um
svip. Það verður hreinna og
fallegra. Tækifæri fólks til
þess að ferðast með þægi-
legu móti um landið marg-
faldast. Hinar dreifðu
byggðir verða í betra vega-
sambandi en áður. Fjár-
hagslegur sparnaður vegna
minna viðhalds á bílum og
minni notkunar eldsneytis
verður geysilegur. Öll rök
hníga að því, að varanleg
vegagerð verði næsta stór-
átak í málefnum lands og
þjóðar.
Morgunblaðinu er vel
ljóst, að slíkar áætlanir
kunna að mæta efasemdum
í þeim landshlutum, sem
ekki eru komnir í vegasam-
band nema hluta úr ári
eins og t.d. á Vestfjörðum.
Það er skiljanlegt. En
þessari nýju vegaáætlun
sjálfstæðismanna er ekki
ætlað að draga úr fram-
kvæmdum við slíka vega-
gerð úti á landsbyggðinni.
Hér eiga því hagsmunir
einstakra byggðarlaga ekki
að rekast á.
Hitt er svo annað mál, að
meðal þeirra ráða sem
beita þarf gegn verðbólg-
unni er að draga úr opin-
berum framkvæmdum.
Einhverjum kann því að
sýnast það skjóta skökku-
við að hvetja til baráttu
gegn verðbólgunni og
hvetja til verðbólguauk-
andi framkvæmda. En hér
þarf að velja og hafna.
Varanleg vegagerð á að
vera forgangsframkvæmd
og draga á úr öðrum
framkvæmdum hins opin-
bera á móti. Varanlegir
vegir um allar byggðir
landsins á 15 árum er
heiliandi og stórbrotið við-
fangsefni.
Heillandi og stór-
brotið verkefni
I Reykjavíkiirbréf
Laugardagur 1. júlí ...
Fylgi Sjálfstæðis-
flokksins
fyrr og nú
Sjálfstæðisflokkurinn fékk í
þingkosningunum á sunnudaginn
var minna fylgi meðal kjósenda en
nokkru sinni fyrr í sögu flokksins.
Hlutfall Sjálfstæðisflokksins af
greiddum atkvæðum var 32,7%.
Aður hafði það hlutfall lægst verið
36,2% í kosningunum 1971. Þegar
atkvæðahlutfall Sjálfstæðisflokks-
ins er skoðað frá uphafi til þessa
dags kemur í ljós, að fylgi
flokksins er mest, þegar hann er
í stjórnarandstöðu eða við lok slíks
tímabils en töluvert minna að
jafnaði, þegar flokkurinn er í
stjórn. Þetta kemur í ljós, þegar
hlutfallstölur flokksins frá 1931
eru skoðaðar. I öllum kosningum,
sem fram fara á árunum milli
1930—1940 hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn yfir 40% greiddra
atkvæða. Hæst komst atkvæða-
hlutfall Sjálfstæðisflokksins í
þingkosningum 1933 er hann fékk
48,2% greiddra atkvæða. Mestan
hluta þessa tímabils er Sjálf-
stæðisflokkurinn utan ríkisstjórn-
ar enda er þetta helzta valdatíma-
bil Framsóknarflokksins í íslenzk-
um stjórnmálum. Undir lok ára-
tugarins tekur Sjálfstæðisflokkur-
inn þátt í þjóðstjórn og í næstu
kosningum á eftir, sumarið 1942
fer atkvæðahlutfall flokksins í
fyrsta sinn niður fyrir 40%. í
öllum alþingiskosningum, sem
fram fara á fimmta áratugnum
var kjörfylgi Sjálfstæðisflokksins
fyrir neðan 40%. Allan þann
áratug er Sjálfstæðisflokkurinn í
ríkisstjórn, ef undan er skilið
tímabil utanþingsstjórnarinnar. I
alþingiskosningunum 1953 fór
hlutfall Sjálfstæðisflokksins niður
í 37,1% og hafði þá aldrei verið
lægra. Þær kosningar fóru fram
eftir þriggja ára samstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar-
flokks. I þingkosningunum 1956
fór fylgi flokksins aftur upp fyrir
40% og var það í fyrsta sinn frá
1937, sem það gerðist. í þing-
kosningunum 1956 fékk Sjálf-
stæðisflokkurinn 42,4% greiddra
atkvæða. í þeim kosningum
háttaði þannig til, að Framsóknar-
flokkur og Alþýðuflokkur höfðu
myndað svokallað „Hræðslubanda-
lag“, sem var kosningabandalag
þessara tveggja flokka, myndað í
því skyni að nota rangláta kjör-
dæmaskipan til þess að tryggja
þessum tveimur flokkum meiri-
hluta á Alþirigi, enda þótt þeir
hefðu langt frá því meirihluta
meðal kjósenda og voru helztu
reiknimeistarar flokkanna tveggja
í þeim kosningum Ólafur
Jóhannesson og Gylfi Þ. Gíslason.
Þessi tilraun mistókst en hún
hefur vafalaust verið ástæðan
fyrir því, að Sjálfstæðisflokkurinn
hlaut svo hagstæða útkomu í þeim
kosningum, en þá hafði flokkurinn
um sex ára skeið verið í stjórnar-
samstarfi við Framsóknarflokk-
inn.
Vinstri stjórn var mynduð 1956
og í fyrstu kosningum, sem fram
fóru eftir að valdatíma hennar
lauk, vorið 1959, fékk Sjálfstæðis-
flokkurinn enn yfir 40% greiddra
atkvæða, nánar tiltekið 42,5%. Um
haustið það ár fóru enn fram
kosningar vegna breyttrar kjör-
dæmaskipunar og þá fór flokkur-
inn niður fyrir 40%.
Með Viðreisnarstjórninni, sem
kom til valda haustið 1959 komu
ferskir vindar inn í íslenzkt
stjórnmálalíf. Hún varð vinsæl
ríkisstjórn enda losaði hún um
margvísleg höft, sem þjakað höfðu
þjóðina í áratugi. I kosningunum
1963 sem fram fóru eftir fyrsta
kjörtímabil Viðreisnarinnar
verðlaunuðu kjósendur Sjálf-
stæðisflokkinn fyrir góða frammi-
stöðu og varð atkvæðahlutfall
hans 41,4%. í þingkosningunum
1967 fór kjörfylgið hins vegar
niður í 37,5% og enn niður í 36,2%
en þá hafði Sjálfstæðisflokkur
verið í ríkisstjórn samfellt í 13 ár.
Að loknu vinstri stjórnartíma-
bili 1971—1974 vann Sjálfstæðis-
flokkurinn enn á ný stórsigur og
hlaut 42,7%. Af þessu yfirliti má
sjá, að það er nokkurn veginn
meginlína í kjörfylgi Sjálfstæðis-
flokksins, að hann hefur yfir 40%
greiddra atkvæða í stjórnarand-
stöðu, en fer niður fyrir þetta
mark, þegar hann hefur átt sæti í
ríkisstjórn um skeið.
Fylgistapið nú
Vafalaust verður ýmsum að orði
eftir þetta yfirlit, að þetta sé nú
gott og blessað en Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi í þessum kosning-
um farið langt niður fyrir það, sem
hann hafi lægst farið áður og það
hljóti að vera Sjálfstæðismönnum
áhyggjuefni. Þetta er vissulega
rétt.
Fyrsta verkefnið er að leita
orsakanna til þessa fylgistaps.
Þegar litið er yfir feril núverandi
ríkisstjórnar síðustu fjögur ár
kemur í ljós, að Sjálfstæðisflokkn-
um hefur tekizt að leysa tvö
höfuðmál, sem flokkurinn lagði
megináherzlu á í þingkosningun-
um 1974. Þessi tvö mál eru
áframhaldandi varnarsamstarf
við Bandaríkin og útfærslan í 200
sjómílur. Raunar er útfærslan í
200 sjómílur, þorskastríðið, sem
fylgdi í kjölfar hennar og þeir
samningar, sem ríkisstjórnin gerði
við Breta og V-Þjóðverja, sem
tryggðu, að þeir eru nú fyrir fullt
og allt horfnir á brott af íslenzkum
fiskimiðum, slíkt afrek í íslenzkri
stjórnmálasögu, að jafnvel þótt
þessi ríkisstjórn hafi tapað 10
þingsætum í kosningunum á
sunnudaginn var, mun hennar
minnzt síðar meir, sem þeirrar
ríkisstjórnar, sem markað hefur
einna dýpst spor í sögu íslands á
síðari hluta þessarar aldar.
Þriðja höfuðverkefnið, sem
Sjálfstæðisflokkurinn lagði
áherzlu á í kosningabaráttunni
1974 var að koma verðbólgunni
niður á hæfilegt stig. Það mistókst
og það er áreiðanlega meginástæð-
an fyrir því, að fylgistap stjórnar-
flokkanna varð svo mikið, sem
raun ber vitni um. En um leið og
játa ber hispurslaust, að ríki-
stjórninni hafi mistekizt að koma
verðbólgunni niður á hæfilegt stig
er mikilvægt, að gera sér grein
fyrir þvi, að efnahagsstefna
hennar hefur samt sem áður borið
margvíslegan árangur, þótt hún
hafi ekki skilað því sem öllu skipti.
Ragnhildur Helgadóttir gerði
glöggan samanburð á viðskilnaði
vinstri stjórnar og árangri
núverandi ríkisstjórnar í efna-
hagsmálum í grein, sem hún
skrifaði í Morgunblaðið hinn 21.
júní sl. Þar þendir hún m.a. á
eftirtaldar staðreyndir: Þegar
vinstri stjórnin tók við var
verðbólgan 7%. Þegar hún fór frá
var hún 54%. Fyrir einu ári var
verðbólgan komin niður í 26%. Nú
er hún áætluð 26% á ári. Þetta er
árangur en ekki nægilegur.
Þegar vinstri stjórnin fór frá
var viðskiptahallinn 11,5%. Á
þessu ári verður hann 0,5%.
Viðskilnaður vinstri stjórnar við
ríkisfjármálin var slíkur, að raun-
verulega má segja, að hallinn á
ríkissjóði hafi numið um 20
milljörðum króna á ári á núgild-
andi verðlagi. Hallinn á ríkissjóði
i