Morgunblaðið - 02.07.1978, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JULI 1978
Úr æviminningum Anwar Sadats - síóasta grein f/eit að sjáifimínu...
Hann segir:
„Tveimur mánuöum áður en ég
tókst á hendur friðarförina til
Jerúsalem í nóvembermánuði á sl.
ári, hafði ég spurnir af því frá
egypzka sendiráðinu í Washing-
ton, að á leiðinni til mín væri
einkabréf frá Carter Bandaríkja-
forseta — handskrifað og innsigl-
að. — Var sérstakur sendiboði á
leiðinni með það til mín.
Carter er trúr
sjálfum sér og
kemur þannig fram
gagnvart öðrum
Sumt fólk gæti þar af leiðandi
dregið þá ályktun að Carter forseti
hafi beðið mig í þessu bréfi að hafa
frumkvæði í friðarátt. Það gerði
hann ekki. Efni bréfsins var hins
vegar þannig sett upp að augljóst
var að Carter skildi kjarna Mið-
austurlandamálsins og þegar ég
fann það svo glögglega snerist
hugur minn í fyrsta sinn í áttina
tii þess frumkvæðis sem ég gæti
haft í þessu efni.
Bandaríkjaforseti og ég höfðum
haldið uppi bréfaskriftum með
milligöngu sendiráða okkar, síðan
ég fór í heimsókn til Washington
Þegar Sadat kom til Jerúsalem
Ferðin til Jerúsalem
í apríl 1977. Við skiptumst reglu-
lega á skoðunum, endurmátum
stöðuna og fjölluðum um þær
ráðstafanir sem við höfum hvor
fyrir sig talið að gera þyrfti.
Carter skynjaði til fullnustu
þann mikla og óyfirstíganlega
sálræna múr sem skildi að Araba
og Israela. Hann hefur, að ég hygg,
gert sér grein fyrir þessu atriði,
þegar ég hitti hann í Washington
og hann hlýtur að hafa dregið þá
ályktun að þessi veggur kæmi í veg
fyrir að hann sjálfur gæti krafizt
frumkvæðis eða haft það sjálfur,
frumkvæði er beindist í átt til
friðar.
Carter forseti er trúr og sam-
kvæmur sjálfum sér og vegna þess
að hann er heiðarlegur við sjálfan
sig getur hann einnig verið það við
aðra. Sú er og ástæðan fyrir því að
ég hef ekki átt í nokkrum minnstu
erfiðleikum í samskiptum við
hann. Ég finn að ég á þar skipti
við mann, sem skilur hvað ég vil,
mann sem er knúinn áfram af
trúarsannfæringu. Og hann er
bóndi eins og ég. I bréfi hans var
í meginatriðum gerð úttekt á
stöðunni, en þó óbeint vakin upp
hugmynd um nýja braut sem ég
gæti gengið.
Endurskoðaði
Miðaustur-
landamálið
í nýju ljósi
Eftir þetta hóf ég djúpa og
algerlega ferska könnun á Mið-
austurlandamálinu. Ég reyndi að
varpa fyrir borð fyrri hugmyndum
og skoða málið frá áður óþekktu
sjónarhorni. Jafnvel mætti segja
fáránlegu sjónarhorni. Ég hafði
gert mér ljóst að við vorum í sama
hörmulega vítahringnum og við
höfðum verið meira og minna að
hrærast í í þrjátíu ár. Og rótin að
öllu var þessi sálræni veggur sem
ég hef reynt að skýra.
Vegna þessa ósýnilega veggjar
höfðu ísraelar andmælt á fyrsta
stigi friðarumræðna, alls konar
formsatriðum, meira að segja
gengu þeir svo langt að gera
athugasemdir við kommusetning-
ar og önnur greinamerki! — og
umfram allt vildu Israelar koma
upp plaggi fyrir Genfarráðstefn-
una sem bæri öll einkenni þess að
vera bandarískt-ísraelskt. Vegna
þessa múrs andmæltum við, Arab-
ar. Við gætum ekki fallizt á slíkt
vinnuplagg. Við hengdum okkur
sem sagt í ókjör af ómerkilegum
formsatriðum og fjarlægðumst
kjarna málsins.
Ég ákvað sem sagt að líta málið
frá annarri hlið en áður en til þess
að svo gæti orðið varð ég líka að
taka ótal mörg dæmi með í
reikninginn, atriði, sem ég hafði
aldrei hugað að.
Það var við þessi heilabrot mín
sem ég nánast ómeðvitað dró mér
innri orku úr þeim styrk, sem ég
hafði ræktað með mér í klefa 54.
Skilningur minn á mannlegri
náttúru og lífinu hafði kennt mér
það meðan ég var í þessum lokaða
klefa, að sá sem getur ekki breytt
grundvallaratriðum í sjálfs sín
þankagangi, getur aldrei breytt
virkileikanum og mjakast þar af
leiðandi aldrei úr stað.
Að komast
að kjarnanum
— hvernig
varanlegur friður
skyldi tryggður
Hvað gat orðið nýtt mat sem
tæki til algerrar endurskoðunar
alla fyrri afstöðu og sniðgengi öll
flókin formsatriði? Og hvar skyldu
Bandaríkin koma inn í málið? Ég
hugsaði með mér að það væri
ósanngjarnt að fara þess á leit við
Carter að gera það sem augsýni-
lega var ekki á hans valdi. Ég gat
ekki krafizt þess að hann minnk-
aði samskiptin við ísrael, þessi
algjöru sérstöku tengsl sem hafa
verið á milli Bandaríkjanna og
ísrael. En ég gat þó beðið forset-
ann að fylgja eftir stefnu sem í
fyrsta lagi þjónaði hagsmunum
Bandaríkjanna og í öðru lagi fengi
Bandaríkjunum sem stórveldi
ábyrgð friðar. Því varð að breyta
því hömlulausa samstarfi, sem
gengið var út í allar öfgar, milli
Bandaríkjanna og ísrael og hafði
sérstaklega viðgengizt frá því í tíð
Johnsonsstjórnarinnar — með
öðrum orðum: hinn skilyrðislausi
stuðningur við aðgerðir Israela,
hverjar svo sem þær voru, varð að
taka enda.
Öllu þýðingarmeira þessu var þó
ef til vill sú alþjóðlega vakning
sem hafði orðið síðan í október-
stríðinu: að Arabaþjóðirnar væru
ekki lengur liðónýtar, heldur afl
sem gat barizt og meira að segja
unnið sigur. Ennfremur gátu
Arabar beitt olíuvopninu með
mikilsháttar árangri.
Þessar staðreyndir setti ég upp
fyrir mér eftir að ég hafði kynnt
mér bréf Carters. Frumkvæðið,
sem ég ætlaði að hafa, byrjaði að
bærast innra með mér og með það
í huga tók ég á móti sendimanni
frá Assad Sýrlandsforseta. Hann
bar mér þá skoðun Sýrlandsfor-
seta að ísraelar kærðu sig kollótta
um lausn og tefldu með tímann að
vopni — og satt var það — en hann
sagði einnig að Bandaríkin kærðu
sig ekki um að málið yrði til lykta
leitt, enda væru þeir þess ekki
umkomnir að eiga nein heillarík
afskipti af málinu. Ég féllst ekki
á þessa skoðun og sagði sýrlenzka
sendimanninum það og bætti því
við að Carter vildi ekki bara lausn
á málinu heldur væri hann líka
bærilega til þess hæfur að leita
hennar.
Hugmyndir mínar voru smám
saman að verða skírari og áþreif-
anlegri. Sú bjargfasta sannfæring
mín stóð óhögguð að engin breyt-
ing geti orðið nema beitt sé nýjum
hugmyndum. Væri ég þess megn-
ugur að hlífa næstu kynslóð við
hiuta þeirra þjáninga sem hafði
orðið hlutskipti okkar, en jafn-
framt gera hana hæfa til að takast
á við ábyrgð og taka á sig ábyrgð,
væri ég ekki að gjöra rangt. Á
þetta stig var ég nú kominn — og
um það bil tveir mánuðir áttu eftir
að líða áður en ég kvað upp úr með
ráðagerð mína og hugrenningar.
Begin vill frið, sagði
Ceausescu við mig
Ég hafði ekki orðað þetta við
neinn. Og nú var ég að fara í
ferðalag til Rúmeníu, Iran og
Saudi Arabíu. í Rúmeníu átti ég
viðræður við Ceausescu og hann
sagði mér frá löngum fundi sem
hann hafði átt með Begin forsætis-
ráðherra Israels.
Ég spurði Ceausescu að hvaða
niðurstöðu hann hefði komizt.
Hann svaraði stutt og laggott: —
Begin vill finna lausn á vandanum.
Ég sagði honum að ég drægi í
efa að Israelar vildu raunverulega
FRIÐ. Ég kvaðst sjálfur vilja það
og teldi mig hafa sannað þann
vilja minn. Ég efaðist hins vegar
um að ísraelska stjórnin, sérstak-
lega stjórn hins ósveigjanlega
Likudflokks með Begin í farar-
broddi, vildi frið. Og gæti öfga-
Carter og Sadat.
/ þessari þriðju og síöustu grein, sem er að sinni birt úr œviminningum Anwar Sadats
Eggptalandsforseta, segir frá aödraganda Jerúsalemferðar hans og hvernig Sadat uppliföi
síöan heimsóknina og dvölina í ísrael.