Morgunblaðið - 02.07.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 1978
17
Áhyggjur manna á Vesturlöndum um vaxandi mátt
Sovétmanna varna þeim oft að koma auga á að
Moskvuyfirvöld eru einnig þjökuð af alvarlegum vandamál-
um.
Þessi vandamál eru engu síður svo margvísleg og í
mörgum tilvikum djúpstæð að umræða um styrk Sovét-
manna, sem ekki tekur tillit til þeirra hlýtur að vera
ófullnægjandi og sennilega villandi einnig.
Engum blöðum er um það að fletta, að hernaðarmáttur
Sovétmanna er mesta áhyggjuefni Vesturlandabúa. Hann er
nú talinn jafnbrýna kjarnorkuvopnaútbúnaði Bandaríkj-
anna í grófum dráttum og skara fram úr viðbúnaði
Atlantshafsbandalagsins í Evrópu á nokkrum sviðum.
En rannsóknir á sovéska hagkerfinu sýna þó að Kreml
hefur aðeins náð þessum árangri með geysilegum fórnum,
bæði efnahagslegum og félagslegum.
Erástæða til að
óttast Sovétríkin?
Víða brotalamir á ríkisbúskapnum
Sennilega er helmingur alls
vélaútbúnaðar, sem framleiddur
er í Sovétríkjunum, hernaðarút-
búnaður af einhverju tagi. í raun
þýðir þetta að fjárfesting verður
að sitja á hakanum, sem nauð-
synleg ’er til þess að sovéski
iðnaðurinn geti svarað kröfum
tímans.
Hafi Sovétmenn fært miklar
fornir til þess að geta staðið
jafnfætis Vesturlöndum
hernaðarlega, er víst að það mun
kosta þá enn meira haldi víg-
búnaðarkapphlaupið áfram.
Margir hafa reynt að segja til
um hvað gerast muni í sovéskum
efnahgsmálum á næstu 10 árum
og kemur öllum saman um að
hagvöxtur muni minnka hlut-
fallslega jafni, og þétt. Árið 1980
er talið að hann geti numið 3 til
3.5 af hundraði, en það er sama,
eða ívið lægra, hlutfall og menn
vænta í vestrænum iðnríkjum.
Fjárfestingu, sem til þyrfti til
að standa Bandaríkjunum á
sporði í nýju vígbúnaðarkapp-
hlaupi, yrði að taka úr sjóðum, er
hlutfallslega rýrna stöðugt, jafn-
framt því sem fjárfestingin sjálf
yrði hlutfallslega hærri en í
fortíðinni þar eð Sovétmenn
standa Bandaríkjamönnum langt
að baki í mikilvægum efnum eins
og tölvutækni í hernaði.
Tæknileg vanþróun þýðir að
Sovétmenn geta því aðeins jafnað
reikninga við Bandaríkjamenn í
vígvélaframleiðslunni að þeir
hirði minna um fullnýtingu
hráefna. Svo dæmi sé tekið þá eru
orrustuflugvélar þeirra allt of
þungar samanborið við þær sem
smíðaðar eru á Vesturlöndum og
eldflaugar þeirra óþarflega stór-
ar.
Enginn vafi leikur á að Sovét-
stjórnin gæti haldið áfram að
kreista fé út úr efnahagskerfinu,
ef þurfa þætti, í þeim tilgangi að
greiða fyrir nýjar vígvélar. Nýj-
asta sönnunin í þessu efni kom
fram í viðbrögðum Sovétmanna
við óvæntri tillögu Carters
Bandaríkjaforseta um að skera
niður við trog eldflaugaforða
þjóðanna beggja, en Sovétmenn
töldu að slíkt kæmi þeim sjálfum
illa. Sovétstjórn sendi ögrandi
skeyti til Washington þar sem
fram kom að hún kærði sig ekki
um endurnýjað vígbúnaðarkapp-
hlaup en „að hún hefði áður fært
fórnir til að viðhalda kröftum
sinum.“ Varaði hún Bandaríkja-
stjórn við að Sovétmenn gerðu
það aftur ef nauðsyn krefði.
Framhald á bls. 30
á sl. ári var innan við 3 milljarða.
Á kjörtímabili núverandi ríkis-
stjórnar hafa ríkisútgjöld minnk-
að úr 31% af þjóðarframleiðslu í
27%. Ríkisfjárfesting minnkaði að
magni um 16% í fyrra og mun
minnka um 9% á þessu ári. Þetta
eru aðeins nokkur dæmi um það,
að verulegur árangur hefur náðst
í efnahagsmálum á síðustu fjórum
árum, árangur, sem koma mun
næstu ríkisstjórn til góða, þegar
hún tekur til við að leysa aðsteðj-
andi vandamál, sem eru mikil
vegna þess að launakostnaður er
langt umfram greiðslugetu at-
vinnuvega þrátt fyrir febrúarlög-
in.
Tvær meginástæður má nefna
til þess að skýra, hvers vegna
núverandi ríkisstjórn mistókst að
ráða niðurlögum verðbólgunnar.
Hin fyrri er pólitísks eðlis. Á
Viðreisnarárunum var gott sam-
band milli forystumanna Sjálf-
tæðisflokksins og forystu verka-
lýðshreyfingarinnar enda þótt hún
væri í höndum stjórnarandstæð-
inga að mestu leyti. Segja má, að
um skeið á Viðreisnarárunum hafi
ríkt eins konar óformlegur kjara-
sáttmáli af þeirri tegund, sem
Alþýðuflokkurinn talar um nú.
Enginn vafi er á því, að Geir
Hallgrímsson, forsætisráðherra,
hefur lagt á það megináherzlu allt
kjörtímabilið að treysta slíkt
samband milii ríkisstjórnar og
verkalýðshreyfingar. Það hefur
ekki tekizt sem skyldi fyrst og
fremst vegna þess, að forystumenn
verkalýðssamtakanna hafa ekki
treyst samstarfsflokki Sjálfstæð-
ismanna í þessari ríkisstjórn.
Margt veldur því en þó ekki sízt
hvernig brottför forseta Alþýðu-
sambandsins úr vinstri stjórninni
var háttað vorið 1974 er hann leit
svo á, að Ólafur Jóhannesson hefði
í raun sparkað sér úr vinstri
stjórninni. Sá viðskilnaður vinstri
stjórnarinnar við forseta ASÍ
hefur ekki stuðlað að traustu
sambandi milli núverandi ríkis-
stjórnar og verkalýðssamtaka.
Síðari ástæðan fyrir því, að
ríkisstjórninni mistókst að ná
tökum á verðbólgunni var sú, að
hún var ekki tilbúin til þess að
beita svo sterkum samdráttarað-
gerðum, að til atvinnuleysis leiddi.
í engu nágrannalanda okkar hefur
tekizt að ná verðbólgustiginu
niður án þess að til verulegs
atvinnuleysis kæmi. Oft er vitnað
til þess árangurs, sem Bretar hafa
náð í baráttunni gegn verðbólg-
unni en menn gleyma jafnan að
geta þess, að í Bretlandi ríkir
mikið atvinnuleysi. Sömuleiðis er
vitnað til V-Þýzkalands sem dæmi
um góða efnahagsstjórn en þess er
heldur ekki getið að þar ríkir
mikið atvinnuleysi. Sömu sögu er
að segja af öðrum Norðurlöndum.
Okkar litla þjóðfélag þolir ekki
atvinnuleysi, sem er mesta böl,
sem hægt er að hugsa sér. Hefði
ríkisstjórnin nú við lok kjörtíma-
bilsins sýnt fram á verulegan
árangur í baráttu gegn verðbólg-
unni en með því að atvinnuleysi
hefði orðið, hefði áfellisdómur
kjósenda orðið enn þyngri. Ríkis-
stjórnin tók við slíku feni í
efnahagsmálum, að fjögur ár hafa
ekki dugað til þess að komast upp
úr því. Kjósendur eru óánægðir
með það og þeirra var rétturinn og
valdið til þess að láta þá óánægju
í ljósi.
Sjálfstæðisflokkur
og verkalýðssamtök
Eftir fylgistapið í þingkosning-
unum bíða Sjálfstæðismanna mik-
il verkefni við að vinna upp það
sem tapazt hefur. Eitt mikilvæg-
asta viðfangsefnið á næstu misser-
um verður að bæta samband
Sjálfstæðisflokksins við launþega-
samtökin og efla stöðu Sjálfstæð-
ismanna innan þeirra. Verkalýðs-
samtökin tortryggja ríkisstjórn,
sem Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarflokkur eiga aðild að. Ráð-
stafanir þær, sem sú ríkisstjórn
hefur þurft að gera, hafa veikt
stöðu Sjálfstæðisflokksins meðal
launþega. Þá stöðu þarf að styrkja
á ný.
Ekki bætir úr skák, að tveir
helztu verkalýðsforingjar Sjálf-
stæðisflokksins, þeir Pétur Sig-
urðsson og Guðmundur H. Garð-
arsson féllu út af þingi. Það gerir
þetta verkefni enn erfiðara en ella.
I raun voru þeir báðir felldir í
prófkjöri Sjálfstæðismanna fyrr í
vetur. Um það var fjallað í
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins
á sínum tíma við takmarkaða
hrifningu margra Sjálfstæðis-
manna. Staðreyndin er auðvitað
sú, að menn virðast þurfa aðra
hæfileika til þess að ná kosningu
í prófkjöri heldur en til þess að ná
til kjósenda í almennum kosning-
um. Prófkjörin hafa veikt Sjálf-
stæðisflokkinn en ekki styrkt
hann. Fall tveggja helztu verka-
lýðsforingja Sjálfstæðisflokksins í
prófkjöri sl. haust varð flokknum
örlagaríkt í þessum kosningum.
Sjálfstæðismenn verða að skilja,
að stærð Sjálfstæðisflokksins og
styrkur felst í því, að flokkurinn
hefur spannað yfir breitt skoðana-
svið. Launþegasamtökin eru öflug-
ustu félagsmálasamtök okkar
tíma. Sjálfstæðisflokkurinn er
annar stærsti launþegaflokkur
landsins. Það er beinlínis broslegt,
þegar talað er um „verkalýðsflokk-
ana tvo“ þ.e. Alþýðuflokk og
Alþýðubandalag af þeirri einföldu
ástæðu, að Sjálfstæðisflokkurinn
er mun öflugri verkalýðsflokkur
en Alþýðuflokkurinn og það er
stuðningur Sjálfstæðismanna sem
hefur tryggt Alþýðuflokknum þá
áhrifastöðu, sem hann hefur haft
í verkalýðssamtökunum undan-
farna áratugi.
Sjálfstæðisfólk þarf að bera
gæfu til að efla verkalýðsforingja
Sjálfstæðisflokksins til áhrifa á ný
innan flokksins. Ef það gerist ekki
munu fjölmargir kjósendur, sem
veitt hafa Sjálfstæðisflokknum
stuðning, komast að þeirri niður-
stöðu, að flokkurinn hafi engan
áhuga á fylgi launþega. Það dugar
ekki að tala fagurlega til launþega
heldur verður að sýna í verki
áhuga á málefnum þeirra, bæði
með stefnumörkun flokksins, að-
gerðum í ríkisstjórn og þeim
áhrifum, sem verkalýðsforingjar
úr röðum Sjálfstæðismanna hafa
innan flokksins og á stefnumótun
hans.
Ekkert verkefni við uppbygg-
ingu Sjálfstæðisflokksins á næstu
árum er mikilvægara en einmitt
þetta. Skilji Sjálfstæðisfólk þetta
ekki er mikil hætta á ferðum.
Sjálfstæðis-
flokkurinn
og æskan
Sagt er, að hinir ungu kjósendur
hafi ekki greitt Sjálfstæðisflokkn-
um atkvæði í þessum kosningum.
Vel má það vera rétt. í því
sambandi er þó rétt að minna á,
að unga fólkið hlýtur að hafa stutt
Sjálfstæðisflokkinn dyggilega í
kosningunum 1974, ella hefði hann
ekki unnið slíkan kosningasigur
sem þá. Margar ástæður geta legið
til þess, að ungir kjósendur hafi
ekki leitað til Sjálfstæðisflokksins
að þessu sinni. Morgunblaðið kann
ekki svör við því frekar en aðrir.
En á ýmislegt má benda.
Það er álkunna, að ungt fólk á
aldrinum 20—30 ára er vinstri
sinnaðra en áður var. Vinstri
bylgja, sem hófst út í löndum _á
árunum upp úr 1968 hefur riðið
yfir okkur eins og aðra. En margt
bendir líka til þess, að hún sé að
fjara út og að skoðanaskipti séu að
verða í hópi þess æskufólks, sem
er í framhaldsskólum en enn ekki
komið á kosningaaldur. Það kemur
í ljós í næstu kosningum, hvort svo
er í raun.
Spyrja má, hvort viðnám Sjálf-
stæðisflokksins gegn þessari
vinstri bylgju, sem gengið hefur
yfir meðal æskufólks, hafi verið
nógu sterkt og skipulegt. Spyrja
má, hvort viðnám Sjálfstæðis-
flokksins gegn þeirri pólitísku
misnotkun, sem átt hefur sér stað
í skólum landsins, hafi verið
nægilega öflugt, ef það hefur þá
verið eitthvert. Spyrja má, hvort
Sjálfstæðisflokkurinn hafi í
stefnumörkun sinni komið nægi-
lega til móts við hugmyndir nýrrar
kynslóðar, sem á margan hátt
hefur ánnað verðmætamat en
fyrri kynslóðir. Spyrja má, hvort
æskulýðssamtök Sjálfstæðis-
flokksins hafi verið nægilega opin
fyrir nýjum hugmyndum um
framþróun þjóðfélagsins, sem
bryddað hefur á í röðum æsku-
fólks. Spyrja má, hvort Sjálfstæð-
isflokkurinn hafi lagt nægilega
áherzlu á framgang ýmissa hags-
munamála ungs fólks t.d. í sam-
bandi við húsnæðismál. Spyrja
má, hvort Sjálfstæðisflokkurinn
hafi skilið nægilega vel vanda þess
stóra hóps ungs fólks sem er að
berjast í námi bæði heima og er-
lendis. Þannig má lengi halda
áfram að spyrja spurninga, sem
svör eru ekki til við í dag.
Morgunblaðið ásakar engan og
varpar ekki sökinni á sambands-
leysi Sjálfstæðisflokksins við æsk-
una á herðar einum fremur en
öðrum. Morgunblaðið varpar þess-
um spurningum til umhugsunar
fyrir Sjálfstæðismenn og aðra, því
að ljóst er að samhliða bættum
tengslum við verkalýðssamtök og
öflugu starfi innan þeirra hlýtur
Sjálfstæðisflokkurinn að snúa sér
að því á næstu misserum að skilja
æskuna betur, en honum hefur
tekizt að undanförnu.