Morgunblaðið - 15.08.1978, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. AGUST 1978
10
Rekstraraðilar
og starfsmenn
Hlustað á naflastreng
Um Skúlasötu 4 lÍBSur naflastrenKur veikburða tónlistarlífs
okkar annars vegar ok vaknandi menninsarþjóðar hins vcgar. í
samskiptum tónlistarmanna við þennan streng, sem eins og allir
naflastrengir er einokandi, ráðast örlög. Við annan enda hans
situr þrímennt æðstaráð, yfirstjórn Sinfóníuhljómsveitar
íslands, og fjölmennar fylginefndir. en við hinn endann sá hluti
þjóðarinnar sem hlustar á Útvarpið. Naflastrengurinn flytur að
sjálfsögðu sannieikann og allan sannleikann. eða leitast við að
gera það. enda fer ekkert um hann nema samþykki æðstaráðs og
fylginefnda komi til. Enginn fær að syngja lagið sitt í
naflastrenginn nema að fenginni blessun æðstaráðs og
fylginefnda. Til þess arna greiða skattborgarar starfsmönnum
Útvarpsins laun, eins og gefur að skilja.
En sagan er aðeins hálfnuð þótt ótrúlegt megi virðast. Enginn
fær að vinna sér fyrir brauði á vegum Sinfóníuhljómsveitar
íslands, sem einnig er cinokandi, hvorki söngvarar, hljóðfæra-
leikarar, stjórnendur né tónskáld nema Skúlagata fjögur kinki
kolli. Enginn fær að stíga á fjöl í Háskólahi'ói, sem er
tónleikamiðstöð íslands, nema fyrir tilstilli Útvarpsmanna.
Jafnvel óperusýningar í Þjóðleikhúsi og önnur söngmót standa
og falla mcð þessum ágætu mönnum.
Ofan á bein völd æðstaráðs og fylginefnda allra bætast þau sem
óhjákvæmilega fylgja í kjölfar umfangsmikilla embætta. Enda
rembast allir við að tolla í náðinni af lífshagsmunaástæðum.
Einungis Molierískir mannhatarar húka utangarðs og naga
njóla eða handarbök.
Þessi miðstjórn tónlistarlífs okkar hefur af mannlegum
ástæðum notið friðhelgi gagnrýnenda, sem eiga sjálfir, hvort
heldur þeir eru tónskáld. hljóðfæraleikarar, eða stjórnendur
útvarpsþátta, kóra eða hljómsveita, of mikilla hagsmuna að gæta
til að toga í skottið á þessu yfirleitt meinhæga ljóni.
Á viðtali því sem nú birtist cr að sjá sem Útvarpsmönnum, bæði
þeim er stjórna stofnuninni og hinna sem sinna almennum
störfum. verði á stundum fótaskortur á gljápússuðum rangölum
Skúlagötu 4. Varla er við öðru að búast. Jafnvel ríkisstjórnendur
og menningarfrömuðir verða að bíta í það súra epli af og til.
Ekki er hér um að ræða meiri háttar byltur á Útvarpsgöngum, en
þó svo háværar að okkur hlýtur að bera siðferðileg skylda til að
leggja við hlustir. Með slíkum hlerunum er að sjálfsögðu ekki
verið að vega að því sem vel hefur verið gert bæði fyrr og síðar,
þvert í mót. heldur aðeins verið að gefa skattgreiðcndum
einhverja hugmynd um hvernig fé þeirra er varið. Eitt af
útihúum útvarpsins verður hér til umræðu. Sinfóníuhljómsveit
Islands.
Blaðamaður efndi til fundar með fráfarandi formanni og
varaformanni Starfsmannafélags Sinfóníuhljómsveitar íslands,
þeim Gunnari Egilssyni og Sigurði Ingva Snorrasyni, og
framkvæmdastjóra hijómsveitarinnar og tónlistarstjóra Útvarps,
Sigurði Björnssyni og Þorsteini Hannessyni. Þessum mönnum
íærir undirritaður bestu þakkir fyrir fróðlegt spjall. Fyrir
fjórmenningana voru lagðar spurningar sem var ætlað að varpa
ljósi á starfsháttu hljómsveitarinnar.
Um samband
rekstraraðila
hljómsveitarinnar
BLM. Teljið þið að
rekstrarform það, sem tíðkast
hefur undanfarna áratugi, sé
það ákjósanlegasta. þ.e. að riki,
borg og rikisútvarp standi að
fjárveitingum til hljómsveitar-
innar?
Sigurður B.i Það hefur kosti
og galla. Ég teldi heppilegra að
hljómsveitin væri rekin líkt og
Þjóðleikhúsið. Það er það einn
maður sem stjórnar, en ekki
margir. Hann stendur og fellur
með sínu starfi. Þetta tíðkast
núorðið erlendis.
Gunnar. Rekstrarformið er
ekki það ákjósanlegasta. Hljóm-
sveitin ætti að vera ríkisrekin
iíkt og t.d. Þjóðleikhúsið og
Háskólinn, enda er S.í. æðsta
tónlistarstofnun þjóðarinnar.
Sem stendur geta rekstraraðilar
S.í. hætt aðild ef fjárhagsörðug-
leikar koma til. Þar með væri
rekstrargrundvöllur brostinn.
Auk þess yrði ríkisrekin hljóm-
sveit mun virkari í menningar-
lífi þjóðarinnar. Það er vert að
gefa tillögu Sigurðar um „ein-
vald“ gaum.
Sigurður I.t Ég tek undir orð
Gunnars. Hins vegar er það
rangt sem framkvæmdastjórinn
gaf í skyn áður að „einvaldar"
réðu fyrir erlendum hljómsveit-
um. Það er algengt erlendis að
rekstraraðilar séu fleiri en einn.
Hlutverk framkvæmdastjóra ’er
þá hið sama og hér heima.
Sigurður B.i Ég vil aðeins
víkja að þessari athugasemd
nafna míns. Það er rétt að það
hefur verið reynt erlendis að
hafa fjölmennar framkvæmda-
stjórnir hljómsveita. En flestir
hafa nú horfið frá þeirri tilhög-
un og fela einum manni allan
rekstur.
Sigurður I,i Ég fullyrði að
fjölmennar framkvæmdastjórn-
ir tíðkist erlendis, en er þó ekki
þar með að segja áð ég sé
hlynntur því fyrirkomulagi hér.
Þvert á móti. Sinfóníuhljóm-
sveit íslands ætti að vera í
höndum eins góðs framkvæmda-
stjóra, en ekki vera leiksoppur
skrifstofubáknsins. Ég er því
sammála framkvæmdastjóran-
um hvað þetta áhrærir.
Þorsteinn. Á meðan ríkisút-
varpið, Reykjavíkurborg, ríki,
og sveitarfélög í þéttbýlinu við
Faxaflóa hafa ekki bolmagn
einslega til að reka hljómsveit,
finnst mér núverandi rekstrar-
fyrirkomulag útvarps, borgar og
ríkis eðlilegt. Það er einnig
eðlilegt að rekstraraðilar vilji
hafa hönd í bagga um daglegan
rekstur. Það eina sem orkar
tvímælis er það hvort rétt sé að
fela ríkisútvarpinu fram-
kvæmadahliðina. Að „einvald-
ur“ ráði fyrir hljómsveitinni
miðað við núverandi
rekstarfyrirkomulag er fráleitt.
Yfirstjórn hljómsveitarinnar,
sem er skipuð fulltrúum
rekstraraðila, markar stefnu.
Það er hlutverk framkvæmda:
stjóra að framfylgja henni. (I
yfirstjórn eiga sæti 3 fulltrúar
frá útvarpi, eínn frá borg,
enginn frá ríki. ath. G.E.)
BLM. Má skilja orð fram-
kvæmdastjórans þannig, að
honum finnist hann ekki hafa
nægileg völd miðað við yfir-
stjórn hljómsveitarinnar?
Sigurður B.i Ég svara þessu
játandi. Ef ég fengi að ráða væri
hljómsveitin rekin á annan hátt.
BLM. Hvernig þá?
Sigurður B,. Ég er ekki
tilbúinn að svara því fyrirvara-
laust.
BLM. Ertu einnig að gefa í
skyn að þú verðir að taka á þig
gagnrýni sem yfirstjórn hljóm-
sveitarinnar ætti fremur skil-
ið?
Sigurður B.i Ég svara þessu
einnig játandi.
Þorsteinn. Ef framkvæmda-
stjóranum finnst hann ekki hafa
næg völd, er það einfaldlega af
því að stjórn hljómsveitarinnar
hefur það ekki heldur. Hljóm-
sveitin er bara til sem sam-
komulag milli þriggja rekstrar-
aðila, og það frá ári til árs. Ef
Sigurður vill meiri völd, verður
það að gerast með lögum frá
Alþingi um hljómsveitina. Fast
rekstrarfyrirkomulag kemst
ekki á fyrr.
Gunnar. Þetta rennir stoðum
undir þá skoðun mína að ríkið
eigi að vera eini rekstraraðilinn.
Núverandi rekstraraðilar og
aðrir gætu eftir sem áður notið
eða keypt þjónustu hljómsveit-
arinnar. Slíkar greiðslur rynnu
þá í sjóð hljómsveitarinnar, eða
í ríkissjóð.
Um samband
rekstraraðila og
starfsmanna S.I.
BLM. Hvað er um samhand
rekstraraðila og starfsmanna
S.í. að segja? Er það gott eður
slæmt?
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
Gunnar. Ég held að yfirleitt
sé gott samstarf í nefndum þeim
er annast rekstur hljómsveitar-
innar.
BLM. Hvaða nefndir eru
það?
Sigurður I.i Það eru starfs-
mannanefnd, verkefnavalsnefnd
og svo yfirstjórn hljómsveitar-
innar. Starfsmenn hljómsveit-
arinnar kjósa árlega fimm
fulltrúa í starfsmannanefnd.
Þessi nefnd hefur hins vegar
aðgang að yfirstjórn hljómsveit-
arinnar, en hana skipa: Þor-
steinn Hannesson, tónlistar-
stjóri Útvarps, Ólafur B. Thors
fulltrúi borgarráðs, Guðmundur
Jónsson framkvæmdastjóri
Útvarps, og formaður nefndar-
innar Andrés Björnsson
Útvarpsstjóri. Starfsmanna-
nefnd og yfirstjórn hljómsveit-
arinnar geta hvor um sig óskað
eftir fundum þegar þurfa þykir.
Einnig er til verkefnavalsnefnd.
Hana skipa Þorsteinn Hannes-
son, sem jafnframt er formaður
nefndarinnar, konsertmeistar-
arnir báðir, þau Guðný Guð-
mundsdóttir og Jón Sen, Páll P.
Pálsson fastráðinn stjórnandi
hljómsveitarinnar, og Sigurður
I. Snorrason, sem kosinn var
fulltrúi hljómsveitarinnar í
nefnd þessa. Sigurður Björnsson
framkvæmdastjóri á að sjálf-
UM
SINFÓNIU-
HLJÓMSVEIT
ÍSLANDS
Fyrsta grein
sögðu einnig sæti í verkefna-
valsnefnd. Starf nefndarinnar
er viðamikið; spannar jafnt
listrænar sem hversdagslegar
ákvarðanir.
BLM. Hvað um starfshætti
yfirstjórnar?
Þorsteinn. Yfirstjórnin hitt-
ist á miðvikudögum þegar þurfa
þykir. Sökum þess að Utvarpinu
hefur verið falið að reka hljóm-
sveitina frá degi til dags eru
fulltrúar þess þrír í yfirstjórn,
eins og áður segir, en einn fyrir
hönd hinna rekstraraðilanna.
Ríkið hefur framselt vald sitt
sem rekstraraðili í hendur
Útvarpsins. Útvarpið hefur svo
íaftur menntamálaráðuneytið
yfir sér.
BLM. Ríkir lýðræði í starfs-
háttum þessara nefnda?
Þorsteinn. Það hefur enginn
meira vald en annar. Menn
komast yfirleitt að sameigin-
legri niðurstöðu í flestum mál-
um. Ef alvarlegur ágreiningur
kemur upp er honum vísað til
yfirstjórnar.
Sigurður B.i Samstarf mitt
við hljóðfæraleikarana er mjög
gott. Ég hef ekki undan neinu að
kvarta.
Gunnar. Þótt starfsemi þess-
ara nefnda gangi yfirleitt
snurðulaust fyrir sig, get ég ekki
látið hjá líða að minnast á
stórmál þar sem óskir hljóð-
færaleikarannna voru gjörsam-
lega sniðgengnar. Það var í
sambandi við undirbúning nýrra
laga um S.í. í haust sem leið ...
Þorsteinn. Það er mál ráðuneyt-
isins.
Gunnar. Ég tel þó að yfir-
stjórn hljómsveitarinnar hefði
átt að gæta hagsmuna hljóð-
færaleikaranna, sem hún gerði
ekki. Skipuð var fimm manna
nefnd til að vinna frumvarps-
gerð til laga um S.í, en okkur
hljóðfæraleikurunum haldið al-
veg frá þeim undirbúningi. Og
jafnvel þótt við æsktum þess að
fá að fylgjast með gangi mála
var þvertekið fyrir það. Það var
ekki fyrr en frumvarpið var lagt
fyrir Alþingi að við litum það
augum. Sem betur fer „sofnaði"
frumvarpið í þingsölum, ella
hefði hljómsveitin gert það!
BLM. Ilver í skrifstofu-
bákninu stóð í vegi fyrir svo
sjálfsagðri málaleitan?
Gunnar. Ég vil ekki benda á
neinn sérstakan. Hins vegar tel
ég að yfirstjórn hljómsveitar-
innar hafi þarna brugðist hlut-
verki sínu eins og áður sagði.
Þorsteinn. Eg vil aðeins
benda á, að yfirstjórn hljóm-
sveitarinnar getur ekki gefið
ráðherra fyrirmæli, en ráðherra
er það hins vegar í sjálfsvald
sett að gefa yfirstjórninni fyrir-
mæli. Ég vísa því þessari
gagnrýni til Menntamálaráðu-
neytisins.
Gunnar. Við gerð þessa frum-
varre voru ýmsir menn kallaðir
til ftðstoðar, án þess þó að þeir
ættu sæti í laganefndinni. Við
vorum hins vegar aldrei kallaðir
fyrir. Það þúrfti ekki samþykki
ráðherra til þess að koma því í
kring — síður en svo. Yfirstjórn
hljómsveitarinnar hefði átt að
sjá til þess að við værum
boðaðir á a.m.k. einn fund!
Sigurður I,. Ég vil taka það
fram að enn þann dag í dag
hefur starfsmannafélagi hljóm-
sveitarinnar ekki verið sent
eintak af þessu frumvarpi til
umsagnar, né heldur stéttar-
félagi hljómlistarmanna.
Hlustáð á naflastreng.