Morgunblaðið - 03.10.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 1978
Tími til kominn
að Bretar sendi
her tilRhódesíu
í EFTIRFARANDI grein, er birtist í brezka blaðinu „The Observer" fyrir skömmu,
telur fréttamaður blaðsins, Colin Legum, pólitíska lausn Rhódesíudeilunnar ekki
lengur í sjónmáli og hvetur til þess að brezki herinn skerist þegar í leikinn til að
beina landinu út úr núverandi ógöngum.
Rhódesíudeilan er nú komin á
það stig að ógnvekjandi glundroði
og blóðsúthellingar vofa yfir taki
Bretar ekki að sér öryggisgæzlu í
landinu. Vinda verður bráðan bug
að þar sem ástandinu hrakar
hröðum skrefum og skiptir hver
vika máli.
Ekki dugir minna til en krafta-
verk eigi sættir að takst eftir
pólitískum leiðum. Enn er
hugsanlegt — en auðvitað aðeins
hugsanlegt að brezkar hersveitir
í Salisbury hefðu þau sefandi
áhrif, sem þarf til að allir
deiluaðilar setjist að samninga-
borði tið viðræðna um vopnahié
og leggi á ráðin um hvernig
framkvæma má áætlun Banda-
ríkjastjórnar og Breta um valda-
afsal hvítra manna til meirihlut-
ans áður en lög og reglur eru
fullkomlega fyrir borð borin.
Þrátt fyrir það má víst telja að
fyrstu viðbrögð forystumanna
Verkamannaflokks og Ihalds-
flokks, ásamt þorra brezkra
kjósenda, yrðu að baða út hönd-
um flemtri slegnir við
uppástungu um að þjóðin axlaði
ábyrgð af því, sem ranglega og í
áróðursskyni yrði kallað „annað
Norður-írland".
Hvíti minnihlutinn hefur nú
misst úr höndum sér stjórntaum-
ana í Rhódesíu. Enn verður ekki
komið auga á nokkra þá miðstöð
valds meðal blökkumanna, sem
séð gæti friði borgið eða myndað
nýja ríkisstjórn. En þetta er
einmitt sígild kennslubókarupp-
skrift upplausnar.
Þótt stjórn Smiths hafi um-
talsverðan herafla að bakhjarli
og vissulega nógu sterkan til að
heyja blóðuga lokaorrustu, getur
hún engu ráðið um úrslit átak-
anna. Smith áttaði sig á þessu
þegar hann ákvað fyrr á þessu ári
að deila völdum með nokkrum
fulltrúum blökkumanna í því
skyni að treysta stjórnina í sessi.
Hvítum mönnum er nú tekinn
að þverra móður eins og ljóslega
má ráða af fjöldabrottflutningi
þeirra frá Rhódesíu og aukinni
gagnrýni fyrrverandi áhangenda
Smiths á forystu hans.
í röðum blökkumanna ágerist
innbyrðis valdabarátta helztu
fjögurra leiðtoganna, Nkomos,
Mugabes, Muzorewas og Sitholes.
Líkur á borgarastyrjöld hafa
aldrei verið sterkari.
Þegar er svo komið, að enginn
einn foringi úr hópi hvítra eða
blökkumanna, eða tveir eða fteiri
í samráði, getur haft rás atburða
á valdi sínu. Eina leiðin til að
afstýra því að allt fari í bál og
brand er að hlutaðeigandi skjóti
allir á fundi með sér. Flest bendir
þó til að hinn örlagaríki fundur
Smiths og Nkomos ásamt tilfinn-
ingalegum eftirköstum flug-
vélarharmleiksins í Norð-
ur-Rhódesíu hafi gert þennan
möguleika að engu.
Smith lýsir nú Nkomo, mann-
inum, sem hann áður reyndi að
laða til bandalags við sig, sem
„skrímsli“ sem hann muni engin
viðskipti eiga við framar.
Þessir viðsjárverðu flokka-
drættir eiga sér stað í sama
mund og hergagnaframlag Sovét-
manna byrjar að hafa áhrif á
hernaðarleg valdahlutföll í land-
inu (Flugvél Air Rhódesía-flug-
félagsins var skotin niður með
sovésku flugskeyti). Segja má
fyrir um að skæruliðar munirnú
taka hernaðarlegt frumkvæði í
sínar hendur og sýna sífellt
minni vilja til að fallast á
einhvers. konar málamiðlun til
lausnar deilunni.
Ef bregða skyldi upp hliðstæðu
má e.t.v. segja að ástandið komist
næst því, sem átti sér stað í
Angóla eftir að Portúgölum var
útskúfað. Hvítir menn flúðu land
og borgarastyrjöld braust út með
þeim afleiðingum að utanaðkom-
andi skárust í leikinn. Var
valdabaráttan að miklu leyti til
lykta leidd í krafti gífurlegs
herstuðnings Kúbana og Sovét-
manna við MPLA.
Sams konar örlög virðast bíða
Rhódesíu. Þar sem hvítir
Rhódesíumenn eru á hinn bóginn
mun óháðari vestrænum ríkjum
og hafa komið ár sinni mun betur
fyrir borð en Portúgalar höfðu
gert í Angóla, eru líkur á að
ofbeldið keyri Iangt fram úr því
er þaðan spurðist.
Ekki er nóg með að hvítir
munu flykkjast brott í stórum
stíl. E.t.v. munu þúsundir þeirra
stinga fótum við af alefli og neita
að fara. Þeir munu standa milli
steins og sleggju í harðvítugu
borgarastríði svartra keppinauta.
Öruggt má telja að undir
slíkum kringumstæðum heyrðust
háværar raddir —einkum í Bret-
landi og Bandaríkjunum — um að
hvítum yrði komið til bjargar. En
slík björgunaratlaga yrði síður en
svo nokkurt áhlaupaverk og yrði
hér ólíku saman að jafna eða
leiðöngrum Frakka til
Shaba-héraðs í Zaire. Hvítir
íbúar Rhódesíu eru dreifðir um
landið og hinir traustlega vopn-
uðu skæruliðar yrðu snöggir til
að túlka erlenda íhlutun sem
afskipti af valdabaráttu svartra.
Björgunaraðgerð af þessu tagi
myndi óefað mælast illa fyrir
meðal blökkumannaríkja í kring.
Eina landið, sem í rauninni kæmi
til greina sem aðalstöð í þessum
tilgangi, er Suður-Afríka, jafnvel
þótt hersveitir þarlendra ættu
engan hlut að máli.
Eini kosturinn til að forðast
hörmungar er að Smith sjái sig
nú seint um síðir um hönd og
failist á að byggja land með
lögum. Þetta þýðir að hann sætti
sig við brezka yfirumsjón til
bráðabirgða, sem fæli í sér að
Bretar önnuðust öryggi og fram-
kvæmd áætlunar Breta og
Bandaríkjamanna.
Gengi Smith að þessari tillögu
er engum vafa undirorpið að
Afríkuleiðtogar myndu sam-
þykkja brezka bráðabirgðastjórn
í Salisbury. Brezka stjórnin hefur
þegar skuldbundið sig til að setja
Carver marskálk og lávarð yfir í
Rhódesíu. Slakaði Smith til svo
þessi ráðagerð mætti ná fram að
ganga yrði engin þörf fyrir
fjölmennt herlið til stuðnings
bráðabirgðastjórninni, þar sem
foringjar Föðurlandsfylkingar-
innar hafa lýst hug á að semja
um vopnahlé jafnskjótt og
„Smith er fjarlægður."
Neiti Smith að sjá að sér ættu
Bretar að tilkynna að þeir
hyggist senda Carver lávarð á
vettvang í fylkingarbrjósti
fámennrar brezkrar hersveitar.
Með slíkri yfirlýsingu ætti að
setja Smith úrslitakosti. Ekki er
fráleitt að ætla, að Smith léti í
minni pokann léti brezka stjórnin
hart mæta hörðu. I ræðu, sem
hann hélt ekki alls fyrir löngu,
svaraði Smith þeirri spurningu
hvort hugsanlegt væri að horfið
yrði aftur til brezkrar löggæzlu
og sagði: „Ef fólk hugsar í alvöru
um þennan kost sem fyrsta skref
verð ég að hugleiða hann. Hafi ég
ástæðu til að vona að það muni
verða landi mínu til góðs mun ég
leggja því lið.“
Hér má loks eygja von og tími
til kominn að Bretar hafist
eitthvað að. Helztu leiðtogar
blökkumanna hafa þegar lýst sig
samþykka brezkri íhlutun helg-
aðist tilgangur hennar af því einu
að framfylgja áætlun Breta og
Bandaríkj amanna.
En hvers vegna að senda aðeins
brezka hermenn með Carver
lávarði? Því ekki að gera út af
örkinni friðargæzlusveitir Sam-
einuðu þjóðanna? Leiðtogar
Föðurlandsfylkingarinnar og
fulltrúar blökkumanna í bráða-
birgðastjórn Smiths hafa kveðið
skýrt að orði um að þeir muni
fallast á brezkar hersveitir ein-
vörðungu þar sem hér væri ekki, í
þeirra augum, um óviðkomandi
afskipti að ræða.
Önnur ástæða, sem tína má til,
er sú að tíminn er allt of naumur
til að byrja að safna liði á meðal
Sameinuðu þjóðanna. Engu að
síður væri eðlilegt að alþjóðlegt
friðargæzlulið yrði kvatt til í
Rhódesíu eftir að vopnahlé hefur
verið samþykkt.
Starfsemi Breta myndi ein-
skorðast við eftirlit með þróun til
sjálfstæðis. Með hliðsjón af því
hve forysturíkjum svörtu Afríku
er umhugað um að hefta út-
breiðslu borgarastríðs í
Rhódesíu, virðast litlar líkur á að
af því yrði.
Auðvitað veltur allt á að Smith
gangi að úrslitakostum Breta.
Fari svo að hann geri það ekki
horfa málin öðru vísi við og ekki
útilokað að í odda skærist með
brezkum hermönnum og sveitum
Rhódesíustjórnar. Áhættu af
þessu tagi þyrftu Bretar að vega
og meta á móti vandamálum
þeim, er þeir yrðu fram úr að
ráða létu þeir reka á reiðanum í
Rhódesíu vegna uppburðarleysis
til að segja veikburða stjórn
Smiths að dagar hennar væru
taldir.
Sannarlega er tími til kominn
að brezka stjórnin og almenn-
ingur fari að opna augun fyrir
herfilegum afleiðingum þeirrar
breytni sinnar að hafa ávallt
tekið auðveldasta kostinn í mál-
efnum Rhódesíu í nærfellt þrett-
án ár. Nú er ekki lcngur léttum
kostum til að dreifa og reynir á
hvort mannstaug er að finna í
foringjum Breta.
Útför
Bjargar
Jónsdóttur
gerð frá Skútu-
staðakirkju
Björk. Mývatnssveit. 2.
október.
Síðastliðinn laugardag var
gerð frá Skútustaðakirkju út-
för Bjargar Jónsdóttur. að
viðstöddu miklu fjölmenni. Séra
Sigurður Guðmundsson á
Grenjaðarstað jarðsöng. Björg
fæddist á Geirastöðum hér í
sveit 3. september 1899. For-
eldrar hennar voru Ingibjörg
Björnsdóttir og Jón Marteins-
son. Björg ólst upp á ýmsum
stöðum hér í sveitinni.
Hún fluttist austur á Hólma í
Reyðarfirði og var þar í nokkur
ár ásamt eiginmanni sínum
Stefáni Sigfússyni. Síðan
fluttust þau að Skútustöðum og
bjuggu í gamla bænum þar um
skeið. Um 1940 var bærinn á
Skútustöðum rifinn og byggði
Stefán úr efniviði hans annan
bæ, við svokallaðan Dagmálahól
austanvert við túnið á Skútu-
stöðum. Árið 1958 byggja þau
svo nýbýlið Heiði úr landi
Bjarnarstaða ásamt tengdasyni
sínum, en árið 1975 fluttust þau í
Reykjahlíðarhverfi og átti Björg
þar heima til dauðadags.
Hún andaðist á sjúkrahúsinu
á Húsavík 22. september. Björg
og Stefán eignuðust þrjár dætur,
og eru tvær á lífi. Einnig ólu þau
upp fósturson, systurson
Stefáns. Björg var ákaflega vel
látin kona, og vildi hvers manns
vanda leysa. Hún eignaðist
fjölmarga vini, sem vel kunnu að
meta góðvild hennar og greiða-
semi. Stefán stundaði húsasmíði
í mörg ár og var mjög eftirsóttur
til þeirra starfa. Hann þurfti þá
að dvelja langdvölum fjarri
heimili sínu. Kom þá oft í hlut
Bjargar að annast heimilið.
Sambúð þeirra hjóna var ætíð til
fyrirmyndar og bar þar aldrei
neinn skugga á. Eg færi Stefáni
svo og öllum vandamönnum
samúðarkveðjur.
Kristján.
Garðbæingur
en ekki
Hafnfirðingur
Karl Asgrímsson, bifreiðaeftir-
litsmaður kom í gær að máli við
Morgunblaðið og vildi leiðrétta
misskilning, sem kom fram í máli
Guðmundar G. Péturssonar, ritara
Ökukennarafélagsins í sunnudags-
blaðinu, að hann hafi átt þátt í að
upplýsa mál próflausa ökukennar-
ans, sem skýrt var frá í laugar-
dagsblaði Mbl. Kvaðst Karl hvergi
hafa komið þar nærri. Þá kom að
máli við Morgunblaðið ökukennari
í Hafnarfirði, sem vildi láta þess
getið að próflausi ökukennarinn
hafi ekki verið Hafnfirðingur
heldur Garðbæingur. Hins vegar
hafi hann komið með nemendur til
prófs í Hafnarfirði, sem er próf-
staður lögsagnarumdæmisins.
Þetta leiðréttist hér með.
AUGLÝSIIMGATEIKNISTOFA
MYNDAMÓTA
Aðalstræti 6 sími 25810
1S0 QUEEN VtCTORIA STREET, LONOON EC4. FLEET STREET 0202. SUNOAY 0CT0BER 10, 1965
RHODESIAN
REALITIES
BRrTAIN may yet come to regret the fact
that her Jeaders were yesterday too timid to
order the • detention of Rhodesia’s Prime
Minister and his senior Ministerial colleagues.
and to send .troops into Rhodesia to support
the Governor in resisting' the proclaimcd
intention of Mr lan Smith’s Colonial Govern-
ment to commit a plain act of treason. Read
on a peaceful Sunday morning. this statement
must appear melodramatic. But it may look
different in six months’ time. if a Rhodesian
rebellion brings about the terrible disorders
and deaths througbout Central Africa of
which it is capable.
• Events havo slowly reached the pojj
fcan begin an avalanj
puld not ^^^££umej
kll out
to Mr Wilson’s skill in conducting
ncgotiations with Mr Smithl
with thc Conser^úve leaderf
lamentable.
ment whichj
Iain Maclai
Moregi
longeo
of thi
—Sir 1
than oll
alJ
Pítl^^^VTheía _
lt is tragicallv ironic thaí in^
for security. white Rhodesians shóu|
^entrusted their future to the kind o
^ho. because he shares their fears. ^
i liable to lead them into the very disasu
^fear. Rhodesias whites are today i
need than the Africans of saving fröín^
konsequences of Mr Smith’s leada
Their future now depends on their
rescued. as swiftly and as harmlc
kom Mr ^Smii
ÞRETTÁN ÁRUM SÍÐAR — Ian Smith 1965 og eins
og hann kemur fyrir nú. „The Observer“ segist einnig
hafa spáð rétt til um atburði árið 1965 áður en
Rhódesíufylkingin greip til vopna.