Morgunblaðið - 03.10.1978, Blaðsíða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 1978
Jafnari
kosningaréttur
sveitarstjórna og Alþingis, er einn veigamesti þáttur mann-
réttinda, og hlýtur að eiga að vega jafnt hjá þjóðfélagsþegnunum.
Það er þó víðs fjarri að svo sé varðandi Alþingiskosningar
Misvægi atkvæða í landinu er orðið það mikið, að ekki verður
lengur við unað. Atkvæði í einu kjördæmi getur vegið fjórfalt á við
atkvæði í öðru.
Því hefur verið haldið fram að íbúar fámennari kjördæma, sem
búa fjarri stjórnsýslustöðvum höfuðborgarinnar og æðri
menntastofnunum þjóðarinnar, búi á margan hátt við verri kost en
þeir, sem byggja Faxaflóasvæðið. Þetta komi m.a. fram í því að
þeir hafi minni áhrif á framvindu mála í þjóðfélaginu, njóti síður
eða verr ýmissa þátta samfélagslegrar þjónustu, auk þess sem
flutningskostnaður valdi hærra vöruverði en á höfuðborgar-
svæðinu. Þessi röksemdafærsla hefur nokkuð til síns máls. En
hvorttveggja er, að misvægi atkvæða eftir búsetu hefur aukizt svo
mjög, að það verður ekki lengur réttlætt á þennan hátt, og að finna
verður aðrar og jákvæÓari leiðir til að jafna þann aðstöðumun en
að rýra almenn, pólitísk þegnréttindi u.þ.b. helmings þjóðarinnar.
Um langt árabil hafa kjósendur í Reykjavíkur- og Reykjanes-
kjördæmum krafizt leiðréttingar í þessu efni. Kjördæmaskipan og
kosningalög hafa og lengi verið til endurskoðunar hjá
stjórnarskrárnefnd, án þess að formlegar tillögur frá henni hafi þó
borizt. Það var því ekki vonum fyrr, að þingmenn þessara
kjördæma hreyfðu málinu í tillögugerð á Alþingi sl. vetur. Ellert B.
Schram, Guðmundur H. Garðarsson, Ólafur G. Einarsson og fl.
fluttu frv. til laga um breytingu á kosningalögunum frá 1959.
Frumvarp þetta fól það í sér, að atkvæðamagn en ekki hlutfall
skyldi ráða úrslitum um landskjör, þ.e. ráðstöfun uppbótarþing-
sæta. Tilfærsla uppbótarþingsæta, til samræmis við þessa
tillögugerð, hefði vissulega verið spor í réttlætisátt.
Oddur Ólafsson flutti og frv. til stjórnskipunarlaga um skiptingu
Reykjaneskjördæmis í tvö kjördæmi, sem hvort um sig fengi 5
kjördæmakosna þingmenn. Kjördæmakosnum þingmönnum
Reykvíkinga átti og að fjölga um tvo, úr 12 í 14. Þetta hefði þýtt að
kjördæmakjörnum þingmönnum hefði fjölgað úr 49 í 56. A móti
skyldi fækka landskjörnum þingmönnum úr 11 í 4, þann veg, að
heildartala þingmanna yrði óbreytt. Þessi háttur hefði og leitt til
verulegrar jöfnunar kosningaréttar í landinu ef náð hefði fram að
ganga.
Þá flutti Allsherjarnefnd Sameinaðs þings tillögu til
þingsályktunar um skipan nýrrar stjórnarskrárnefndar. Þegar
sýnt þótti að ekki næðist samkomulag um, eða ekki ynnist tími til,
að breyta skipan þessara mála í viðunandi horf á sl. þingi, hafði
Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, frumkvæði um
flokkasátt í málinu. Formenn allra stjórnmálaflokka fluttu síðan
ályktunartillögu, sem var samþykkt, þess efnis, að Alþingi skyldi
að loknum kosningum (sem fram fóru í júní sl.) tilnefna 9 menn í
stjórnarskrárnefnd af hálfu þingflokka. Skal hin' nýja nefnd skila
— innan tveggja ára — álitsgerð og tillögum um endurskoðun
stjórnarskrárinnar, kjördæmaskipan, kosningaákvæði stjórn-
skipunarlaga — sem og um skipulag og starfshætti Alþingis.
Tímamörkin eru við það miðuð, að ekki verði gengið á ný til
reglulegra alþingiskosninga við núvgrandi misvægi atkvæða eftir
búsetu.
Aðrar tillögur en þær, sem nú hefur verið getið og formaður og
þingmenn Sjálfstæðisflokksins höfðu allt frumkvæði að, komu ekki
fram á Alþingi varðandi þetta mál á næst liðnu kjörtímabili, ef
undan er skiíin tillaga Jóns Árm. Héðinssonar, þess efnis, að
framboðsflokkur sem fengi 5% eða hærra atkvæðahlutfall í
kosningum, ætti rétt til uppbótarþingsæta í samræmi við reglur
þar um, þó hann fengi ekki kjördæmakjörinn þingmann.
Sú nýja stjórnarskrárnefnd, sem væntanlega verður skipuð í
þessum mánuði, eða fljótlega eftir að Alþingi kemur saman til
fundahalds, hefur í höndum sér vandasamt en aðkallandi verkefni.
Störf fyrri stjórnarskrárnefndar, sem hefur unnið mikið
undirbúningsstarf, og almenn umfjöllun þessara mála um mörg
undanfarin ár ætti hins vegar að leiða til þess, að mál lægju ljósari
fyrir en ella. í öllu falli þarf hin nýja nefnd að taka þetta
réttlætismál til tafarlausrar umfjöllunar. Án þess að hér skuli
verið með nokkrar spár um lífslíkur núverandi ríkisstjórnar — má
alltaf gera ráð fyrir þeim möguleika að kjósa þurfi áður en
kjörtímabilið er á enda. Nauðsynlegt er að hin nýja stjórnarskrár-
nefnd gangi í takt við tímann í störfum sínum, einnig hvað þann
möguleika varðar.
Varla eru skiptar skoðanir um það, að almenn, persónubundin
þegnréttindi skuli vera sem jöfnust í landinu, án tillits til
búsetu. Kosningarétturinn, þ.e. rétturinn til að hafa áhrif á skipan
p|ií»ír0^w!í>la«j>t(í>
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Rítstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Frá afhjúpun minnisvarðans sl. laugardag
Ljósmynd Þorsteinn ErlinKsson ynirri.
Afh júpaður minnis-
vardi um Þorstein Erl-
ingsson að Skógum
MINNISVARÐI um Þorstein Erlingsson skáld var
afhjúpaður við Héraðsskólann í Skógum undir
Eyjaf jöllum sl. laugardag, en þann 27. september
voru liðin 120 ár frá fæðingu skáldsins í Stóru-Mörk
undir Eyjaf jöllum.
Nú eru einnig liðin 100 frá fæðingu Guðrúnar J.
Erlingsson, konu hans, en steinsúla varðans er sótt í
æskusveit hennar í Hrunamannahreppi. Sonur
skáldsins, Erlingur Þorsteinsson læknir, gaf
Skógaskóla mynd skáidsins steypta 1 brons og er hún
steypa af mynd þeirri sem Ríkarður Jónsson
listamaður mótaði. Einnig er afsteypa af þessari
mynd á Miklatúni í Reykjavík.
Sverrir Magnússon skóla-
stjóri bauð gesti velkomna með
ávarpi en síðan tók Erlingur
Þorsteinsson tfl máls og gerði
grein fyrir aðdraganda þess að
minnisvarðinn var reistur á
skólasetrinu í Skógum og
afhenti skólanefnd Skógaskóla
og skólanum hann til varð-
veizlu. í ræðu sinni sagði
Erlingur Þorsteinsson m.a., „að
á bæði fótstall styttunnar á
Miklatúni og styttunnar í
Skógum eru letraðar sömu
ljóðlínurnar úr kvæði Þor-
steins, Brautinni:
„Jeg trúi því, sannleiki,
að sigurinn þinn
að síðustu vegina jafni."
Á minnisvarðanum
Hlíðarendakot stendur:
við

Erlingur Þorsteinsson, læknir, afhendir Skógaskóla minnisvarð-
ann
„Mig langar að enginn sá
lygi þar finni,
sem lokar að síðustu bókinni minni.“
Þessar ljóðlínur eru lof-
söngur um sannleikann, og tel
ég þær svo einkennandi fyrir
skáldið, að á betra verði ekki
kosið, því að sannleiksást held
Ig að hafi verið einn sterkasti
páttur í lyndiseinkunn og
hugarfari Þorsteins Erlings-
sonar.
Nú kann ýmsum að þykja
einkennilegt að tveir minnis-
varðar skuli rísa í sveitum
þeim, sem Þorsteinn var fædd-
ur og uppalinn í. Skýringin er
einfaldlega sú, að hér er um tvö
ólík listaverk að ræða og er
þessi mynd Ríkarðs, eins og ég
gat um áðan, talin vera mjög
lík skáldinu.
Ég hafði því mikinn áhuga á
að koma henni upp undir
Eyjafjöllum. Fyrst hafði ég í
huga að hún risi við Stóru-
Mörk, þar sem Þorsteinn
fæddist, en ýmis rök mæltu
með því að Skógar yrðu fyrir
valinu, þar sem menntastofnun
og byggðasafn eru staðsett, og
auk þess nú í þjóðbraut, þar eð
hringvegurinn er og verður
mjög fjölfarinn."
Erlingur sagði, að þessi
hugmynd hefði þegar fengið
góðar undirtektir forráða-
manna Skógaskóla og þakkaði
hann þeim sérstaklega þeirra
framgöngu í þessu máli. Sonar-
dóttir skáldsins, Guðrún
Erlingsdóttir, afhjúpaði
minnisvarðann.
Aðrir sem til máls tóku við
þessa athöfn voru: sr. Sváfnir
Sveinbjarnarson, formaður
skólanefndar Skógaskóla, og
Jón R. Hjálmarsson, fræðslu-
stjóri. Þökkuðu þeir Erlingi
Þorsteinssyni og fjölskyldu
hans fyrir gjöfina, sem á
komandi árum myndi setja
mikinn svip á skólasetrið,
minna varanlega á skáldið og
Rangæinginn Þorstein Erlings-
son og vekja áhuga nemenda á
að lesa og læra ljóð hans.
Félagar úr Kirkjukór
Eyvindarhólasóknar sungu
undir stjórn Þórðar Tómas-
sonar nokkur ljóð Þorsteins
Erlingssonar milli atriða. Gott
haustveður setti fagran svip á
athöfnina. Að lokum buðu
skólanefnd Skógaskóla og
Rangárvallasýslu gestum til
veitinga í borðsal Skógaskóla
en þarna voru mættir hátt á
annað hundrað gestir.
— Markús.