Morgunblaðið - 12.11.1978, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1978
„Haustsónata" nefnir Ingmar Bergman nýjustu kvikmynd sína, sem vakið hefur feikna
athygli, enda þannig til stofnað. Þarna koma saman tveir sænskir Bergmanar — Ingrid
Bergman, sem í 40 ár hefur verið á frægðartindi á alþjóðavettvangi, og
kvikmyndastjórinn Ingmar Bergman, sem vann heima í Svíþjóð þar til skattayfirvöld
stökktu honum á flótta og hann tók með sér úr sínu náttúrlega umhverfi angist sína,
hróp og hvísl. í vefinn er svo bætt hinni hefðbundnu samstarfskonu hans, Liv Ullmann,
sem alltaf kemur á óvart með tærum leik sínum undir hans stjórn. Þarna lýstur saman af
mikilli grimmd móður og dóttur, og bakgrunnurinn er Bach, Chopin og Hándel.
Móðirin er dáóur og auöugur píanóleikari. Dóttirin prestkona,
kirkjuorganisti. Pær hafa ekki hitzt í 7 ár og nú kemur til grimmilegs
uppgjörs yfir Chopin, Bach og Handel.
Andlitin eru óförðuð og blasa nakin viö myndavélinni.
Kona um fertugt situr við
píanóið og leikur svolítið höktandi
prelúdíu eftir Chopin. Önnur kona,
á að gíska 20 árum eldri, hlustar
með þolinmæðissvið á lagið til
enda, lætur falla nokkur lofsyrði,
og tekur svo sjálf píanóið, lokar
nótnagrindinni með tilburðum og
liðkar fingurna. Og leikur svo
verkið stórkostlega af fingrum
fram. Atburðurinn er grimmileg-
ur, og svipur ungu konunnar sýnir
að hann hefur haft tilætluð áhrif.
Konurnar tvær eru móðir og
dóttir, og barátta þeirra, sem
leikstjórinn Ingmar Bergman
varpar á miskunnarlausu og ef til
vill dálítið þreytulegum svip Norð-
urlandabúans, verður saman-
þjappaðri og ristir dýpra vegna
þess að átökin eiga rætur sínar í
ást. Móðirin Charlotta (sem Ingrid
Bergman leikur) er dáður og
auðugur píanóleikari, sem siglir
nú með reisn á efri ár. Dóttirin
Eva (Liv Ullman með ömmugler-
augu og nokkrar áhyggjuhrukkur
á enni) er prestkona, kirkjuorgan-
isti, og elskuleg, blíð og greind
kona. Þær hafa ekki hitzt í sjö ár,
en sýnilega hefur eitthvað meira
en hinn glæsilegi frægðarferiil
móðurinnar aðskilið þær. Nýlega
hefur æviferill móðurinnar beðið
nokkurn hnekki vegna fráfalls
langtíma elskhuga hennar og Eva
hefur ósjálfrátt rétt fram hönd
sína og boðið móðurinni að heim-
sækja sig á prestsetrið.
Eftir hefðbundna fagnaðar-
fundi, dregur til uppgjörs milli
mæðgnanna. Það verður langur
dagur og löng nótt réttarhalda
með dómsáfelli yfir Charlottu.
Asakanir Evu um grunnhyggni og
eigingirni móðurinnar stigmagn-
ast upp í hreint hatur, og undir
hatrinu skín í andstæðu þess, það
sem við köllum ást. Spennan
kemur fram í samspili tilfinninga
á andliti Liv Ullman. Þar sést
afraksturinn af langri og náinni
samvinnu leikkonunnar og höf-
undarins Ingmar Bergmans og
einnig við kvikmyndatökumann-
inn dáða Sven Nykvist. Báðar
konurnar eru farðalausar og and-
litin blasa nakin við kvikmynda-
vélinni. En andlit hafa alltaf verið
landslag og leiksvið Ingmars
Bergmans. Þarna nær hann aftur
hinni raunverulegu fegurð og
styrk, sem andlit Ingrid Bergmans
býr yfir.
Það er sól í frægð, sem hefur
ráðið því að Charlotta hefur
einbeitt sér að frama sínum sem
píanóleikara fremur en að fjöl-
skyldu sinni. En hún er líka
sannur og trúr listamaður af
köllun, svo sem fram kemur í
atriðinu við píanóið, sem lýst var í
upphafi, þar sem hún leikur
prelúdíu Chopins og þar sem
mæðgurnar sitja hlið við hlið á
píanóbekknum og andstæðar til-
finningar ástúðar, stolts og af-
brýðisemi vefast saman.
Það eru mörg slík stórkostleg
atriði í Haustsónötu. I einni þeirra
vísar Eva Charlottu inn til fatlaðr-
ar og næstum hjálparvana systur
sinnar, Helenu, sem hún annast af
mikilli ósésplægni. Þar koma fram
þessar andstæðu tilfinningar á
andlitum leikkvennanna — við-
bjóður og skelfileg meðaumkun á
andliti Ingrid Bergman, örvænt-
ingarfull von á andliti Liv Ull-
mann, og sundurlaus þrá á andlit
Helenu (Lenu Myman). Þetta er
alveg yfirþyrmandi í harmrænni
fegurð sinni.
Ingmar Bergman hefur líka
bætt á byrði Evu sívakandi sorg
eftir látinn fjögurra ára gamlan
son og þessari hræðilega hömluðu
yngri systur, sem á einhver
óljósan hátt má kenna móðurinni
um. Þá er myndum brugðið upp úr
fyrri samskiptum mæðgnanna, og
leikur Lynn dóttir Ingmars Berg-
mans og Liv Ullmann Evu í
barnæsku.
• 13 ára biðtími
Það eru 13 ár síðan slík
samvinna um kvikmynd kom til
milli Ingrid Bergman og Ingmars
Bergmans. í grein í franska
blaðinu Express er viðtal við
Ingrid Bergman um þetta, þar sem
hún kveðst ekkert hafa þekkt til
leikstjórans annað en myndirnar
hans og jafnvel ekki kunnað að
meta þær allar. — En ég hafði það
sterklega á tilfinningunni að
leikararnir, sem hann stjórnaði,
væru ávallt betri undir hans
stjórn en nokkurs annars. Ég lét
því í ljós við hann hversu mikla
ánægju ég mundi hafa af því að
vera með í einhverri af myndum
hans. Við ræddum málið. Síðan
gerðist ekkert í 10 ár. Ég skrifaði
honum og hann svaraði: „Fyrir-
ætlun okkar er skrifuð eldstöfum á
minni mitt.“ Síðan aftur alger
þögn. Þegar ég var forseti dóm-
nefndar í kvikmyndahátíðinni í
Cannes 1973 hitti ég hann aftur í
kokteilboði og stakk í vasa hans
minnisbréfi. Það var ekki fyrr en
1976 að hann sendi mér skeyti:
„Ertu laus? Nú byrjum við á
Haustsónótu ...“
Hvernig er að vinna með Ingmar
Bergman? Fyrst er langur
samlestrartími með texta, alveg
eins og í leikhúsi. Síðan alger
einangrun á myndunarstaðnum.
Ekki fleiri en 15 tæknimenn og
leikarar í allt. Enginn utan
starfshópsins fær að ryðjast þar
inn. — „Þetta er einbeitt og
samanþjcppuð vinna, segir hún.
Náin, þreifandi, hræðileg. Hann
grætur þegar maður grætur. Hann
hlær — það er sjaldgæft — þegar
maður hlær. Hann njósnar, reynir
að sjá í augnaráði leikara sinna
hvort þeir eru alveg með á
nótunum, eða svolítið utangátta.
Kl. 4 síðdegis fellur vinnan niður.
Og á þessu gengur í 4 eða 6
vikur ...
Indrid Bergman rifjar upp:
Þetta er samt ekki eins og á
einhverju Golgata. Miklu fremur
eins og kynleg hátíð, gróf og
upphafin. Andstætt því sem
maður skyldi halda, þá hugsa
leikararnir undir þessari tuktan
ekki um annað en að gera honum
til geðs. Að sjálfsögðu er óhugs-
andi eftir slíka sálgreiningarmeð-
ferð, að fara til hans og biðja um
að fá að sjá bútana, eða árangur-
inn á filmu af því sem var verið að
gera ... Maður fær ekki að sjá
kvikmyndina fyrr en hún er
fullbúin.
— Ogþá?
— Maður stendur furðu lostinn.
Fellur í stafi. Ég, sem allan minn
listamannsferil hefi rætt þetta og
hitt atriðið við alla þá stærstu,
gagnrýnt þetta, röflað yfir hinu, ég
tók þessu með galopinn munninn.
Full aðdáunar. Hrærð. Alveg utan
við mig.
— Komu ekki þau augnablik,

•'Vj.V'*
)»*
Hornafjörður — Eskifjörður — Norðfjörður — Egilsstaðir
phyris Snyrtivörukynning phyris
Fegrunarsérfræðingur okkar kynnir hinar vinsælu Phyris snyrtivörur og leiðbeinir um meöhöndlun húðarinnar. fik
Hornafjöröur þriöjud. 14. nóv. Hafnarapótek Eskifjöróur fimmtud. 16. nóv. Lyfjasalan Neskaupstaður föstud. 17. nóv. Nesapótek Egilsstaðir mánud. 20. nóv. Egilsstaða- apótek Æjr y / •
Phyris er húðsnyrting og hörundsfegrun meö hjálp blóma og jurtaseyða. Phyris fyrir allar húðgerðir. Fegrun úr blómum og jurtum. PHYRIS-umboðið. r , í mmAA' BKIil
§ Svanborg Daníelsdóttir. fegrunarsérfræöingur.

&
Þ

SKIPAUTGCRÐ RIKISINS
M/s Hekla
fer frá Reykjavík föstudaginn
17. þ.m. austur um land tll
Vopnafjarðar og tekur vörur á
eftirtaldar hafnir: Vestmanna-
eyjar, Hornafjörð, Djúpavog,
Breiðdalsvík, Stöðvarfjörö, Fá-
skrúðsfjörð, Reyðarfjörð, Eski-
fjörð, Neskaupstað, Seyðis-
fjörð, BorgarfjOrð eystri og
Vopnafjörð.
Móttaka alla virka daga nema
laugardag til 16. þ.m.