Morgunblaðið - 12.11.1978, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1978
75
Jl
.Wi
John Travolta
og
Nancy Allen
í mynd
Brian De Palma,
Carrie,
sem Tónabíó
sýnir.

4‘»l
Kvikmyndavikur:
Til hvers
fyrir hvern
í síðasta mánuði var
haldin sérstök kynning á 3
rússneskum kvikmyndum í
Laugarásbíói og í tilefni
þess voru mættar til staðar
tvær persónur, sem standa
framarlega í rússneskri
kvikmyndagerð. Hálfum
mánuði síðar fárast HH 1
lesendabréfi í Vísi yfir því
að hér séu ekki sýndar
myndir frá Rússlandi
(„Þaðan koma bestu bíó-
myndir í heimi“).
Annaðhvort er að HH á
sér fáa skoðanabræður, eða
að þeir hafa allir verið á
ferðalagi fyrir austan, því að
á þær 5 sýningar, sem
haldnar voru á rússnesku
myndunum, voru aðeins
seldir 157 miðar, eða rétt 30
miðar á sýningu. Hér kom-
um við reyndar enn á ný að
þeirri gamalkunnu stað-
reynd (sem mig minnir að ég
hafi bent á í sambandi við
síðustu kvikmyndavikuna
frönsku), að það eru ætíð
uppi nægar raddir um að fá
að sjá myndir frá sem
flestum löndum, en fæstir
virðast hins vegar hafa tíma
til að sinna þessu áhugamáli
sínu, þegar tækifærið gefst.
Að vísu er skylt að geta þess,
að auk þeirra 157, sem
keyptu sig inn, var nokkurt
slangur af boðsgestum að
því er sögur herma. Og eftir
því sem sömu sögur herma
urðu boðsgestirnir nokkuð
undrandi á því að sjá
framan í hver annan — þeir
áttu von á því að vera
staddir á frumsýningu en
ekki á fundi í Kaupmanna-
samtökunum. Til hvers — og
fyrir hvern eru þessar kvik-
myndakynningar, hlýtur
maður að spyrja og þetta á
ekki aðeins við um áður-
nefnda kvikmyndakynningu,
heldur allar þær kvikmynda-
vikur, sem hér hafa verið
haldnar. Höfuðmarkmið
þessara sýninga hlýtur að
sjálfsögðu að vera að ná til
sem flestra, í þeim tilgangi
er reynt að kynna efni
myndanna í blöðum, vekja
utntal og láta vita rækilega,
hvað stendur til. Síðan setj-
ast viðkomandi aðilar niður,
loka augunum og vona, að nú
komi margir og allt fari vel.
En það er vert að benda á
það, að samtímis því að
viðkomandi lönd eru að
kynna það nýjasta í kvik-
myndagerð sinni og kvik-
myndalist hefur engum
þeirra, svo ég viti til, dottið í
hug að bjóða íslenskum
kvikmyndagerðarmönnum
til þessara sýninga. En
hverjum stendur það nær en
þeim að fá að kynnast
hugmyndum kollega sinna?
Spurningin er því sú, hvort
þeir, sem að kvikmynda-
vikunum standa, telji sig
reka réttan áróður með því
að hunsa þann hóp, sem
málið er skyldast?
SSP
GRÉTAR Hjartarson, for-
stjóri Laugarásbíós. var
nýkominn frá Ameríku. þar
sem hann hafði verið að
huga að myndakaupum,
þegar fundum okkar bar
saman. Grétar sagðist hafa
verið að leita eftir myndum
til kaups utan við sinn
venjulega dreifiaðila,
Universal í London, en þeir
geta aðeins boðið fram 14
myndir fyrir næsta ár, en
Laugarásbíó þarf um það
bil 30.
í Bandaríkjunum hafði
Grétar leitað eftir myndum
hjá ýmsum smærri dreifi-
aðilum, en hann sagði að
þessi markaður væri ótrú-
lega lélegur, amk. það sem
hann hefði séð. En í soran-
um leynist oft eitt og eitt
gullkorn og þarna var m.a.
að finna myndina Despair
eftir Fassbinder og nokkrar
þýskar teiknimyndir, sem
Grétari tókst að semja um
til sýningar. En það er eitt
að finna myndirnar og ann-
að að semja um þær. Grétar
sagðist hafa orðið áþreifan-
lega var við þá afstöðu hjá
viðsemjendum sínum, að það
tæki því nú varla að vera að
semja sérstaklega um sölu
fyrir par hundruð dollara
norður á þennan heimsins
útkjálka. Og svo vilja þeir
helst fá góða, notaða kópíu,
til að halda verðinu niðri!
Þetta er meira vesenið. Af
hverju getur maðurinn ekki
bara farið? Enda kemur í
ljós, þegar betur er að gáð,
að oftar er farin önnur leið
til að ná í myndir til sýninga
hérlendis. í mjög mörgum
tilfellum kaupa Danir
íslenska sýningarréttinn
ásamt sínum eigin rétti, og
síðan er samið við þá. An
þess að fordæma þessa hefð,
þá særir það óneitanlega
þjóðerniskennd manns, að
ennþá skuli finnast leifar af
gamla einokunarhaftinu. En
trúlega er þetta fyrirkomu-
lag hagstætt að mörgu leyti.
En hvað um það, Grétar
hafði einnig verið í London
skömmu áður og þar nældi
hann í nokkrar myndir til
sýninga. The Shout eftir
Skolimowski, með Alan
Bates, Susannah York og

Dirk Bogarde í mynd Fassbinders Despair, sem er byggð á sögu eftir Nabokov.
Um myndakaup,
Fassbinder o.fl.
John Hurt í aðalhlutverkum
er vafalítið athyglisverðust
þeirra mynda. Leikstjórnar-
ferill Pólverjans Jerzy
Skolimowski hefur bæði ver-
ið litríkur og gloppóttur, en
síðasta myndin, sem hér sást
eftir hann er sennilega Deep
Eitd. Af öðrum væntanleg-
um myndum má nefna The
Hiding Place (leikstj. James
F. Collier) með Julie Harris í
aðalhlutverki,' sem er fram-
leidd af samtökum Billy
Grahams og segir frá bar-
áttu hollensku neðanjarðar-
hreyfingarinnar við nasista
á stríðsárunum. The Legacy
(leistj. Richard Marquand)
er sögð vera „a supernatural
love story", hryllingsmynd
með Katharine Ross, Roger
Daltrey og Sam Elliott. Þá
samdi Grétar einnig um
kaup á „fjölskyldumyndinni"
The Magic of Lassie. þar
sem sá frægi hundur snýr
sér aftur að kvikmyndaleik,
eftir langa veru í bandarísku
sjónvarpi, og á heimildar-
mynd, sem nefnist „The
Silent Witness“ um líkklæði
Krists, og er að sögn all-
merkileg.
Kvikmyndanióursuóa:
„Eitt stykki hamborgara
með vestra takk”
FYRIR um það bil ári
minntist ég á náungann,
sem ásamt mörgum öðrum
stundar þá iðju að stytta og
lagfæra bíómyndir, svo að
þær falli að fyrirfram-
ákveðnum tímamörkum í
sjónvarpinu bandaríska.
Þótti okkur þetta heldur
hvimleið iðja, þar sem kvik-
myndir, ekki síður en önnur
listaverk, eiga að fá að
njóta sín eins og höfundarn-
ir skilja við þær. En við
getum gleymt þessum til-
tölulega meinlausu mönn-
um í bili, því að nú er
kominn fram á sjónarsviðið
annar, sem er margfait
vafasamari. Þessi náungi
heitir Sherman Grinberg og
hann ber m.a. ábyrgð á því
að selja Continental
Airlines þá hugmynd að
sýna „mini“ kvikmyndir á
stuttum flugleiðum.
Þannig getur farþeginn
t.d. séð 2 bíómyndir á 50
mínútum, sem Grinberg
hefur klippt niður í 25
mínútur hvora um sig.
„Hugmyndin er eins konar
Readers Digest —
kvikmyndanna," segir
Grindberg, sem telur hug-
myndir sínar nýjar og
ferskar. En við skulum
kynnast sjónarmiðum þessa
gróðasjúka slátrara betur
með því að vitna til ummæla
hans í Action, málgangni.
amerískra kvikmyndaleik-
stjóra: „Það eru 1200 leik-
stjórar að störfum,“ segir
Grindberg, „heldur þú að
þeir séu allir snillingar? Að
þeir séu allir Fellini? Ég á
ennþá eftir að sjá þá kvik-
mynd, sem ekki þolir ein-
hverja styttingu. Og ég skal
veðja við hvern sem er, að ég
get tekið hverja einustu
mynd, sem nokkurn tíma
hefur verið gerð, og stytt
hana niður í 45 mínútur og
allir munu elska myndina —
og mér er andsk ... sama
hver hefur gert myndina. En
þetta fólk virðist trúa því í
fúlustu alvöru, að það eigi
enginn að snerta verk þeirra.
Ef einhver gerir mynd, sem
er tveir tímar og tuttugu og
tvær mínútur, þá verður að
sýna -hana þannig. Myndin
getur verið full að eyðum,
eins og þær eru flestar, Og
hvað um aumingja ræfilinn,
sem fjármagnaði þetta?
Hann á þó rétt á því að fá
sína peninga til baka, eða
hvað?“ Og í samræmi við
þennan hugsunarhátt er
flugfélögin aðeins byrjunin.
„Ég hef verið að nokkrum
fundum hjá McDonalds —
matsöluhringnum, og þeir
hafa mikinn áhuga á því að
sýna svona stuttar myndir.
Þeir eru með geysimikil
viðskipti í hádeginu, en
minna á kvöldin, svo þeir
vilja hressa upp á skemmti-
legheitin með kvöldmatnum.
En meðaltími hvers við-
skiptamanns inni á veitinga-
húsinu er ekki nema xk klst.
Það mundi þannig passa
fyrir hann að horfa á eina af
styttu bíómyndunum
mínum, meðan hann snæðir
kvöldverðinn." En Grinberg
er á því, að myndamáltíðar-
samningur við McDonalds sé
bara dropi í hafið miðað við
myndasamning við fínni
matsölustaði með vínveit-
ingar: „Sláum því til dæmis
fram,“ segir hann og þagnar,
dramatískt, „að einn slíkur
staður borgaði 50 dollara á
viku fyrir svona filmu á
kassettu, sem sýnd væri í
gegnum sjónvarpskerfi
þeirra og að við hefðum
1.000 slíka staði, sem er bara
smámál — þá horfum við á 5
milljón dollara tekjur!" En
hvað um rétt höfundanna,
hafa þeir ekkert um það að
segja, að myndir þeirra séu
framreiddar með
hamborgurum og brenni-
víni? Grinberg, sem hakkaði
The Poseidon Adventure
niður í 15. mín. 8 mm
kvikmynd til heimilisbrúks,
sér ekkert nema fíflalega
þvermóðsku í umhyggju
leikstjóranna fyrir verkum
sínum. „Kvikmynd er eins og
pappírsblað í ritvél rit-
höfundarins," segir hann.
„Það er hægt að þurrka út,
klippa til og endurraða og
leika sér með það.“ Sem
betur fer eru margir ósam-
mála hr. Grinberg, enda er
þetta, sem ég hef hér vitnað
til, 'eitt það lágkúrulegasta,
sem ég hef séð á prenti um
kvikmyndir. Ef Bandaríkja-
menn hafa ekki hug í sér til
að kveða svona labbakúta
niður og gróðasjónarmiðið
eitt fær að „grassera", bitn-
ar það að lokum á allri
kvikmyndaframleiðslu. I
þessu sambandi er rétt að
minna á sögu, sem Howard
Hawks, sem alltaf barðist
gegn því að myndir hans
yrðu styttar, sagði um eitt
slíkt atvik. „Forstjórar kvik-
myndaversins báðu mig að
fljúga til Chicago og líta á
biðröð, sem náði í kringum
eitt kvikmyndahúsanna. Ég
spurði hvað þetta ætti eigin-
lega að þýða. Þá kom svarið:
„Horfðu bara á biðröðina! Ef
þú klippir 45 mínútur úr
myndinni, þá gætum við náð
aukasýningu!" Hawks hryllti
við hugmyndinni og sagði að
myndin yrði ólýsanlega
vond, ef slík stytting yrði
gerð. En peningahljóðið var
svona léttvægum röksemd-
um yfirsterkara og myndin
var stytt um 45 mín. „Bið-
röðin hvarf eins og dögg
fyrir sólu,“ sagði Hwaks
hlægjandi, „alveg ótrúlega
hratt. Þegar gróðinn snar-
minnkaði svona, var úr-
klippta efnið aftur sett inn í
myndina og biðraðirnar
mynduðust á ný.“ Líklegt er,
að ef Hr. Grinberg fær að
halda uppteknum hætti við
að framreiða grillaðar, djúp-
steiktar og niðursoðnar bíó-
myndir með sinnepi og sósu
á McDonalds, þá fái
neytandinn slíka klígju, að
hann hætti að fara í kvik-
myndahús. Og til hvers ætti
hann að fara þangað, ef
hann veit að hann á það í
vændum að þurfa að troða
myndinni niður með ham-
borgaranum sínum einhs’ern
daginn. Ef þetta telst „eðli-
leg þróun“, þá er ég farinn.
SSP.
P.S.: Hugsið ykkur annars,
ef förum að hafa myndir
með kvöldmatnum, þá
verður þess stutt að bíða, að
framleiddar verða sérstakar
myndir, sem hæfa hverjum
rétti. Það verður t.d. alltof
æsandi að borða Tornados
með spennandi vestra eða
hryllingsmynd. Málið yrði
sjálfsagt leyst með sérstök-
um „myndamatseðli“ í ætt
við vínlistann og fólk mundi
smám saman venjast á (eftir
ábendingum þjónanna) að
velja ákveðnar tegundir
mynda með ákveðnum mat
og sýna þannig þekkingu
sína á kvikmyndum!