Morgunblaðið - 29.11.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
óorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstrætí 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
K aupsker ðingin
ein er frágengin
Frumvarp ríkisstjórnarinnar um kjaramál er eitthvert
vandræðalegasta plagg, sem lagt hefur verið fyrir Alþingi.
Það er vandræðalegt vegna þess, að „kaupránsflokkarnir“ tveir,
Alþýðuflokkur og Alþýðubandalag, standa að því, — sömu
mennirnir og lýstu því yfir fyrir síðustu kosningar, að almenn
launakjör í landinu hefðu ekki áhrif á verðbólguna, heldur dygði
pennastrik góðviljaðrar ríkisstjórnar til að setja „samningana í
gildi". Og frumvarpið er vandræðalegt vegna þess, að í því er í
rauninni engu slegið föstu öðru en því, að verðbótavísitalan skuli
skert um 8%, en nýjar heimildir þurfti ekki til að auka
niðurgreiðslur á vöruverði. Þannig þýtur annan veg í fjöllum nú í
svörtu skammdeginu.
Ástæða er til að rifja upp, að ríkisstjórnin þóttist hafa náð
þeim tökum á efnahagsmálunum í september, að eftirleikurinn
yrði auðveldur nú. En hinar köldu staðreyndir urðu þær, að
verðbólguvöxturinn varð miklu meiri en hún hafði reiknað með
eða sem svaraði 14,1% hækkun verðbótavísitölunnar. Þetta er
staðfesting á því, sem Morgunblaðið varaði við þegar við myndun
ríkisstjórnarinnar, að með aðgerðum sínum leysti hún engan
vanda, heldur magnaði þann sem fyrir var.
Loforðin eru létt
sem fiður
Kaupránsflokkarnir", sérstaklega Alþýðubandalagið,
f reyna að láta líta svo út, sem engin kjaraskerðing felist í
efnahagsráðstöfununum. Því er á loft haldið, að launþegar eigi
að fá svo og svo mikið í staðinn, en flest er það létt í Vasa og tóm
sýndarmennska. Þannig á að auka niðurgreiðslur, en standa
undir þeim með hækkuðum álögum. Beina skatta á að lækka
lítillega og meta til 2% skerðingar á laun, en svo á að standa
undir þessum tekjumissi ríkissjóðs með enn meiri hækkun
beinna skatta, sem á hinn bóginn stendur ekki til að bæta
launþegum með hærra kaupgjaldi. Loks er gert mikið úr löngum
loforðalista, þar sem tæpt er á margvíslegum félagslegum
umbótum og er metið til 3% lækkunar á launum. Með
samanburði við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar kemur þó í
ljós, að þar er ekki neitt nýtt á ferðinni. Heldur verður að líta svo
á, að „ríkisstjórn vinnandi stétta" áskilji sér 3% lækkun á
almennum launatekjum til þess að hrinda í framkvæmd þeim
málum, sem hún hafði sjálf gefið fyrirheit um í stefnuyfirlýsingu
sinni vikum og mánuðum áður. Fyrir þetta sendir Verkamanna-
samband Islands ríkisstjórninni klökka þakkargjörð og þykir
mikið til koma. Svo verður hver að vera sæll í sinni trú. En af
fyrri reynslu er þó líklegra, að efndir ríkisstjórnarinnar láti á sér
standa og launþegar fái lítið fyrir sinn snúð.
Ný holskefla 1. marz
Með efnahagsráðstöfununum nú er aðeins tjaldað til einnar
nætur, og er þó eftir að reka niður tjaldhgelana, þar sem
ríkisstjórnin hefur látið undir höfuð leggjast að afla fjár til að
standa undir auknum útgjöldum ríkissjóðs. Hún áformar að vísu
að leggja margvíslegar, nýjar álögur á atvinnuvegina, þótt fyrir
liggi, að þeir eru á engan hátt aflögufærir. Þvert á móti stendur
reksturinn ýmist í járnum eða það hefur verið halli, þannig að
launahækkanirnar 1. desember hljóta að fara beint út í
verðlagið. Við þetta bætist svo sá sérstaki vandi, sem við
sjávarútveginum blasir, þar sem yfirvofandi eru gífurlegar
hækkanir á olíu. Það á svo eftir að koma í ljós, hvernig
fiskverðsákvörðuninni 1. janúar verður háttað, en minna má á,
að fiskverðið var ákveðið óeðlilega lágt 1. september, þannig að
sjómenn hafa dregizt aftur úr í launum miðað við aðra.
Þjóðhagsstofnun telur, að kaupgjaldsvísitalan muni hækka um
8—9% 1. marz, sem er sú almenna vöruverðshækkun í landinu,
þegar niðurgreiðslum er sleppt. Líklegra er þó, að hækkanirnar
verði enn meiri eða um 11%. Það er því allt í óvissu um, hvort
ríkisstjórninni tekst að fá launþegahreyfinguna til þess að sætta
sig við það, að aðeins 5% verðbótavísitölunnar komi til
framkvæmda að þrem mánuðum liðnum, eins og yfirlýst
stefnumið hennar er.
MIKLAR UMRÆÐUR UM EFNAHAGSMALAFRUMVARPIÐ:
Margar þverstæ
inu og málflutnii
— sagði Matthías Bjarnason
MIKLAR umræður urðu í neðri deild Alþingis í
fyrrakvöld um frumvarp ríkisstjórnarinnar um tíma-
bundnar ráðstafanir til viðnáms gegn verðbólgunni.
Forsætisráðherra fylgdi frumvarpinu úr hlaði en síðan
tók Geir Hallgrímsson til máls, og hafa ræður þeirra
beggja verið raktar hér í blaðinu. Hér fer á eftir
útdráttur úr ræðum annarra þingmanna, sem til máls
tóku í þessari umræðu«
Kaupmáttur helzt
Svavar Gestsson, viðskiptaráð-
herra, gerði grein fyrir ýmsum
sjónarmiðum Alþýðubandalagsins
til frumvarpsins um efnahagsráð-
stafanirnar. Hann minnti á í Ijósi
þess samráðs sem tekizt hefði milli
ríkisvalds og verkalýðshreyfingar
með þessu frumvarpi að verkalýðs-
hreyfingin hefði iðulega á lokastig-
um gerðar almennra kjarasamn-
inga fallið frá ýmsum kaup-
hækkunarkröfum gegn því að fá
fram ýmis félagsleg baráttumál sín,
og um slíkt væri að ræða í þessu
frumvarpi.
Viðskiptaráðherra tíundaði síðan
þær hugmyndir sem fulltrúar
Alþýðusambandsins hefði reifað á
samráðsfundum með fulltrúum
ríkisstjórnarinnar, en þær voru
raktar í Mbl. í gær. Einnig kvað
hann fulltrúa BSRB nýverið hafa
lagt fram ítarlegar hugmyndir
þeirra samtaka um hinar félagslegu
ráðstafanir og nefndi ráðherra þar
á meðal tillögur BSRB um rétt
félagsmanna bandalagsins til at-
vinnuleysisstyrkja, um að svonefnd-
ir biðreikningar yrðu sameinaðir
lífeyrissjóðunum, húsnæðismál og
samningsréttarmál.
S.G. kvaðst hafa aflað sér upplýs-
inga um það hjá kjararannsóknar-
nefnd hvernig þróun kaupmáttar
hefði verið og fengið reiknað inn í
það áhrif þessa frumvarps. Ef
miðað væri við að taxtavísitöluna
100 1. janúar 1971 á meðalverka-
mannalaunum þá hefði hún verið
118,8 í september sl., 113,2 allt árið
fram að því, en 115,8 í október, 112,4
í nóvember og áætlaður kaupmáttur
í desember væri 119,3. Til saman-
burðar nefndi S.G. að fyrstu sex
mánuði ársins 1974 var þessi
vísitala 116,7 stig.
Sjónhverfingar
Vilmundur Gylfason (A) fór
hörðum orðum um frumvarpið.
Hann kvað ráðstafanirnar sem í því
fælust aðeins ná til þriggja mánaða,
hér væri aðeins verið að fresta
styrjöld því að nú væri fyrirsjáan-
leg átök 1. marz á borð við þau sem
áttu sér staö innan núverandi
stjórnarflokka við myndun stjórn-
arinnar 1. september, og nú 1.
desember. Vjlmundur taldi með
þessum efnahagsaðgerðum einungis
verið að lögbinda um 40% verðbólgu
í landinu á næsta ári. Þetta væri því
í litlu samræmi við þær aðgerðir,
sem Alþýðuflokkurinn hafi viljað
grípa til til að ráðast gegn verð-
bólguvandanum, en flokkurinn hafi
þó ekki átt annars úrkosti en að
ganga að þessum aðgerðum, því ella
hefði ný holskefla dunið yfir í ljósi
þess að forsætisráðherra hafi verið
búinn að lýsa yfir að yrði frumvarp-
ið ekki samþykkt innan ríkis-
stjórnarinnar í þeirri mynd sem nú
lægi fyrir myndi allri vísitölu-
hækkuninni 14% hleypt út í verð-
lagið.
V.G. lýsti tillögum þeim er
Kjartan Jóhannsson hefði lagt fram
í ríkisstjórninni um lögbindingu 4%
kauphækkunar á 3ja mánaða fresti,
sem hefði þýtt um 20% kauphækk-
un á ári, og verið raunhæft vopn í
þeirri yfirlýstu stefnu ríkis-
stjórnarinnar að ná verðbólgunni
niður fyrir 30% á næsta ári. Þau
pólitísku mistök hafi hins vegar
verið gerð að þessari leið var
hafnað. Framsóknarflokkurinn hafi
yfirleitt ekki haft uppi nein úrræði
til lausnar vandanum svo að innan
ríkisstjórnarinnar hafi verið tekizt
á um tillögur Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags, og óraunhæfar
tillögur Alþýðubandalagsins hefðu
orðið ofan á eftir að forsætisráð-
herra hafi snúizt á sveif með þeim,
hvað sem um slík vinnubrögð mætti
segja.
V.G. vék að ýmsum þáttum
frumvarpsins. Hann kallaði þá
grein frumvarpsins, er lýtur að
félagslegum aðgerðum, hreina sjón-
hverfingu því að þessi þáttur væri
illmetanlegur og væri til þess eins
að bjarga Alþýðubandalaginu út úr
slagorðafarganinu — Samningana í
gildi — frá því í vor, en hann kvaðst
ekki taka þátt í slíku. Hann dró
stórlega í efa að unnt væri að vinna
með Alþýðubandalagsmönnum við
erfiðar efnahagsaðstæður í þjóð-
félaginu, eins og nú væru, og sagði
að fyrir utan ráðherra Alþýðuflokks
virtist fjármálaráðherra vera eini
maðurinn sem vildi í reynd reyna að
ráðast gegn verðbólgunni. Vilmund-
ur kvaðst þó mundu styðja frum-
varpið enda þótt það væri hallæris-
Plagg.
Breitt úr blómabeði
Matthi'as Bjarnason (S) vék
aðallega að ræðu viðskiptaráðherra
og lýsingu hans á hinuin félagslegu
aðgerðum sem í frumvarpinu ætti
að felast. Svavar hafi breitt úr
blómabeði sínu og stráð rósum um
allan þingsal, svo að Matthías
kvaðst naumast muna eftir öðru
eins. Hann kvað margt andstætt í
frumvarpinu og eins í því sem fram
hefði komið í máli talsmanna
ríkisstjórnarinnar. I öðru orðinu
töluðu þeir um margvíslegar félags-
legar aðgerðir, sem að sjálfsögðu
kostuðu verulegar fjárhæðir en í
hinu orðinu væri talað um aðhald
og niðurskurð ásamt auknum álög-
um á atvinnureksturinn, sem þó
lægi fyrir að berðist í algjörum
bökkum. M.B. rakti síðan hvernig
komið væri fyrir einstökum undir-
stöðuatvinnuvegum.
M.B. fór nokkrum orðum um þá
áráttu núverandi ráðherra ríkis-
stjórnarinnar að hvenær sem þær
kæmu fram á almannafæri og
hermt væri upp á þá að ástandið
væri ekki nógu gott í þessu eða hinu
málinu, þá létu þeir jafnan í minni
pokann á samri stundu og lofuðu
öllum að lagfæra mál þeirra. Það
lofaði ekki góðu um allt aðhaldið
þegar ráðherrarnir sjálfir hefðu
hvorki dug né þrek tii að koma til
dyranna og segja fólkinu að það
væru ekki til peningar fyrir þessu.
M.B. taldi líka, að á ýmsum sviðum
félagsmála væri nú þegar æði langt
gengið í kröfugerð. Hann sagði sögu
af brezkum vinstrikrataráðherra,
sem farið hefði með heilbrigðismál
og beitt sér fyrir því að allir áttu
kost á ókeypis gervigómum. Þessu
hafi þó orðið að hætta, því að
sjómenn sem sigldu til Austurlanda
hafi jafnóðum selt gómana þar
dýrum dómi.
M.B. tók undir með Vilmundi að
mjög vafasamt væri að rósaflokkur-
inn væri yfirleitt hæfur í ríkis-
stjórn og ekki væri heldur ofmælt
hjá V.G. að þverbrestur væri
kominn í stjórnarsamstarfið þvers-
um og langsum. Hins vegar væri
það rangt með farið, sem ýmsir
stjórnarsinnar héldu fram, að
Morgunblaðið og sjálfstæðismenn
sætu um líf þessarar ríkisstjórnar.
Bæði Morgunblaðið og sjálfstæðis-
menn vildu endilega að rikisstjórn-
in yrði sjálfdauð, jafnvel þótt það
kynni að taka eitthvað lengri tíma.
Fíkniefnaneytendur
50% verðbólgu
Jón Baldvin Ilannibalsson (A)
kvað sjálfsagt að fara að beiðni
forsætisráðherra um að halda ekki
uppi löngu málþófi um frumvarpið
— vandinn væri að vísu stór en
frumvarpið gæfi hins vegar ekki
tilefni til mikilla orðalenginga.
Hann kvað þó ástæðu til að
samfagna ríkisstjórninni með þann
árangur að sumir aðilar vinnu-
markaðarins skyldu lýsa yfir stuðn-
ingi við þessar aðgerðir. Þessir
aðilar gerðu sér grein fyrir því að
krónutöluhækkun væri engin trygg-
ing fyrir því að kaupmáttur héldist,
og afstaða þessi væri ábyrg og
hrósverð svo langt sem hún næði.
Ymsir aðilar innan verkalýðshreyf-
ingarinnar vissu að boginn væri nú
spenntur til hins ítrasta, svo að
ekkert mætti út af bera til að stefnt
væri í voða því atvinnuöryggi sem
allir ábyrgir verkalýðsleiðtogar
legðu allt kapp á að viðhalda.
JBH kvað ekki þurfa að fara í
grafgötur með það að atvinnuveg-
irnir stæðu mjög illa um þessar
mundir, og vart unnt að nefna þann
atvinnurekstur sem gæti talizt
aflögufær til að taka á sig þyngri
álögur en þegar væri. Varðandi
frumvarp ríkisstjórnarinnar sagði
JBH að þar lægi engan veginn fyrir
hvernig staðið yrði við ýmis þau
loforð, sem þar kæmu fram og mörg
atriði frumvarpsins réðust í raun
réttri ekki fyrr en Alþingi hefði
fjallað um fjárlagafrumvarpið og
lánsfjáráætlunina.
JBH sagði að sjálfstæðismenn
deildu nú hart á Alþýðuflokkinn
fyrir að hafa látið undan síga með
stefnumáí sín í þessu frumvarpi. í
þessu fælist töluverð mótsögn, því
að sjálfstæðismenn, sem tekið hefðu
í öllum meginatriðum undir sjónar-
mið alþýðuflokksmanna, hefðu
sjálfir aldrei látið á þessa stefnu
reyna í samstjórn sinni með fram-
sóknarmönnum, enda kvað JBH
ítarlegt áíit svonefndrar verðbólgu-
nefndar mesta áfellisdóminn um
efnahagsmálastefnu þeirrar ríkis-
stjórnar.
JBIl sagði að tíminn þar til
samræmd efnahagsstefna yrði að
liggja fyrir væri ekki lengri en fram
að afgreiðslu fjárlaga. Það lofaði
hins vegar ekki góðu ef stjórnmála-
menn þyrðu ekki annað en að lofa
fólki gulli og grænum skógum. Ekki
væri unnt að venja þessa þjóð af
fíkniefnaneyslu 50% verðbólgu
nema til kæmu harðneskjulegar
aðgerðir sem næðu til allrar þjóðar-
innar. Þáð væri ekki hægt að benda
á neinn einn syndasel í þessum
efnum — braskaralýðinn, sem ætti
að bera allar byrðarnar af þessum
ráðstöfunum. Slíkur málflutningur
væri í engum tengslum við raun-
veruleikann.
Samráðið er
hornsteinninn
Jóhanna Sigurðardóttir (A)
lagði áherzlu á að hér væri á
MIKLAR UMRÆÐUR UM EFNAHAGSMÁLAFRUMVARPIÐ: