Morgunblaðið - 29.11.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. NOVEMBER 1978
17
ður í frumvarp-
ngi stjórnarsinna
feröinni enn ein bráðabirgðaráð-
stöfunin. Hún fullyrti að almenn-
ingur skildi við hvílíkan vanda væri
að etja og þess vegna hefðu nú verið
allar forsendur til að ráðast gegn
meininu með samræmdri efnahags-
málastefnu. Tíminn frá 1. septem-
ber hefði ekki verið notaður en í von
um að tíminn sem nú væri til stefnu
yrði notaður betur myndi hún ekki
greiða atkvæði gegn frumvarpinu.
Hún fagnaði samvinnunni sem
tekizt hefði við verkalýðshreyfing-
una um lausn þessa máls, enda væri
sú samvinna í reynd hornsteinn
þessarar ríkisstjórnar og skoraði á
ríkisstjórnina að sýna þann dug og
kjark við að framkvæma greinar-
gerðina, sem frumvarpinu fylgdi.
Svikamylla
Lárus Jónsson (S) gagnrýndi
hvernig að þessu frumvarpi væri
staðið af hálfu ríkisstjórnarinnar,
Þarna væri um að ræða frumvarp
um viðamikið mál en hvergi væri
neitt að finna um það hvað það ætti
að kosta ríkissjóð og hann vildi því
kalla það allsherjar svikamyllu.
Frumvarpið þýddi gífurleg útgjöld
fyrir ríkissjóðs en í frumvarpinu
væri hvergi stafkrókur um það hvað
það þýddi í reynd og hvernig afla
ætti tekna til að standa undir
þessum útgjöldum, sem það hefði í
för með sér. Beindi ræðumaður
þeirri fyrirspurn til forsætisráð-
herra hvort þess væri að vænta að
stjórnarfrumvörp yrðu í framtíð-
inni kynnt með þessum hætti.
Lárus kvaðst hafa reynt að gera
sér grein fyrir því hvað frumvarp
ríkisstjórnarinnar þýddi í raun, og
kvaðst hann ekki sjá betur en
frumvarpið ásamt götum fjárlaga-
frumvarpsins þýddi að afla þyrfti
nýrra tekna að fjárhæð 15—20
milljarða króna, og kvaðst þing-
maðurinn ekki sjá hvernig þetta
mætti vera unnt nema ineð því að
leggja á nýja skatta. Því beindi
hann þeirri fyrirspurn til þing-
manna Alþýðuflokksins, sem hefðu
skrifað undir fjárlagafrumvarpið
með fyrirvara vegna skattheimt-
unnar þar, hvort þeir væru nú
fallnir frá þessum fyrirvara.
Kaupið ekki
of hátt
Kjartan Ólafsson (AB) sagði að
athyglisvert hefði verið að hlýða á
málflutning stjórnarandstöðunnar,
sem annars vegar hefði deilt á
ríkisstjórnina fyrir það að kaupið
sem greitt yrði eftir 1. desember
væri alltof hátt með tilliti til stöðu
atvinnuveganna og hins vegar fyrir
það að stjórnin væri með þessu
frumvarpi að klípa utan af iaunum
fólksins í landinu. Kvaðst hann
vilja vita hvort sjálfstæðismönnum
þætti kaupið eftir 1. desember of
hátt eða lágt, því að það gæti varla
verið hvort tveggja.
KÓ vék að málflutningi Vilmund-
ar Gylfasonar, sem hafi lýst þeim
ágreiningi sem var milli flokkanna
hvernig standa ætti að þessu
frumvarpi. Hann taldi að hvorki
væri unnt að finna hagfræðinga né
stjórnmálamenn sem héldu því
fram að hægt yrði að koma
verðbólgunni á næsta ári lengra
niður en í 35%, sem yrði þó að
teljast töluverður árangur.
KÓ taldi mikilvægt að sem allra
flestir gerðu sér grein fyrir að það
væri ekki kaupið hjá almennu
verkafólki eða öðrum hópum hinna
lægst launuðu í þessu landi, sem ylli
verðbólgunni, eins og skilja mætti á
sumum þingmönnum Alþýðuflokks-
ins, og kvaðst vonast til að allur
almenningur í landinu kenndi
Alþýðubandalaginu um það í
lengstu lög að kauphækkunin nú
varð þó svo mikil sem raun ber
vitni.
Stjórnin fái starfsfrið
Gunnlaugur Stefánsson (A)
sagði nú tekizt á við viðskilnað fv.
ríkisstjórnar. Hér væri fram komið
frumvarp um bráðabirgðaúrræði 1.
desemb. nk. en í greinargerð væru
drög að framtiðarstefnumörkun í
efnahagsmálum. Slík drög hefðu
ekki séð dagsins ljós allt sl.
kjörtímabil.
Ekki mætti éinblína á launaþátt
efnahagsvandans. Og ríkisstjórnin
gæti ekki sett fram stefnu í
kjaramálum án samráðs við laun-
þegafélögin.
GSt sagði vanda atvinnuveganna
misjafnan. Sjávarútvegur og fisk-
vinnsla stæðu höllum fæti, a.m.k. í
sumum landshlutum. Annar rekst-
ur stæði vel, t.d. innflutningsverzl-
un, milliliðaverzlun og þjónustu-
greinar. Þær þyldu nokkrar byrðar
og ná yrði til verðbólgugróðans.
GSt sagði Alþýðuflokkinn hafa
mikil áhrif innan ríkisstjórnarinn-
ar. Þau áhrif kæmu m.a. fram í
stefnumótun til lengri tíma og í
féjags- og hagsmunamálum laun-
þega. Viðnám gegn verðbólgu er
kjarabót, sagði hann. Alþingi á að
tryggja að byrðar komi réttlátlega
niður í þeirri viðleitni. Þá munu
launþegafélögin ekki láta sitt eftir
liggja. Ég vil gefa ríkisstjórninni
eðlilegan umþóttunartíma, ekki
máske mjög langan, en eðlilegan, til
að marka breytta frambúðarefna-
hagsstefnu.
Ekki ánægður með allt
Eðvarð Sigurðsson (Abl) sagði,
að ef verðlag þróaðist hömlulaust
væri vandi á höndum. Verkalýðs-
félög vildu hamla gegn siíkri
óheillaþróun, en áréttaði, að kaup-
gjald launafólks væri ekki bölvald-
urinn í þessu efni. Síðan vék ESig
að frumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Rétt væri að meta niðurgreiðslu
vöruverðs til jafns við krónuhækk-
un launa. Fjármagn til þeirra yrði
þó að taka af þeim, er mest hefðu
þolið. Skattalækkun á láglaun væri
rétt að meta á sama hátt — en
miklu varðaði, hvern veg það
fyrirheit yrði efnt. Erfiðara væri að
meta félagslegar umbætur til
beinna launa, þó þær væru óneitan-
lega líka kjaraatriði. — Slíkt væri
þó allajafna gert í öllum kjara-
samningum. Ekki væri því að leyna
að félagslegar umbætur væru eftir
á kaup og því að hluta framlag
launþega tii viðnáms gegn verð-
bólgu. En grundvallaratriðið er að
varðveita kaupmátt launanna og
atvinnuöryggið.
ESig sagði að kaupmáttur hefði
lækkað í stjórnartíð Geirs Hall-
grímssonar. Engu að síður hefði
yerðbólgan aukizt. Hann taldi áhrif
febrúarlaga og maíákvarðana á
yfir- og næturvinnúkaup hafa
komið verst við verkafólk. Ef stjórn
G.H. hefði verið áfram við völd
(samstjórn Sjálfst.fl. og Framsókn-
arfl) væri nú búið að afnema
verðbótaþátt launa, sagði hann,
enda hefði það verið stefna vinnu-
veitenda — og sjaldan væri breitt
bil milli stefnu þeirra og forystuliðs
Sjálfstæðisflokksins.
ESig sagðist ekki ánægður með
allt í frv. og greinargerð núv.
stjórnarflokka. Nefndi hann til
ákvæði í greinargerð um 5%
hámark peningahækkunar launa 1.
marz nk. sem væri varhugavert.
Sama máli gegndi um kaflann um
nýja visitöluviðmiðun og tillögugerð
þar um fyrir 15. febr. nk. Verðbóta-
þáttur launa væri mikilvægur
þáttur kjarasamninga. Hér væri um
viðkvæmt mál að ræða. Ekki mætti
setja vísitölunefnd undir þvílíkan
þrýsting, sem væri í þessari grein-
argerð. Ég vara við að gera þennan
þátt að einhverju aðalatriði í því,
sem framundan er, sagði ESig.
Þá vék ESig að ræðu Vilmundar
Gylfasonar (A). Tillaga hans um
3.6% kauphækkun nú hefði falið í
sér meiri kjaraskerðingu en verið
hefði í febrúarlögum fyrri ríkis-
stjórnar. V.G. kenndi Alþýðubanda-
laginu um, að þetta hafi ekki tekizt.
Það væri rétt hjá honum. Minnti
hann V.G. að höfundur kjörorðsins
„Samningana í gildi“ hefði verið
Björn Jónsson, forseti ASÍ. Líf
þessarar stjórnar kann að velta á
stuðningi verkalýðshreyfingarinn-
ar. Hún verður að haga sér í
samræmi við það.
Ríkisstjórnin
lifi enn um sinn
Albert Guðmundsson (S) sagði að
þessi sundurleita ríkisstjórn yrði að
lifa enn um sinn. Það fæli í sér
mestar líkur á því að þjóðin mæti
veikleika slíkrar ríkisstjórnar rétt
og nauðsyn meirihlutastjórnar
Sjálfstæðisflokksins í náinni fram-
tíð.
AG sagði heildarlaunagreiðslur í
landinu, að viðbættum launum
bænda og sjómanna vera um 340
milljarða. 8% eftirgjöf þar af næmi
24 til 27 milljörðum. Mismunur
eftirgjafar og bóta, sem lofaðar
væru, næmi 10 milljörðum króna.
Það væri „kauprán“ stjórnartillög-
unnar. Þannig kefðu „pólitískir
stjórnendur" verkalýðsleiðtoga lát-
ið þá snúa vopnum gegn sjálfum
sér.
AG sagði Alþýðuflokkinn taka
afstöðu gegn þessu stjórnarfrum-
varpi í orði en styðja það á borði.
Hvað rekur Alþýðuflokkinn tii að
taka afstöðu gegn sannfæringu
sinni? Af hverju kemur hann ekki
fram með stefnumið sín í frum-
varpsformi og lætur reyna á, hvort
þingfylgi er fyrir þeim? Hvað er að
óttast við það að valkostirnir komi
fram?
AG sagði það koma spánskt fyrir
sjónir að telja atvinnuvegi ékki þola
hærrá kaupgjald en áforma samt að
stórhækka skatta á þá. Ef atvinnu-
vegirnir þola meiri skatta, því mega
þá ekki launþegar njóta þeirrar
greiðslugetu í hærra kaupi? Eða er
e.t.v. meiningin að velta nýrri
skattabyrði yfir í verðlagið — til að
hamla „gegn“ verðbólgu?
AG sagði ríkisstjórnina ekki hafa
haft samband við aðila vinnumark-
aðarins. Eða teljast vinnuveitendur
ekki lengur til þeirra? Hver er
afstaða vinnuveitenda til framkom-
ins frv.?
AG gerði samanburð á verkalýðs-
foringjum og atvinnurekendum.
Hver er t.d. munurinn á mér og
Guðmundi J. Guðmundssyni, spurði
hann. Búum báðir í einbýlishúsi,
eigum báðir bíl, erum báðir sæmi-
lega til fara og báðir hér í
þingsölum. Ókunnugir, sem hér
kæmu inn, sæju lítinn mun á okkur,
myndu naumast greina á milli hver
væri „bandittinn", ef slá má á
léttari orðastrengi.
AG vék í lokaorðum sínum að
30% reglunni og skerðingarákvæð-
um um verzlunarálagningu í gengis-
lækkunartilfellum. Hvers vegna ná
þessi skerðingarákvæði ekki til
ríkisvaldsins sjálfs, spurði hann.
Bæði söluskattur og vörugjald
ieggjast á hærra grunnverð vegna
gengislækkunar. Hefur þessi álagn-
ing ríkisins ekki sömu verðhækkun-
aráhrif og álagning þeirra, er bera
kostnað við flutning vöru til lands-
ins og dréifingu hennar? Á hin
frjálsa atvinnustarfsemi alltaf að
sitja við hið lakara borðið?
Ellert B.
Schram, alþm.:
kjarasamninga, ef veita á verð-
bólgunni viðnám. Þetta var fyrir
kosningar kallað kauprán, en
heitir núna kjarasáttmáli. Það
kom nefnilega fram í ræðu
Vilmundar að kjarasáttmáli,
skv. skilningi Alþýðufl., kæmi
engan veginn í veg fyrir lög-
bindingu launa. I öðru lagi er
það eftirtektarvert, að Alþýðu-
bandalagið heldur enn fast í þá
kenningu, að hægt sé að gera
hvorttveggja í senn, að hækka
laun í krónutölu, og draga
stórlega úr verðbólgu. Slíkar
kenningar kallar Jón Baldvin
Hannibalsson grútarbræðslu-
hagfræði!
- O —
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
gagnrýnt verkalýðsforystuna
fyrir.tvískinnung, og víst er það
rétt, að önnur voru viðbrögðin,
þegar fyrri ríkisstjórn breytti
gerðum kjarasamningum með
lögum. Þá voru einskis metnar
félagslegar ráðstafanir, svo sem
auknar niðurgreiðslur, hækkað-
ar barnabætur og tillitsemi við
,Ofyrirgefanleg
pólitísk mistök”
Það var fróðlegt að hlýða á
umræður um efnahagsráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar á mánu-
daginn. Frumvarp það sem
ríkisstjórnin hefur lagt fram
heitir „timabundnar ráðstafanir
til viðnáms gegn verðbólgu".
Nafn frumvarpsins segir raunar
alla sögunæ Hér er um bráða-
birgðaráðstafanir að ræða, sem
stjórnarsinnar viðurkenndu
með einum eða öðrum hætti.
Forsætisráðherra orðaði það
svo, að þetta væru „stutt skref“,
Eðvarð Sigurðsson og Kjartan
Ólafsson lýstu því yfir, að
samþykki þeirra við frumvarpið
byggðist á fyrirvörum um efnd-
ir, sem enginn veit enn hverjar
verða og Jón B. Hannibalsson
taldi í rauninni frumvarpið ekki
þess virði að um það væri rætt.
Svo skammt næði það.
- O -
Ræða Vilmundar Gylfasonar
var sú eftirtektarverðasta.
Hann taldi frumvarpið sjón-
hverfingar, sem engan vanda
leystu, en lögbindi 40%. verð-
bólgu á næsta ári; ófyrirgefan-
leg pólitísk mistök, sem Alþýðu-
flokkurinn styddi eingöngu til
að forðast þá hótun forsætisráð-
herra, að ella færu 14% kaup-
hækkun út.
Það hvein hressilega í
Vilmundi, enda sátu þingmenn
Alþýðubandalagsins dreyrrauð-
ir undir yfirlýsingum hans þess
efnis, að Alþýðubandalagið væri
ófært til að stjórna á erfiðleika-
tímum, en léti berast fyrir
loforðaglamri einu saman.
Framsókn afgreiddi Vilmund
með þeim ummælum, að sá
flokkur hefði yfir höfuð að tala
engar skoðanir, og tillögur
forsætisráðherra væru
yfirskilvitlegar!
- O -
Reiðilestur Vilmundar yfir
samstarfsflokkunum lýsir vel
bróðurþelinu í ríkisstjórninni,
en er þó fyrst og fremst
sprottinn af þeirri staðreynd, að
Aiþýðuflokkurinn er gjörsam-
lega áhrifalaus í ríkisstjórninni
og verður að sætta sig við loðnar
yfirlýsingar í greinagerðum með
frumvörpum. Það dugar vita-
skuld skammt í stjórnmálum að
lýsa yfir gremju sinni í ræðum
og bókunum, en greiða síðan
atkvæði með „ófyrirgefanlegum
pólitískum mistökum".
Alþýðuflokkurinn vildi láta
lögbinda kauphækkanir út allt
næsta ár. Þetta vildi Alþýðu-
bandalagið ekki fallast á. Hvort-
tveggja er athyglisvert. I fyrsta
lagi sú viðurkenning Alþýðu-
flokksins að óhjákvæmilegt sé
að skerða kjör og grípa inn í
iáglaunafólk og tryggingarþega.
Hvert mannsbarn sér og
skilur, að með þessum lögum er
verið að grípa inn í gerða
kjarasamninga með lögum, enda
kvaðst Vilmundur ekki láta sér
detta í hug að mótmæla þeirri
staðreynd, aðeins til að bjarga
andlitinu á Alþýðubandalaginu.
Vitaskuld er það löðurmann-
legt þegar verkalýðsforingjar
láta stjórnast af flokkspólitísk-
um hagsmunum. Þetta hefur
reyndar verið lengi ljóst, m.a.
þegar Verkamannasambandið
hafði bein afskipti af stjórnar-
mynduninni í haust. En nú ætti
landslýður allur að átta sig á
þeirri staðreynd, að það eru
fleiri en kapitalistarnir hjá
íhaldinu, em telja sig knúna til
að grípa inn í gerða kjarasamn-
inga og skerða launin.
- o -
Hitt er annað, að efnislega
hefur Verkamannasambandið
tekið lofsverða afstöðu, og það
er ástæðulaust að gagnrýna
launþegasamtök fyrir að meta
félagslegar umbætur eða aðrar
kjarabætur til jafns við hækkað
kaup í krónutölu.
Gallinn er hinsvegar sá, að
þessar bráðabirgðaráðstafanir
eru engin trygging fyrir slíkum
kjarabótum. Eðvarð Sigurðsson
benti réttilega á, að ekki er unnt
að meta félagslegar umbætur til
fjár, og enn er ekki vitað um
tekjuöflun ríkissjóðs, annað en
að lagðir skulu á fjárfestingar
skattar, veltuskattar, hátekju-
og eignaskattar. Gleðileg upp-
talning að tarna. Á sama tíma á
þó að lækka almenna tekju-
skatta og sjúkratryggingagjald,
hvernig sem endar eiga að nást
saman með því bæði að hækka
og lækka skatta. Talað er um að
endurskoða eigi allan ríkisrekst
ur og fjárfestingar, en Kjartan
Ólafsson kvað það ekki konia til
greina að skera niður verklegar
framkvæmdir eða félagslega
þjónustu á vegum ríkisins. Á
sama tíma og gæta á aukins
aðhalds og sparnaðar, eru síðan
sett fram loforð um félagslegar
umbætur, sem kosta auðvitað
sitt þegar upp verður staðið.
- o -
Þannig eru allir endar lausir
Verkalýðshreyfingin afsalar sér
kauphækkun, stefnt er að stór
aukinni skattheimtu, fjárlög
stefna í greiðsluhalla og
stjórnarsinnar segja af sér
forsætisembættinu allt vegn;:
ráðstafana til þriggja mánaða,
sem engan vanda leysa.
Það er von að ungir, reiðir
menn kalli þetta „ófyrirgefanleg
pólitísk mistök".