Morgunblaðið - 01.05.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MAI1979
19
Gunnar Helgason, borgarstarfsmaður:
Spennuna í húsnæðis-
málum þarf að leysa
Eitt erfiðasta vandamál í sam-
bandi við dýrtíðarmálin hér á landi
hefur um árabil verið sá mikli
húsnæðiskostnaður, sem fólk hefur
þurft að taka á sig, til þess að fá þak
yfir höfuðið.
Á þetta bæði við um byggingu
eigins íbúðar húsnæðis og hárrar
leigu, sem flestir hafa þurft að
greiða fyrir það leiguhúsnæði, sem í
boði hefur verið, en leiguhúsnæði
hefur verið af skornum skammti,
eins og kunnugt er, sem stafar af
mörgum ástæðum m.a. af því, a
byggingarkostnaður er orðinn svo
mikill, að fáir munu telja það
arðvænlegt í dag að byggja hús og
leigja, þrátt fyrir háa húsaleigu og
flest sveitarfélögin hafa yfirleitt
ekki haft fjárhagslegt bolmagn til
byggingu leiguíbúða í þeim mæli,
sem þurft hefur, sem best kemur
fram í því, að flestar íbúðir þær,
sem hafa verið byggðar af sveitarfé-
lögunum samkvæmt lögunum um
byggingu leigu og söluíbúða sveitar-
félaganna, hafa verið seldar ein-
staklingum.
Þessa spennu í húsnæðismálum
þarf að leysa, ef auðið er, en það er
hægar sagt en gert. Þarna þurfa að
koma til samstillt átak ríkis og
sveitarfélaga í nánu samstarfi við
aðila byggingariðnaðarins, sem búa
yfir mestri þekkingu og reynslu á
þessu sviði.
Ég hefi alltaf haft þá Skoðun, að
farsælast fyrir hverja fjölskyldu
væri að búa í sínu eigin húsnæði og
fólk með lægri tekjur væri skapaðir
möguleikar til þess, með lánafyrir-
greiðslu, sem það gæti staðið undir.
Þetta hefur tekist í sambandi við
byggingu verkamannabústaða, að
nokkru allt frá byrjun, en 50 ár eru
nú liðin í þessum mánuði frá setn-
ingu fyrstu laganna um verka-
mannabústaði, en með nýrri laga-
setningu 1970, var Byggingarsjóður
verkamanna stór efldur og frá þeim
tíma hafa samtals 568 íbúðir verið
fullbyggðar í samtals 21 sveitarfé-
lagi.
Nú eru samtals 274 íbúðir í
verkamannabústöðum í smíðum þar
af 216 í Reykjavík, en afgangurinn
er í 6 öðrum sveitarfélögum.
Smíði verkamannabústaða hefur
því stór dregist saman eftir tilkomu
laganna um byggingu leigu- og
söluíbúða sveitarfélaga, sem stafar
að einhverju leyti af erfiðari fjár-
hagsstöðu þeirra, en með sölu þeirra
íbúða losna sveitarfélögin undan
framlagi til þeirra framkvæmda.
Samkvæmt núgildandi lögum um
byggingu verkamannabústaða, er
lánað til bygginga þeirra 80% af
byggingarkostnaði, en kaupandi
leggur fram 20%. Lánakjör eru þau,
að kaupandi fær Byggingarsjóðslán,
sem og aðrir húsbyggjendur með
lánakjörum þess sjóðs, sem er 9,%
vextir og 60% verðtrygging, en
afganginn til að ná 80% fær hann
lánaðan úr Byggingarsjóði ríkisins
til 42. ára með aðeins 2'/i % vöxtum
og engri verðtryggingu, þessi hluti
er oftast um og yfir helmingi láns-
ins, en fer eftir verði íbúðarinnar.
Fjár til Byggingarsjóðs verka-
manna er aflað á þann hátt, að ríkið
leggur fram helming fjárins á móti
þeim sveitarfélögum, sem byggja
verkamannabústaði.
Lánakjör Byggingarsjóðs verka-
manna, eru þau lang bestu sem nú
þekkjast á lánamarkaðinum til
íbúðabygginga og kjörin flestum
láglaunamanninum viðráðanleg og
mjög létt eftir nokkurn tíma.
Ég tel því, að þetta byggingakerfi
eigi að efla og auka enda reynst
launþegum bezt. Um það var sú
nefnd, er Gunnar Thoroddsen fyrr-
verandi félagsmálaráðherra skipaði
í sept. 1977 sammála, en nefnd þessi
fjallaði um byggingu íbúða á félags-
legum grundvelli. Nefndin skilaði
síðan áliti sínu um þetta efni til
núverandi félagsmálaráðherra í nóv.
sl.
þessara tillagna nefndarinnar,
ástæða gefst, ef til vill til þess síðar,
en megin sjónarmið nefndarinnar
var efling verkamannabústaðakerf-
isins og að lánakjör væri þannig að
það fólk, sem rétt á til kaupa á
þessum íbúðum miðað við tekjur og
eignir, ætti auðvelt með að standa
undir vöxtum og afborgunum af
lánunum.
Jafnframt lagði þessi nefnd til, að
sveitarfélögunum gæfist kostur á
sömu lánakjörum til byggingu leigu-
íbúða, en augljóst er, að alltaf er í
þjóðfélaginu einhver hópur einstakl-
inga, sem vegna sjúkdóma o.fl.
ræður ekki við að eignast eigin íbúð,
þó með vildarkjörum séu og verða
því sveitarfélögin ætíð að byggja og
eiga eitthvað af leiguíbúðum fyrir
þetta fólk.
Skoðun mín er sú, að nauðsyn beri
til að minnka spennuna í húsnæðis-
málum og tryggja, að allir geti búið í
mannsæmandi húsnæði með kjör-
um, sem hver einstaklingur og
fjölskylda ræður við fjárhagslega,
án þess að ofbjóða heilsu sinni með
of miklu vinnuálagi og fjárhags-
áhyggjum. Að þessu ber að vinna á
markvissan hátt m.a. á sviði bygg-
inga verkamannabústaða. Góður
árangur í þessu efni og öðrum
þáttum húsnæðismála, er vissulega
eitt stærsta hagsmunamál launþega
í dag og þjóðarinnar allrar.
Ég ætla ekki hér að rekja efni
Skattastefna hefur kjara- og verðbólguáhrif
Einstaklingur. t.d. sjómaður, sem hafði 6 m.kr. brúttótekjur tekjuárið 1978, verður fyrir skattskerðingu ráðstöfunartekna 1979. sem
hér segir:
BEINIR SKATTAR:
T-skattur........1.598.000,-
Otsvar............. 636.000-
Sjúkratr.g........ 102.700,-
Kirkjugjarðsgjald 14.600,-
Kirkjugj............ 3.000,-
Samt. kr.
... 2.354,300.-
40%
9
I

■
eð
>-*
+■*
eð
CO
2
Ráðstöfunar-
tekjur cru:
60%
aflatekna. fljótt á litið.
En þá eru óbeinir skattar eftir. sem enn skerða ráðstöfunarfé
skattborgarans. s.s. skattar í vöruverði (tollar, vörugjald,
skattar í benzínverði, tóbaki og áfengi, og fl. verðþyngjandi
skattar, verðjöfnunartjald á raforku o.fl., sem nema
af ráðstöfunartekjum, þ.e. 35% af því fé, sem er
eftir af aflatekjum, þegar beinir skattar hafa
verið dregnir frá þeim.
35%
Ath.: í framangreindu dæmi eru ekki fasteignaskattar til sveitarfélaga. sem að sjálfsögðu sýna enn frekar
frjálsar ráðstöfunartekjur heimila ílandinu.
Bjarni Þórðarson, tryggingafræðingur:
Örðugasti hjalliim
útvegun fjármagns
Eitt mesta keppikefli ungs fólks
á Islandi er að eignast þak yfir
höfuðið. Það leggur mikið á sig til
þess að ná þessu marki og verður að
yfirstíga margvíslega örðugleika.
Fyrir flesta er einn örðugasti
hjallinn á þessari braut útvegun
nægjanlegs fjármagns og stöndum
við mun lakar að vígi en t.d.
frændur okkar á hinum Norður-
löndunum.
Ástæðan fyrir hinu takmarkaða
framboði lánsfjár til íbúðaröflunar
er tvímælalaust sú verðbólguþróun,
sem hér hefur ríkt nær óslitið
undanfarna fjóra áratugi. Almenn
vaxtakjör hafa yfirleitt verið til
muna lægri en nemur verðrýrnun
gjaldmiðilsins, þannig að sparend-
ur hafa horft upp á sparifé sitt
brenna á báli verðbólgunnar á
sama tíma og skuldabaggi lántak-
enda léttist.
Af þessum sökum hefur mjög
dregið úr sparnaðarvilja almenn-
ings og eftirspurn eftir lánsfé hefur
aukizt að sama skapi. Þetta jafn-
vægisleysi á lánsfjármarkaðnum
hefur því dregið mjög úr framboði
lánsfjár og leitt til fjárfestingar,
sem virðist skynsamleg við þessar
aðstæður, en er í raun oft óæskileg
fyrir samfélagið.
Þetta ástand hefur mjög mótað
viðhorf fólks og sérstaklega í sam-
bandi við öflun húsnæðis. Það lítur
gjarnan svo á, að björninn sé
unninn, þegar lán hafa fengist, þar
sem verðbólgan sjái um að eyða
skuldunum fljótlega og greiðslu-
byrðin vegna lánanna verði óveru-
leg innan skamms. En hver ber
kostnaðinn af því? Ef einhver
hagnast á verðbólgunni, hlýtur
einhver að tapa og í þessu tilfelli
eru það einhverjir þegnar eða
stofnanir þjóðfélagsins. Ég er
smeykur um, að væri það dæmi
gert upp varðandi hinn almenna
launþega, þá beri þeir sem hópur
þennan kostnað í öðru formi og á
öðrum tíma, þ.e.a.s. í formi skatta,
rýrnunar sparifjár og lækkaðs lif-
eyris.
Þótt greiðslubyrðin verði íbúðar-
eigendum léttbær eftir nokkur ár,
er hún mjög þungbær fyrstu árin
vegna hárra nafnvaxta og verða
þeir að leggja mikið á sig til þess að
brúa það bil. Vandamálið, sem
væntanlegur íbúðareigandi horfist
í augu við er því tvíþætt, annars
vegar of litlir lánamöguleikar og
hins vegar þung greiðslubyrði
fyrstu árin.
Æskileg stefnumið í sambandi
við fjármögnun íbúðaröflunar eru
því að bæta verulega lánamöguleik-
ana og létta greiðslubyrðina fyrstu
árin. Við óbreytt lánafyrirkomulag
verður öðru stefnumiðinu ekki náð
nema á kostnað hins. Hækkun
lánanna leiðir til meiri greiðslu-
byrði og öfugt.
Er einhver leið fær til að ná
þessum stefnumiðum? Ég ætla mér
ekki þá dul að benda á einhverja
auðvelda leið, því mér er til efs að
hún sé til, a.m.k. ekki fljótvirk. Ég
hygg að grundvallarskilyrði í þessu
sambandi sé að taka upp fulla
verðtryggingu á öllum lánum, sem
veitt eru til íbúðaröflunar, auk
lágra raunvaxta, t.d. 2—3% og
lengingu lánstíma. Slík ráðstöðun
mundi létta mjög greiðslubyrði
fyrstu áranna, en jafna hana hins
vegar mjög, þannig að menn end-
urgreiddu raunvirði þess láns, sem
þeir hafa fengið og að auki lága
vexti. Hins vegar mundi það til að
byrja með leiða til minnkandi
útlánsgetu þeirra stofnana, sem lán
veita í þessu skyni, þ.e. Húsnæð-
ismálastofnunar ríkisins, lífeyris-
sjóða, banka og sparisjóða.
Verði jafnhliða tekin upp almenn
verðtrygging inn- og útlána eða
almenn raunvaxtastefna eins og nú
er stefnt að með lögum um efna-
hagsmál o.fl. sem nýlega hafa
öðlast gildi, má ætla að lánsfjár-
markaðurinn muni fljótlega kom-
ast í jafnvægi og fjármagn beinast
í ríkara mæli að skynsamlegum og
arðbærum fjárfestingum og íbúð-
arbyggingar teljast að sjálfsögðu
þar í flokki. Því má ætla að
útlánamöguleikarnir aukist fljót-
lega, en hugsanlega yrði að grípa til
einhverra sérstakra ráðstafana
fyrstu árin. Sé litið til lengri tíma
er hins vegar ljóst, að útlánagetan
mun fara mjög vaxandi, án tillits
til ástands lánsfjármarkaðsins að
öðru leyti, þar sem eigið fjármagn
lánastofnananna mun halda verð-
gildi sínu.
Bjarni Þórðarson.