Morgunblaðið - 10.06.1979, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 1979
Sjötugur;
Guðmundur Jónasson
Merkilegt fyrirbæri Guðmundur
Jónasson, merkilegt náttúrufyrir-
bæri liggur mér við að segja, því
hann er í huga mér samgróinn
náttúru Islands, hraunum lands-
ins og heiðum, jöklum og söndum.
Merkilegt vélvætt náttúrufyrir-
bæri væri enn nær réttu, því að í
augum fjölmargra þeirra, sem
Guðmundi hafa kynnst, er hann
fyrst og fremst „fjallabílstjórinn",
maðurinn við stýrið á öræfabíl eða
snjóbíl á ferð yfir auðnir landsins,
svartar sem hvítar, maðurinn sem
líklega hefur átt meiri þátt en
nokkur annar í að opna þjóðinni
öræfaheim landsins og töfra hans.
Til eru þeir, sem telja að „blikk-
beljur" eigi lítið erindi í þann
heim og víst eru þar viðkvæmar
vinjar, sem eru fjarri því að þola
ótakmarkaða aðsókn. Þó ætla ég,
að verulega drægi úr hættu af
náttúruspjöllum á öræfum íslands
ef allir, sem þar fara um, kynnu
eins vel til ferðamennsku og um-
gengni á áfangastöðum og Guð-
mundur Jónasson.
Þekking Guðmundar á öræfum
íslands er með ólíkindum og hon-
um er sérlega sýnt um að miðla
þeirri þekkingu þeim sem hann
ekur um landið og koma þeim á
lagið með að njóta þess, sem
öræfin hafa upp á að bjóða. Þó
/-------------------------------
heyrist hann aldrei segja, að þetta
eða hitt, sem fyrir áugu ber, sé
fagurt eða unaðslegt. Hann segir:
Nú blasir Herðubreið við í suðri,
eða: Þarna rís Sveinstindur. Far-
þegana lætur hann um dásömun-
ar- og undrunarorðin. Svo virðist
sem ekkert fari framhjá honum,
þegar hann er á ferð, og hann sjái
bæði fram á við og til beggja hliða
í einu, þegar hann situr við stýri,
enda sjónskerpan með eindæmum.
„Þarna skauzt lóa af hreiðri.
Eigum við að stanza og skoða
eggin hennar?“, og bregzt ekki að
hann finni hreiðrið, eða „Sko
flugutetrið þarna á snjónum, hún
hefur borizt inn á jökulinn með
norðanáttinni."
Einu svæði á landinu ann Guð-
mundur öðrum fremur. Það er
Vatnajökull. Hann hefur í aldar-
fjórðung verið sjálfkjörinn hrepp-
stjóri í Grímsvatnahreppi, þeim
góða hreppi, sem einn hreppa mun
alveg skuldlaus og þurfa landsfeð-
ur litlar áhyggjur af honum að
hafa, nema þegar vatnsborð í
Grímsvötnum tekur að nálgast
hlaupmörk. Hvergi nýtur ferða-
mennska Guðmundar sín betur en
á Vatnajökli. Þar er ærið villu-
gjarnt ef þoka grúfir yfir, og fátt
um kennileiti, en Guðmundur læt-
ur það ekki aftra sér. Ratvísi hans
og sú heppni, sem löngum fylgir
honum í ferðum — en hann teflir
stundum djarft — er sambland af
góðri athyglisgáfu, stálminni á
umhverfi, eðlisávísun og útsjónar-
semi. í snjóbíl hans eru bæði
hæðarmælir og áttaviti, en á
síðarnefnda tækinu hefur Guð-
mundur takmarkaða trú og lætur
það ekki ráða stefnu úr hófi.
Eitt af því, sem ég hefi oft
undrast í fari Guðmundar er það,
hvernig í fjandanum hann fer að
því að gera sig skiljanlegan far-
þegum sínum af allskonar þjóð-
erni. Háskólanemendur mínir,
sem hafa þó stúdentspróf að baki,
kynoka sér flestir við að bera í
munn sér annað erlent mál en
ensku, eða lesa bækur á öðru máli.
En Guðmundur, sem ekki hefur
einu sinni gengið í venjulegan
barnaskóla, en verið fermdur upp
á fræðslu frá farkennara, hikar
ekki við að tala við Kana, Þjóð-
verja, Frakka og Skandinava, og
þeir skilja. Sumarið 1955 var með
okkur á Vatnajökli franskur jarð-
eðlisfræðingur, Jean Martin. Sá
kunni ekki önnur tungumál en sitt
móðurmál og varð því lítið um
samtöl við aðra leiðangursmenn,
nema Guðmund. Á góðvirðiskvöld-
um mátti sjá þá tvo sitja saman
vestan undir sleðahúsinu með
mælitækjum Frakkans, að því er
virtist í hrókasamræðum. Minnis-
stætt er einnig, er Guðmundur las
í snjóbílnum, efst á Tungnárjökli,
þáttinn af Butralda í eftirlætisbók
N
B/acksi Decken
Mest selda garösláttuvél landsins
Hin vinsæla rafknúna
Black & Decker
MEÐ
NÝTT ÚTLIT
STÆRRI MÓTOR
OG TVÖFALDA
EINANGRUN
D. 808
525 w
m/ grasskúffu
Slær blautt gras
Stutt og langt - snöggt og gróft aó yóar
vilja.
ÓDÝR - LÉTT - HANDHÆG
Lítið inn á næsta útsölustaö.
G. Þorsteinsson & Johnson
ÁRMÚLA 1 - SÍMI 85533
sinni, Gerplu. Var ekki betur að
sjá, en að innihald þáttarins
skilaði sér með einhverjum hætti
til ambassadors Bandaríkjanna,
Penfields, og frúar hans, sem voru
þarna með í för, þótt ekki virtust
þau skilja tal annarra íslendinga í
bílnum.
Ymsir kollegar mínir erlendir
hafa á liðnum árum tjáð mér
þakklæti sitt fyrir það, að hafa
bent þeim á að ferðast með Guð-
mundi, er þeir vildu kynnast
íslandi, og segjast margt hafa af
honum lært. Hann á orðið vini og
aðdáendur víða um lönd og mikið
má vera, ef hann hefur ekki borizt
í tal á tunglinu, þegar farið var að
aka þar um á bíl, því það virtist
samdóma álit geimfaraefna, eftir
að hafa kynnzt Guðmundi, að
æskilegt væri að geta skotið hon-
um til tunglsins áður en ökuferðir
hæfust þar.
Mikið er skráð af ævisögum í
þessu landi, en enn er þó óskráð
sagan af fjallabílstjóranum Guð-
mundi Jónassyni og ferðalögum
hans. Þá sögu þyrfti þó vissulega
að skrifa, því það er ekki aðeins
saga af sérstæðum persónuleika,
sem margt hefur reynt um sína
daga, það er einnig saga af þróun
bílasamgangna á íslandi i hálfa
öld.
Röskur þriðjungur aldar er nú
liðinn síðan við Guðmundur fund-
umst í fyrsta sinni. Snemmsumars
gosárið 1947 var ég, eitt sinn sem
oftar, á leið til Heklu, þrammandi
með þungan bakpoka eftir aur-
blautum Landveginum, er bíll
hemlaði að baki mér. Sá er við
stýrið sat kallaði til mín hressileg-
um rómi og bauð mér far, sem ég
þáði feginn. Samverjinn miskun-
sami var Guðmundur Jónasson.
Nánari urðu okkar kynni nokkrum
árum síðar, er við fórum saman til
að velja bílaslóð um Tungnáröræfi
inn að Tungnárjökli og síðar í
leiðangur með nokkrum Ármenn-
ingum til Grímsvatna, Kverkfjalla
og Bárðarbungu í snóbílnum
Gusa. Var þetta fyrsta ferðin til
Grímsvatna um Tungnáröræfi en
sú leið hafði opnast er Guðmundur
fann bílavaðið breiða á Tungná
hjá Hófi. Þær eru nú orðnar fleiri
en ég hefi tölur á, ferðirnar, sem
við höfum síðan farið saman, og
ófáar næturnar, sem við höfum
sofið í sama skála, sama tjaldi,
sama bíl. Margs er sameiginlega
að minnast, sem notalegt verður
að rifja upp þegar elli tekur að
ofra sér, en ekki verður það
tíundað hér. Ég hefi nú í nokkur
vor verið svo heppinn að fá Guð-
mund sem bílstjóra, er ég hefi
farið með nemendur mína í jarð-
fræði og landafræði í vikuferð um
Skaftafellssýslur. Ég er hreykinn
af því, að geta boðið, þessum
nemendum upp á slíkan bílstjóra
og þeir hafa kunnað vel að meta
og hrifist af Guðmundi eins og
flestir þeir, er með honum ferðast.
Lúmskt gaman hefur þeim þótt
þegar bílstjórinn var að reka
kennara þeirra á gat varðandi
hæðina á þessu eða hinu fjallinu
eða nafnið á einhverjum tindi úti
við sjóndeildarhring. Ég tala í
nafni nemenda minna, en þó fyrst
og fremst í nafni Jöklarannsókna-
félags íslands og fjölmargra
jöklakarla og kvenna, er ég flyt
honum hugheilar árnaðaróskir á
sjötugsafmælinu. Sjálfur á ég þá
ósk bezta honum til handa, að
hann eigi marga ferðina ófarna
enn um sveitir og öræfi okkar
lands. í þeirri ósk leynist sá
eigingjarni þanki, að ef til vill
auðnist mér að verða með í ein-
hverjum þeirra ferða.
Sigurður Þórarinsson.
Rjómaís
Marcng stoppur.
*1 apiþelsmur 2
hvitur 4 insk. sykur 1 ?
iin i uppelsiiuus vða sukku-
líióiis.
Skvriö appvlsmumar i
fvennt. l.osið appelsinurn-
<)t nr berkinum og skerið
þær í litla bita. Stil|n-yti<'
eggjahvituniar, b.i-tiö sykr-
iinim i '<<j jjeytiö niarengí.- .
inn stÚíin.
Blandið isniun »anian við
app< IsnMibitana. Skiptið
isbliindtmni i appelsími-
holmingana og svtjið
vggjafivíitiinai' ufir. Bakið í
olni viii 250° í 3-5 niin. þar
til marengsínn hefut tekíð
!it.