Morgunblaðið - 23.09.1979, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. SEPTEMBER 1979
25
3em aðstoðarlæknir borgarlæknis
í Reykjavík allt til ársins 1965 að
hann hóf starf sem yfirlæknir á
Heilsuhæli Náttúrulækningafé-
lags íslands í Hveragerði og starf-
aði þar óslitið síðan. Þar hélt hann
uppi merki Jónasar Kristjánsson-
ar læknis og eftir fráfall hans
hefur hann verið einn aðalhug-
myndafræðingur Náttúrulækn-
ingastefnunnar á íslandi.
Björn var starfsamur og afkast-
aði miklu. Hver sjúklingur var
skoðaður við komu á hælið og
aftur við brottför en jafnframt
var tekið á móti sjúklingum hælis-
ins í viðtalstíma eftir óskum.
Þetta vann Björn með mikilli
vandvirkni eins og sjúkraskrár
hans bera með sér. Auk þessa
vann hann að félagsstarfsemi
innan hælisins með reglubundn-
um kvöldvökum, birti greinar í
blöðum, þýddi bækur og flutti
erindi í hljóðvarp. Hann var rit-
stjóri Heilsuverndar sem undir
hans stjórn kom út reglulega sex
sinnum á ári. Bók hans, íslenskar
lækninga- og drykkjarjurtir, kom
út árið 1973 sem 13. rit N.L.F.Í.
Stjórn Heilsuhælisins ein-
kenndist af reglusemi og góðu
skipulagi. Landsþekkt er hin
kjarnmikla jurtafæða hælisins en
jafnframt er þar rekin fjölþætt
endurhæfingarmeðferð sjúkra.
Þar hafa dvalið þúsundir lands-
manna til lækninga, hvíldar og
hressingar og þrátt fyrir hinar
auku ferðir Islendinga til sólar-
landa og á erlend heilsuhæli,
virðist ekkert lát á aðsókn til
Heilsuhælis N.L.F.Í. í Hveragerði.
Björn var mikill hugsjónamaður
og ásamt hinum almennu lækn-
ingum leit hann á það sem hlut-
verk sitt að vinna af fremsta
megni gegn sjúkdómum með því
að uppfræða almenning um holla
lífshætti og neyzluvenjur. Um
hann hefur staðið styr eins og
jafnan er um þá, sem ekki fara
troðnar slóðir. Skapfesta hans,
skýr hugsun og sannfæring voru
honum slíkur styrkur að andófið
gegn honum varð honum ekki til
trafala og kom hann jafnan meiri
maður út eftir hverja viðureign.
En fræðslustarf hans hefur borið
árangur og á sinn mikla þátt í
breyttum og hollari neyzluvenjum
hjá fjölda landsmanna.
Björn var farsæll í einkalífi
sínu. Þann 5. október 1935 kvænt-
ist hann eftirlifandi konu sinni,
Halldóru Guðmundsdóttur. Eiga
þau tvö börn og sex barnabörn.
Megi fagrar minningar um góðan
dreng verða þeim styrkur í harmi.
Ársæll Jónsson, læknir.
Þó að ævistarf Björns L. Jóns-
sonar hafi aðallega verið tvíþætt,
v'ar það ofið ýmsum öðrum þátt-
um. Sá var einn, sem tengdi hann
náið félagsskap Frakklands vina á
íslandi, Alliance Francaise í
Reykjavík.
Eftir lærdóm í menntaskóla
valdi Björn sér að háskólanámi
veðurfræði. Var þá næst að velja
námsland. Það mun hafa verið að
ráðum Guðmundar Björnssonar
landlæknis, móðurbróður Björns,
að hann valdi Frakkland. Nú
blasti við Birni vandamál, þar sem
var hin vandmeðfarna franska
tunga. Ég hygg, að Björn hafi
þarna brugðizt við á sama hátt og
fyrr og síðar á ævinni, er vanda
bar að höndum, aðferðin hafi
verið: forsjálni, föst tök og ein-
beitni. Björn lærði frönskuna
rækilega, svo að hann gat skrifað
hana skilmerkilega og talað hana
hiklaust, enda ekki verið honum
að skapi að vera einhver tafsari á
málvelli.
Þegar Björn kom heim til
íslands 1930, var hann því ekki
aðeins vel lærður í veðurfræði,
heldur hafði hann einnig traust
tök á frönsku máli. Má geta þess,
að hann var mörg ár prófdómari í
frönsku við Menntaskólann í
Reykjavík, fyrst hjá Páli Sveins-
syni og síðan hjá undirrituðum.
Það fór mjög að líkindum, að
Björn gerðist félagi í Alliance
Francaise. Var hann brátt kjörinn
í stjórn félagsins fyrst sem féhirð-
ir, síðan varaforseti. Átti hann
sæti í stjórninni jafnan síðan þar
til hann fluttist til Hveragerðis.
Um skeið starfaði hann við hlið
Thoru Friðriksson, sem var forseti
félagsins nokkur ár. Heyrði ég þá
öldnu heiðurskonu oft hafa orð á
því, hve vel Björn væri til forystu
fallinn. Síðan var hann fjölda-
mörg ár í stjórninni, þar sem
Pétur Þ.J. Gunnarsson var forseti.
Má með sanni segja, að hann hafi
ætíð verið stoð og stytta Péturs,
sem mat hann ákaflega mikils og
var honum mjög þakklátur alla
tíð. Björn var gerður heiðursfélagi
í Alliance Francaise og hann fékk
opinbera viðurkenningu frá
frönsku stjórninni, sem sæmdi
hann orðu, er hann tók við úr
hendi sendiherra Frakka á
íslandi.
Við samvistir á háskólaárunum
og áralangt samstarf í Alliance
Francaise tókust með okkur Birni
náin kynni og vinátta, sem hélzt æ
síðan. Nutum við hjónin margvís-
legrar fyrirgreiðslu hans og að-
stoðar, auk þess sem við fengum
að kynnast hinu rausnarlega
heimili hans. Svo merkur maður
sem Björn var, átti hann eigin-
konu, sem honum var samboðin,
þar sem var Halldóra Guðmunds-
dóttir. Hún stóð jafnan ótrauð við
hlið eiginmanns síns og hélt trúan
vörð um heimili þeirra.
Að leiðarlokum hugsum við nú
til Björns með þakklátum huga og
virðingu. Til Halldóru hugsum við
einnig með þakklæti og virðingu
og samhryggð á þessum miklu
tímamótum á ævi hennar.
Magnús G. Jónsson.
Deyr lé,
deyja Irændr,
deyr ajálir hit sama,
en orðétirr
deyr aldrtgi
hveims aér góðan getr.
(Hávamál)
Björn L. Jónsson er fluttur yfir
á annað svið tilverunnar. Gamlan
likama sinn hefur hann skilið
eftir, rétt eins og þegar við
flytjum úr gömlu húsi eða köstum
af okkur slitnum fötum. Minning-
in um hann er hjá okkur, verk
hans vara, og orðstír hans deyr
ekki. Hann var að mörgu leyti
merkilegur maður og æviferill
hans óvenjulegur.
Hann er bóndasonur norðan úr
Húnavatnssýslu, fæddur og uppal-
inn á Torfalæk hjá foreldrum
sínum, Jóni Guðmundssyni, hálf-
bróður Páls Kolka, og Ingibjörgu
Björnsdótlur, alsystur Guðmund-
ar Björnssonar landlæknis. Bræð-
ur Björns, sem eru á lífi, eru:
Guðmundur Jónsson, áður skóla-
stjóri á Hvanneyri, Jóhann
Frímann, umsjónarmaður, Jónas
B. Jónsson, fyrrverandi fræðslu-
stjóri í Reykjavík og Torfi, bóndi á
Torfalæk. Eftirlifandi kona
Björns er Halldóra Guðmunds-
dóttir frá Haganesvík í Fljótum.
Börn þeirra eru Guðmundur, verk-
fræðingur í Keflavík, og Ingibjörg,
sem vinnur í Stjórnarráðinu.
Björn verður stúdent árið 1925.
Næsta ár er hann í Heimspeki-
deild Háskóla íslands. Því næst
dvelur hann 4 ár í Frakklandi við
háskólanám í veðurfræði, kemur
heim 1930 og tekur til starfa á
Veðurstofu Islands. Seint á 4.
áratugnum kynnist hann Jónasi
Kristjánssyni lækni á Sauðárkr-
óki og hrífst af náttúrulækn-
ingastefnunni. Skömmu eftir að
Jónas er kominn hingað suður og
hefur stofnað náttúrulækningafél-
ag hér, gengur Björn í það árið
1941.
En þegar Bjöm nálgast fimm-
tugsaldurinn drífur hann sig í
læknanám. Það var árið 1952.
Þetta mun vera einsdæmi hér á
landi, að maður hefji nám í
læknisfræði kominn á þennan
aldur. Hann lýkur læknaprófi
1958. Nokkru síðar dvelur hann
eitt ár í Þýzkalandi til að kynna
sér náttúrulækningahæli. Þá fer
hann einnig til London, og í
Danmörku og Noregi hefur hann
verið. Árin 1960—’65 er hann
aðstoðarlæknir borgarlæknis í
Reykjavík. Vorið 1965 er Björn
ráðinn yfirlæknir við Náttúru-
lækningahæli N.L.F.Í. í Hvera-
gerði og er þar í rúm 14 ár, eða þar
til hann varð að hætta vegna
heilsubrests. Hann hafði áður
ákveðið að hætta í septemberlok
nú í haust, er annar læknir hafði
verið ráðinn til að taka við. Björn
var stöðugt að auka þekkingu sína
á náttúrulækningum, t.d. dvaldi
hann á nl-hæli í Sviss nokkurn
tíma fyrir fáum árum. Þegar hann
gerðist læknir hælisins í Hvera-
gerði tók hann að sér ritstjórn
Heilsuverndar, tímarits félagsins,
og hélt því til dauðadags.
Ég sá Björn fyrst í matstofu
félagsins, sem komið var upp í
„Næpunni" svo nefndu. Lðngu
síðar lágu leiðir okkar saman í
stjórn Náttúrulækningafélags
Reykjavíkur. Ég var lengi ritari
þar og um skeið formaður.
Hann var þá alltaf varafor-
maður. Mér líkaði vel að vinna
með honum. Hann var traustur
félagsmaður, alltaf á sínum stað
og á réttum tíma, sótti alla fundi
og var öruggur formælandi stefn-
unnar hvar sem var. Oft var deilt
hart á hann, en Björn lét hvergi
bilbug á sér finna og svaraði
fullum hálsi. Hann var mikill
starfsmaður. Meðal annars hefur
hann snúið á íslenzku flestum
þeim bókum, sem N.L.F.Í. hefur
gefið út eftir erlenda höfunda.
Eftir að Jónas Kristjánsson dó,
tel ég að Björn L. Jónsson hafi
verið einn af helztu burðarásum
náttúrulækningastefnunnar og fé-
lagsskaparins. Okkur, sem unnum
stefnunni, ber að þakka störf
slíkra manna. Orðstír þeirra deyr
ekki.
Frú Halldóru og nánustu ætt-
ingjum sendi ég innilegar samúð-
arkveðjur.
Útförin verður gerð á morgun,
mánudag 24. sept.
Marinó L. Stefánsson.
Þ. 15. september lést í Landspít-
alanum Björn L. Jónsson, yfir-
læknir á Heilsuhæli NLFÍ í
Hveragerði eftir þunga legu í einn
og hálfan mánuð. Undir lokin var
enginn vafi á að hverju stefndi, en
fyrir einu ári hefði fáum komið til
hugar, að ævilok hans myndu
verða með svo skjótum hætti. Að
vísu hafði hann þá ákveðið að láta
af störfum sínum sem yfirlæknir
um haustið 1979, enda var þá ljóst,
að þá myndi eftirmaður hans
verða tilbúinn til starfa. En okkur,
sem umgengumst hann í dagleg-
um störfum, kom ekki til hugar,
að þessi starfsami maður myndi
þá setjast í helgan stein og hafast
ekkert að. Til þess áttu hugðarefni
hans á sviði heilsuverndar of rík
ítök í honum. Ég fyrir mitt leyti
var þess fullviss, að hann myndi
halda áfram að vinna að fram-
gangi náttúrulækningastefnunnar
í ræðu og riti á meðan kraftar
leyfði.
Björn læknir var öðrum fremur
arftaki frumherja náttúrulækn-
ingastefnunnar hér á landi, Jónas-
ar Kristjánssonar læknis. Þegar
alvarleg tilraun verður gerð til að
meta störf þessara manna, hygg
ég, og að þann sess hljóti þeir meir
fyrir það að hafa framfylgt stefnu
sinni í verki með þeim árangri,
sem nú er öllum auðsær, en sökum
einstakra kennisetninga. Enda
þótt þýðing heilsuverndar sé sýknt
og heilagt undirstrikuð í orði, fer
lítið fyrir aðgerðum á borði.
Framtak náttúrulækningamanna
er ekki aðeins lofsvert í sjálfu sér,
heldur er það ekki síður hvatning
til annarra um að hefjast handa i
þágu sama málefnis, þ.e. heilsu-
verndar.
í þau 3 ár, sem ég starfaði með
Birni lækni, fékk ég staðfestingu á
því, sem ég áður hugði, að hann
væri maður hreinskiptinn og ná-
kvæmur í orðum sínum og gerð-
um. Sem samstarfsmaður var
hann umburðarlyndur, tillitssam-
ur og jafnlyndur, og kom það sér
vel fyrir mig, sem oft hef varla séð
dagsins ljós í þeirri firna ringul-
reið, sem kallast nú heilsugæsla
utan sjúkrahúsa. En kannske mun
ég minnast hans lengst fyrir
tvennt: létta og græskulausa gam-
ansemi, sem var laus við þessa
venjulegu íslensku hótfyndni, og
fyrir skapfestu hans, sem gerði
honum ætíð kleyft, að því er
virtist áreynslulaust, að taka
strax skýra og afdráttarlausa
afstöðu til sérhvers vandamáls.
Það er ekki laust við, að ég hafi
stundum öfundað hann af þessum
eiginleika. Þá fer það ekki á milli
mála, að sá maður, sem ræðst á
miðjum aldri út í erfitt háskóla-
nám — að nýju og á allt öðru sviði
en því, sem hann lagði fyrir sig á
unga aldri og starfaði að á bestu
árum sínum, — hefur ekki verið
neinn meðalmaður.
Og nú þegar þessi virðingar-
verði starfsbróðir er allur, — án
efa fyrir aldur fram — vil ég ljúka
þessum fáu orðum minum með
samúðarkveðju til konu hans og
barna.
Þórhallur B. Ólafsson.
Ný verslun
Bankastiæti 10
Rúmgóð og björt húsakynni
Nú höfum við flutt verslun okkar frá Laugavegi 26 niður
í Bankastræti 10 (á horni Bankastrœtis og Ingólfsstrœtis).
Par gefst okkur mun betra tœkifæri til að sinna
viðskiptavinum og kynna söluvöru okkar.
Sem fyrr höfum við á boðstólum fjölbreytt
úrval listmuna og gjafavara.
Við bjóðum kjörgripi úr kristal, postulíni og
steinleir unna af heimsfrægum hönnuðum hjá
Kosta, Boda, Royal Krona, Gustavsberg og
Elbogen í Svíþjóð, Kaiser í Pýskalandi,
Dahl Jensen í Danmörku, auk hins danska
borðbúnaðar frá Bauer.
Verið velkomin í nýju búðina okkar
í Bankastræti.
KOSTA BODA
Bankastræti 10, sími 13122