Morgunblaðið - 24.02.1980, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 1980
DAGLEGT LIF
Foreldrafræðsla og meðferð og
þarfir ungbarna er málaflokkur
sem margir telja að ekki hafi verið
sinnt sem skyldi í skólakerfinu.
Hver er ábyrgð foreldranna gagn-
vart börnum sínum, hvernig lýsir
meðgöngutíminn sér, fæðing
barna og áhrif á móður líkamlega
og andlega, meðferð ungbarna og
nokkurt skeið, er ítarleg um líf
barnsins. Þættir úr þeirri bók
hafa verið þýddir og gefnir út
undir nafninu „Ungbarnabókin"
og hefur hún selst mikið. Aðrar
erlendar bækur, m.a. enskar og
bandarískar, munu ennfremur
fást hér í bókaverzlunum um þetta
efni.

• II
Foreldrafræðsla
— og meðf erð og þarfir
ungbarna er efni í sérf ag í
námsefni skólanna, — t.d. efstu
bekki grunnskólans.
þátttaka föðurins í tilkomu barns
og meðferð þess. Á hverju ári
kemur fram ný kynslóð foreldra
og oft hefur komið í ljós að ungt
fólk stendur óviðbúið í þeim spor-
um að bera ábyrgð á nýfæddu
barni sínu án þess að hafa fengið
nokkurn sérstakan undirbúning
fyrir það hlutverk. í umræðu
undanfarinna ára um getnaðar-
varnir, fólksfjölgun, barnaár og
fóstureyðingalöggjöfina hefði ver-
ið eðlilegt að taka betur á þessum
þætti í einni heild, — t.d. með
útgáfu bókar sem ætluð væri til
kennslu í grunnskólum landsins,
en þeir nemendur sem stunda nám
í efstu bekkjum grunnskólans eiga
oft stutt í það að verða foreldrar.
Að sjálfsögðu má ætla að kennar-
ar taki á þessu efni að einhverju
leyti í tengslum við það, sem
hverju sinni liggur fyrir í náms-
efninu og ekki má ganga framhjá
þætti foreldra og annarra um
upplýsingamiðlun á þessu sviði. í
skólum fer fram kynferðisfræðsla,
kennsla á heimilisfræði, heilsu-
fræði, líffræði og samfélagsfræði,
en þessum félagsfræðilega þætti
hefur ekki verið sinnt sem skyldi,
enn sem komið er. Alla upplýs-
ingamiðlun varðandi meðgöngu-
tíma og fæðingu fá foreldrar
venjulega þegar barn er í vænd-
um, — ekki fyrr og fyrr verður
ábyrgð þeirra gagnvart barninu
ekki raunhæf, — bækur liggja
ekki fyrir um fræðslu beinlínis á
þessu sviði.
Hvert leita foreldrar
fræðslu um t.d.
meðferð ungbarna?
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur
hefur gefið út fjölda bæklinga sem
ætlaðir eru foreldrum um meðferð
ungbarna og verðandi mæðrum
m.a. um mjólkurgjöf. Verðandi
mæður fá leiðbeiningar og aðstoð
lækna og annars hjúkrunarliðs á
meðgöngutíma. Á fæðingarstofn-
unum (m. a. á Fæðingarheimili
Reykjavíkur) er oft möguleiki á
því fyrir verðandi foreldra að fá
að sjá kvikmynd sem sýnir þróun
fóstursins og fæðingu barns.
Slíkar myndir hafa mikið upplýs-
ingagildi. Fyrir mörgum árum gaf
Bókaútgáfa Menningarsjóðs út
Mæðrabókina í þýðingu Stefáns
Guðnasonar, læknis, sem er efn-
ismikil bók um meðgöngutíma,
fæðingu og meðferð ungbarna, en
sú bók mun ekki fást lengur.
„Bogen om Barnet", dönsk þýðing,
sem hefur fengist hér á iandi um
Staðreyndin er sú, að fæstir
kynna sér efni slíkra bóka fyrr en
barn er í vændum, það er ljóst að
þetta efni á heima í skólanámsefni
sérstaklega.
Ráðgjafanefnd Jafnréttisráðs
vinnur nú að undirbúningi bækl-
ings um fræðsluefni fyrir verð-
andi foreldra og er þar einkum
tekið mið af barninu sem þjóðfé-
lagsþegni. Undirbúningur útgáf-
unnar hefur verið með tvennum
hætti, — með umræðufundum
með fulltrúum ýmissa starfsstétta
og með könnun hjá verðandi og
nýorðnum foreldrum um viðhorf
þeira til foreldrafræðslu. Starfs-
hópur vinnur nú úr hugmyndum
og gögnum og gerir drög að
bæklingnúm, en fyrirhugað er að
lesefni ritsins verði í stuttum
köflum, ríkulega myndskreytt og
örvandi til lestrar. í ritinu verða
spurningar til lesenda um nota-
gildi þess, hvers fólk saknar og því
gefinn kostur á að koma með
ábendingar. Ritinu verður dreift
ókeypis svo það nái til sem flestra.
Sótt hefur verið um styrk til þessa
verkefnis hjá norræna menning-
arsjóðnum og ef þessi tilraun
gefst vel er það von manna að
þróunin verði sú, að þessi útgáfa,
endurskoðuð og bætt, verði náms-
efni m.a. í efstu bekkjum grunn-
skóla.
Þá má geta J)ess hér að Kven-
réttindafélag Islands heldur um
þessa helgi ráðstefnu um efnið
„Jöfn foreldraábyrgð", — vonandi
verður umfjöllunarefni ráðstefn-
unnar og niðurstöður gefnar út í
einhverju formi, sem aðgengilegt
verður almenningi.
Það má stinga á því hér að
mataræði ungbarna og barna á 1.
ári er efni í upplýsingabækling út
af fyrir sig. Framangreindar bæk-
ur fjalla um það að nokkru marki,
en þessu efni mætti gera enn betri
skil.
Um 4—5 þúsund börn fæðast á
íslandi árlega og uppeldi barns er
mikið ábyrgðarstarf. Samspil
vinnumarkaðarins og fjölskyld-
unnar er í brennidepli og mönnum
er það ljóst að þar má hvorugt
ganga á hitt. í tengslum við nám
um efni þessa greinarstúfs væri
eðlilegt að taka með þær reglur
sem gilda t.d. um rétt barna til
dagheimilisvistar, möguleika for-
eldra á slíkri aðstöðu, reglur um
fæðingarorlof, meðlagsgreiðslur,
og almennt um siðferðislega stöðu
og skyldur foreldra gagnvart
börnum sínum.
Mamma (pabbi)
talaðu við mig!
í Birmingham í Bretlandi stend-
ur nú yfir herferð fyrir frekari
hjálp til handa börnum með tal-
vandamál. M.a. hafa verið sett upp
skilti víðs vegar í borginni með
orðunum „mamma talaðu við
mig“, og eru foreldrar hvattir til
þess að „tala“ við börnin sín strax
frá því að þau líta heimsins ljós.
Þessari hvatningu hefur sérstak-
lega verið beint til foreldra barna
í efnaminni hverfum borgarinnar,
— en þau börn virðast helzt eiga
við tal- og tjáskiptavandamál að
stríða og þá er jafnframt talið að
ástæðan sé aðallega sú að foreldr-
ar þeirra tali og ræði ekki nógu
mikið við þau, og nýti ekki þann
tíma sem þeir eiga með börnum
sínum á eðlilegan hátt.
Áður þegar fjölskyldan í heimili
taldi mömmu og pabba, börnin og
afa og ömmu og jafnvel fleiri var
alltaf einhver heima sem gat og
vildi rabba og leika við börnin. I
hvatningu þeirra sem að herferð-
inni standa í Birmingham felst
m.a. að foreldrar verði að gæta
þess að sinna börnum meira en að
því er varðar klæðnað, hreinlæti,
fæðu og leikföng, — það verði t.d.
að kenna þeim að leika sér með
leikföngin. Með tilkomu sjón-
varpsins fari það minnkandi að
foreldrar lesi og segi sögur fyrir
börnin á kvöldin eða ef börnin
horfa með á sjóvarpið þá vanti oft
á að foreldrarnir skýri fyrir þeim
hvað sé að gerast á skerminum.
Dæmi er tekið um stöðuga mötun
á tölvu, sem aldrei er tæmd, —
hver verður þá útkoman? Forystu-
maður herferðar borgaryfirvald-
anna vill fyrst og fremst koma
eftirtöldum boðorðum til þeirra
sem aðgerðunum er beint til:
1) Talaðu við barnið, en ekki til
barnsins, þá lokar það að sér.
2) Notaðu venjulegt talmál, — svo
það þurfi ekki að læra orð tvisvar
um sama hlutinn, — barnamál
svokallað sé á engan hátt auðveld-
ara en venjulegt talmál, það sé
hugarburður fullorðinna.
3) Leyfðu barninu að taka þátt í
öllum umræðum sem fram fara á
heimilinu, — og byrjaðu strax.