Morgunblaðið - 14.03.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1980
37
Pétur Björnsson:
Ráðist á Coca Cola
þess eins að rugla í ríminu þá sem
ekki vita um pólitískt ástand í
landinu. Það hefur semsé aldrei
hvarflað að nokkrum manni sem
til málanna þekkir, að þessir
atburðir væru í óþökk „réttra og
löglegra" yfirvalda í landinu. Hér
er þvert á móti um að ræða nána
samvinnu öfga-hægrimannsins
Johns Trotter og vina hans í
herforingjastjórn Guatemala, sem
vitanlega hefur lögreglu landsins
á sínum snærum. En menn í
sérdeildum lögreglunnar hafa ein-
mitt mjög komið við sögu í þessu
máli og þá í hlutverki ógnvaldsins
en ekki fulltrúa réttlætisins.
Og þótt þeir kókfurstar í At-
lanta hafi ekki fundið „haldbær-
ar“ sannanir í „einkarannsókn"
sinni, þá er öðru máli að gegna um
Alþjóðlegu lögfræðinganefndina
undir forsæti Donald T. Fox og
Amnesty International. Lögfræð-
inganefndin hefur rannsakað kók-
málið í Guatemala og telur sig
hafa sannanir fyrir því að kókfyr-
irtækið þar hafi tekið þátt í
ofsóknum á hendur starfsfólkinu.
Og meðal þeirra gagna sem grein
þessi er byggð á er einmitt skýrsla
Amnesty International um
ástandjð í Guatemala.
Einnig má bæta því við, að
ambassador Bandaríkjanna í
Guatemala fór og ræddi við
starfsmenn í verksmiðjunni þegar
kókmálið komst í hámæli. Hann
sagði eftir þá heimsókn að veiga-
miklar sannanir lægju fyrir um
aðild ráðamanna verksmiðjunnar
í ofbelsisverkum gegn starfsfólk-
inu.
Að lokum er rétt að benda á þá
staðreynd, að þrátt fyrir digur-
barkalega yfirlýsingu Coca Cola
Company, sem Pétur Björnsson
birtir í Morgunblaðinu sl. föstu-
dag, hefur fyrirtækið í raun viður-
kennt að það geti haft umtalsverð
áhrif á málið og beri nokkra sök á
núverandi ástandi með tregðu
sinni til að aðhafast eitthvað.
Coca Cola Company hefur nefni-
lega gengið til samninga við IUF
og var fundur haldinn með þessum
aðilum 18. janúar sl. í höfuðstöðv-
um Coca Cola í Atlanta.
Ég vona að við lestur þessarar
greinar verði mönnum ljóst, að
kókmálið er ekki svo einfalt að
hægt sé að vísa því á bug með
staðhæfingum eins og þeim sem
Pétur Björnsson ber á borð í
Morgunblaðinu sl. föstudag. Hér
er þvert á móti um viðamikið mál
að ræða sem verkalýðshreyfing
margra landa um allan heim
hefur látið sig skipta, enda er í
Guatemala vegið að frummann-
réttindum, ekki aðeins af ríkis-
stjórninni, heldur ekki síður af
verksmiðjueiganda með aðstoð
ríkisvaldsins.
Haukur Már Haraldsson
ritstjóri
Haukur Már Haraldsson, rit-
stjóri Vinnunnar, dregur óvenju
sóðalega grein upp á síður Þjóð-
viljans á föstudaginn var og fer
stórum og ljótum orðum um Verk-
smiðjuna Vífilfell, Coca Cola og
ríkið Guatemala.
Greinina skreytir hann mynd,
sem helst líkist skuggalegum
K.G.B.-manni sem er að skjóta
varnarlausan mann, bundinn við
Coca Cola-flösku, undir rauðum
Sovéthimni.
— Sú tegund af smekk, sem
hæfir best þeim sem setja nafn
sitt við sorpskrif.
í leiðinni ræðst Haukur á Morg-
unblaðsmenn fyrir það að hafa
ekki umsvifalaust matreitt erindi
hans fyrir lesendur sína helgina
áður.
— Ég get ekki annað sagt en að
honum sé vel í sveit komið með
„eldhúsið" sem hann hefur fundið
til matreiðslu á efni sínu.
Pólitísk óskhyggja hans, upp-
blásin af ofbeldisákærum, stór-
yrðum og staðhæfulausum að-
dróttunum og ætluð til þes að
slæva dómgreind alþýðu manna,
er ekki vel fallin til þess að slá
ryki í augu almennings. Sauðar-
gæran er of götótt.
Hann gengur meira að segja svo
langt að nota starf Amnesty
International til framdráttar
staðhæfulausum ásökunum sínum
á Coca Cola-félagið og starfsemi
Vífilfells. Leiðin til þess að koma
hinu kúgaða fólki í Guatemala til
hjálpar í verkalýðsbaráttu þess er
ekki rudd með brengluðum upp-
lýsingum og ósönnuðum fúkyrð-
um, sem sverta málefnið. Hjálp-
inni er betur komið í hús með
starfi sem byggt er upp af rétt-
sýni, raunsærri skynsemi og auð-
vitað sannleikanum sjálfum, þeg-
ar hann er fundinn. Með svona
böðulshætti og pólitískri blindu
getur Hauki orðið það eitt ágengt
að stofna atvinnuöryggi og af-
komu fjölda meðbræðra sinna í
hættu, um leið og hann vegur að
starfsemi Vífilfells. Kannski
finnst honum þetta vel af stað
farið.
Nú er allt í einu komið babb í
bátinn í sænska ævintýrinu. I
sömu andránni og sænska verka-
lýðsfélagið sker upp herör í eina
sænska „krossferð" til viðbótar,
upplýsir Expressen, Stokkhólmi,
stærsta blað Norðurlanda, öllum
til mikillar skelfingar að Svíar
stundi þessa dagana hið magnað-
asta kynþáttahatur heima fyrir, í
garð hinna 1,2 milljóna erlendra
gestverkamanna og fjölskyldna
þeirra sem búa í Svíþjóð.
— Nú er líklega stundin runnin
upp fyrir okkar kæru frændur að
snúa „krossferðinni" innávið.
Svo mikið er athugunarleysi
Hauks í hamsieysi árásar sinnar,
að hann slær óafvitandi árásar-
vopnið úr eigin hendi, þegar hann
endurbirtir í miðju moldviðrinu
orðrétta yfirlýsingu Coca Cola
félagsins í Atlanta, sem á mjög
skilmerkilegan hátt skýrir allar
staðreyndir og eðli málsins. í lokin
Pétur Björnsson
tekur Coca Cola félagið fram —
„ef einhverjar haldbærar sannan-
ir liggja fyrir viðkomandi þessu
máli, þá viljum við vera fyrstir til
þess að vita um þær“ —.
Þar með virðist vandamál
Hauks leysa sig sjálft.
— Ég segi bara að lokum. Ekki
er gott að liggja í sjálfhnepptum
pólitískum fjötrum, því að sá
maður er ekki sjálfs sín herra —
það er ömurlegt hlutskipti.
Ég ætla ekki að eyða fleiri
orðum í Hauk um þetta efni. Ég
þykist vita að fram muni koma
þroskaðri sjónarmið og forsendur
til stuðnings Guatemala mönnum
í verkalýðsbaráttu þeirra.
Staða Coca Cola
og saga
Ég vil núna koma með nokkr-
ar staðreyndir, sem stangast á við
þennan óvildartón. Aðfarir að
Coca Cola eru ekkert nýjar af
nálinni. Coca Cola hefur hingað til
þurft að standa af sér árásir úr
mörgum hornum. Ýmist koma
þær frá öfgahópum, pólitískum
hreyfingum eða samkeppnisaðil-
um. Ástæðuna má kannski.finna í
hinum miklu vinsældum sem Coca
Cola nýtur um allan heim.
Sovéski rithöfundurinn Ilya
Ehrenburg hleypti af fyrsta skot-
inu í kalda stríðinu milli Rússa og
Vesturveldanna eftir heimsstyrj-
öldina síðari. Hann réðst með
kjafti og klóm á Coca Cola, sem
hann taldi vera „þjóðartákn"
Bandaríkjanna og lífshættulegt
tískufyrirbrigði. Afbrýðisemin
kemur manni ekki á óvart. Á
hverjum degi svala 250 milljónfr
manna um allan heim þorsta
sínum í Coca Cola — ímynd
einstaklingsfrelsisins. Meira að
segja L’Unita kommúnistablað
Ítalíu gekk svo langt að bera út að
góðum skammti af alkóhóli væri
bætt í drykkinn til að sljóvga
unglinga. Sannleikurinn er sá, að
það er jafnmikið alkóhól í einni
kók og meðalstórum vanilluís.
Árni Bergmann notar orð Ehren-
burgs í sumar þegar hann sagði,
að daginn sem Coca Cola hélt
innreið sína í Kína hafi kenningar
og starf Maos formanns hrunið til
grunna. — Lítið fer fyrir hinni
aldagömlu menningarþjóð Aust-
urlanda.
— Þjóðviljinn segir líka: „Pen-
ingum Coca Cola auðhringsins
væri betur komið til sveltandi
fólks útí heimi."
— Þar ratast Þjóðviljanum satt
orð á munn. Það er eirrmitt þetta,
sem Coca Cola er að gera. Um
langt árabil hefur Coca Cola
framleitt sérstaka fjörefna- og
eggjahvíturíka næringardrykki í
fátækum löndum þriðja heimsins,
á verði sem íbúarnir ráða við. Það
er rétt að benda á, að Coca Cola
félagið framleiðir fjölmargar aðr-
ar vörutegundir en Coca Cola.
Samfara víðtækum rannsóknum í
matvæladeild félagsins í Houston,
Texas, hefur félagið á að skipa
stærsta fyrirtæki sinnar tegundar
í heiminum í dag, sem vinnur
ferskt vatn úr sjó fyrir heil
byggðarlög.
Undir vörumarki sínu, Minute
Maid, framleiðir Coca Cola og
selur um allan heim, hreina
ávaxtasafa af öllum tegundum og
kennir samhliða því öðrum þjóð-
um citrusrækt í stórum stíl. (app-
elsínu, sítrónu og grapefruit). í
þessari grein stendur Coca Cola
fremst í flokki.
Þegar Coca Cola tók við citrus-
ekrum sínum í Florida skömmu
eftir 1960 kom í ljós að þar var
stunduð illræmd vinnuþrælkun af
verkstjórum og fyrri eigendum
ekranna. Hafði þessu verið beitt
gegn farandverkamönnum og fjöl-
skyldum þeirra um langan aldur,
en þeir voru lítt menntaðir af
suður- og mið-amerísku bergi
brotnir. Yfirmennirnir höfðu
komist upp með það að greiða
fólkinu mun lægri lágmarkslaun
en lögboðin voru í Bandaríkjunum
og oftast þurftu verkamennirnir
að borga verkstjórunum undir
borðið til að halda störfum sínum.
Forstjóri Coca Cola lét þegar til
skarar skríða, upprætti þessa ill-
ræmdu iðju og skipaði að laun
skyldu greidd samkvæmt lögum.
Hann studdi verkamenn til þess
að mynda verkalýðsfélög sér til
öryggis. Þetta verk hans er frægt
um öll Bandaríkin og þrælkunin
löngu úr sögunni í Florida en hinir
seku dregnir fyrir lög og dóm.
Fyrir tæpum tíu árum síðan
undirrituðu stjórnendurnir í
Kreml mikinn samning við stjórn
Coca Cola félagsins í Atlanta, sem
kveður á um, að Coca Cola félagið
setji fæturna undir og kenni
Sovétmönnum citrusrækt í stórum
stíl. Samfara þessu er gert ráð
fyrir ferskvatnsvinnslu úr sjó
fyrir heil héruð og byggðarlög í
Sovétríkjunum. Félagið hefur ekki
hagnýtt sér þennan samning. Aft-
ur á móti er Coca Cola núna að
framkvæma slíkan samning í Eg-
yptalandi, sem mun opna lands-
mönnum nýja möguleika og aukn-
ar þjóðartekjur. Castro á Kúbu
hefur óskað eftir slíkum samningi,
en efnahagslíf þar riðar nú til
falls.
Fyrir utan ofangreind málefni
veitir Coca Cola stuðning til fé-
lagslegra mála og styrktarfélaga í
löndum víðsvegar um heim. Coca
Cola styður meðal annars Ólymp-
íuleikana, svo og menningarmál
landa. Ég var sjálfur staddur í
Bandaríkjunum 1977, þegar þang-
að kom stórbrotið safn japanskra
nútímaverka í myndlist, sem Coca
Cola tók að sér og kynnti um
Bandaríkin.
Coca Cola auglýsir ekki upp
slíkan stuðning, heldur veitir
hann eftir þörfum.
Að lokum:
Vestur-þýskir blaðamenn sögðu
fyrir nokkru í grein um Coca Cola,
að við krýningu Elísabetar ann-
arrar Bretadrottningar hafi hún
látið útbúa auka vasa fyrir Coca
Cola flösku í krýningarskikkju
sína. Hún vissi að athöfnin yrði
löng.
HREIÐRIÐ
Smiðjuveg 10,
Kópavogi, sími 77440.
Veronika Kreta
140x2 m rúm meö dýnum,
náttborðum og sœngurfatnaöi.
Verð kr. 376.600.
170x2 m kr. 397.400.
rúm meö dýnum.
Verð 248.800
Svefn-
bekkir
Verð kr. 108.700.-