Morgunblaðið - 16.03.1980, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MARZ 1980
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.500,00 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 230
kr. eintakið.
Aundanförnum árum
hefur gætt sívaxandi
togstreitu milli fólks í
þéttbýli og dreifbýli. Hags-
munaárekstrar hafa orðið
meiri eða meira áberandi
en áður var og mörgum
sýnist, sem verulegir brest-
ir séu komnir í samfe:
lagsbygg okkar af þessum
sökum. Þessi togstreita
endurspeglast í öllum
stjórnmálaflokkum og þá
ekki sízt í þeim, sem
stærstur er, Sja:
lfstæðis Á Alþingi skiptast
þingmenn í stjo:
rnmá en þar má líka sjá
þrjá aðra flokka, bænda-
flokk, dreifbýlisflokk og
þéttbýlisflokk.
Fólk í dreifbýli hefur
löngum þótt halla á sig í
samskiptum við þá, sem
búa í þéttbýlinu á suð-
vesturhorni landsins. Um
skeið var atvinna stopulli á
landsbyggðinni en á suð-
vesturhorninu. Samgöngur
voru og eru enn erfiðar,
sérstaklega þó aö vetrar-
lagi. Ýmsar vörutegundir
eru dýrari úti á landi en á
Reykjavíkursvæðinu vegna
flutningskostnaðar. Allar
helztu stjórnstofnanir lýð-
veldisins eru saman komn-
ar í Reykjavík og því fylgja
að dómi landsbyggðarfólks
mikil áhrif og allt önnur og
betri aðstaða til að ráða
gangi mála. Eftir að draga
fór úr fiskveiðum hefur
gætt harkalegrar tog-
streitu milli landshluta um
skiptingu á aflamagni.
Þéttbýlisfólki á suð-
vesturhorni landsins hefur
lengi þótt landsbyggðin dýr
og margir hafa séð ofsjón-
um yfir þeim fjármunum,
sem runnið hafa til sam-
göngubóta víðsvegar um
landið. Á síðari árum
hefur fólki á höfuðborgar-
svæðinu einnig þótt fjár-
magnsstreymið til lands-
byggðarinnar beinlínis
koma niður á lífskjörum
fólks á höfuðborgarsvæð-
inu, þar sem atvinnuupp-
byggingu á því svæði hafi
ekki verið sinnt sem skyldi.
Loks hefur misvægi
atkvæða milli kjördæma
eftir því, sem tíminn hefur
liðið frá kjördæma-
breytingunni 1959 orðið
stööugt meiri ásteyting-
arsteinn kjósenda í Reykja-
vík sérstaklega.
Annars konar togstreita
ríkir milli launþega og
bænda. Launafólki í þétt-
býli hvort sem það er
þéttbýli á suðvestur-
horninu eða annars stað-
ar, hefur löngum þótt land-
búnaðurinn dýr atvinnu-
grein. Framleiðsluvörur
landbúnaðarins eru helztu
daglegar neyzluvörur
fólks og því ekki óeðlilegt,
að verðlag á þeim sé við-
kvæmt mál fyrir neytend-
ur. Jafnframt hefur skatt-
greiðendum lengi þótt lítil
skynsemi í því að flytja
landbúnaðarvörur út fyr-
ir brot af framleiðsluverði
og greiða þannig niður
matvörur til fólks í öðrum
löndum. Bændur hins veg-
ar benda á, að launþeg-
ar hafi mikla atvinnu
af vinnslu landbúnað-
arvara og jafnframt geta
þeir með rökum sýnt fram
á það, að afkoma bænda sé
ekki slík, að ástæða sé til
þess fyrir aðra að sjá
ofsjónum yfir því.
Loks hefur á síðari árum
einnig gætt vaxandi bar-
áttu milli landshluta um
einstök atvinnufyrirtæki
og stórvirkjanir. Verður
steinullarverksmiðja byggð
á Sauðárkróki eða í Þor-
lákshöfn? Verður næsta
stórvirkjun byggð við
Sultartanga, Blöndu eða á
Austurlandi? Þegar um
álitamál af þessu tagi er að
ræða skiptast menn ekki
eftir flokkslínum heldur
landshlutum.
í þessum efnum er engin
önnur leið fær en sú að
þræða hinn gullna meðal-
veg. Við verðum að finna
hið rétta jafnvægi milli
landsbyggðar og þéttbýlis,
milli bænda og launþega og
milli einstakra landshluta.
Við hljótum að leggja
áherzlu á að byggja landið
allt. Sjónarmið þeirra, sem
telja fjárhagslega hag-
kvæmast að safna þjóðinni
saman á lítinn blett, fá ekki
staðizt. Við hljótum líka að
leggja áherzlu á að halda
uppi landbúnaði. ísland án
sveitanna er óhugsandi. Sú
eina byggðastefna, sem er
haldbær fyrir okkur ís-
lendinga, er stefna mála-
miðlunar milli hinna
mismunandi sjónarmiða
fólks eftir því hvar það
býr og við hvað það starfar.
í þessum efnum hvílir
mikil ábyrgð á stjórnmála-
flokkunum og þá ekki sízt
Sjálfstæðisflokknum, sem
er eini flokkurinn sem
raunverulega hefur innan
sinna vébanda öll þau
margvíslegu þjóðfélagsöfl,
sem hér koma við sögu.
Þess vegna er það sérstök
skylda Sjálfstæðisflokksins
að leita málamiðlunar milli
þeirra ólíku sjónarmiða,
sem hér hafa verið gerð að
umtalsefni og stuðla að því
að efla skilning á milli
fólks hvar svo sem það býr
á landinu. Við þurfum að
efla gagnkvæman skilning
milli fólks í þéttbýli og
dreifbýli, milli launþega og
bænda. Nóg er um sundur-
lyndi í okkar þjóðfélagi,
þótt sundrung á milli
landshluta og stétta bætist
þar ekki við.
Byggðastefna
og málamiðlun
j Reykj avíkurbréf
Laugardagur 15. marz
Gengissig
I vikunni var frá því skýrt, að
gengissig mundi hefjast á ný og
gera mætti ráð fyrir, að gengi
krónunnar mundi síga um 1—2%
á mánuði. Þetta þýðir 13—27%
gengisfall á ári, ef gengið er látið
síga með þessum hraða allt árið.
Þessi tíðindi koma óneitanlega
nokkuð á óvart. Ástæðan er sú, að
fyrir skömmu lýsti Gunnar Thor-
oddsen, forsætisráðherra, yfir því,
að ekki mundi koma til gengis-
lækkunar eða hraðs gengissigs að
svo stöddu. Forsætisráðherra lét
jafnframt í ljósi þá skoðun, að
aðgerðir vegna rekstrarvanda
frystihúsanna væru ekki bráðað-
kallandi, enda hefðu þau haft
þokkalega afkomu síðustu tvö ár
og ættu að geta staðið undir
nokkrum rekstrarörðugleikum um
skeið. Ekki eru liðnar nema tvær
vikur frá því að Gunnar Thorodd-
sen, forsætisráðherra, gaf þessa
yfirlýsingu.
Að vísu hafði Steingrímur
Hermannsson áður skýrt frá því,
að ríkisstjórnin mundi bregðast
við rekstrarvanda frystihúsanna
með einhverju gengissigi, en þegar
Gunnar Thoroddsen gaf sína yfir-
lýsingu og menn höfðu fregnir af
því, að Ólafur Jóhannesson, utan-
ríkisráðherra væri eindreginn
stuðningsmaður forsætisráðherra
í því að koma í veg fyrir gengissig
var talið víst, áð hér hefði
Steingrímur talað af sér eins og
venjulega og nú mundu vandamál
þjóðarinnar verða tekin nýjum
tökum. Forsætisráðherra mun
hafa lýst því yfir á fundi með
ríkisstjórn sinni, að hann ætlaði
ekki að láta þrýstihópana í þjóð-
félaginu stjórna sér.
Þegar forsætisráðherra sagði,
að gengisfall eða hratt gengissig
kæmi ekki til greina lágu fyrir
mjög skýrar upplýsingar um stöðu
útflutningsatvinnuveganna. Talið
var, að frystingin væri rekin með
10 milljarða halla og stöðvun
blasir við í ullariðnaðinum. Þess
vegna mátti telja víst, að hinn nýi
forsætisráðherra mundi ætla að
leiða ríkisstjórn sína inn á nýjar
brautir í baráttu gegn verðbólg-
unni, hverfa frá gengislækkun-
arstefnunni, sem vinstri stjórnir
ekki sízt hafa fylgt svo dyggilega
og brjóta blað.
Þegar nú er frá því skýrt, að
gengissigið muni hefjast á ný
liggur beint við að ætla, að
forsætisráðherra hafi orðið undir
í ríkisstjórninni og að þar hafi
átök staðið að tjaldabaki um það,
hvaða stefnu ætti að t-aka. Að
líkindum hafa Steingrímur Her-
mannsson og ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins sett fram harðar
kröfur um það, að haldið yrði
áfram á þeirri braut að fella
gengið og Gunnar Thoroddsen og
Olafur Jóhannesson hafa orðið að
láta í minni pokann. Því verður
ekki trúað, að Gunnar Thoroddsen
hafi skipt um skoðun á svo
skömmum tíma enda hafa engar
nýjar upplýsingar komið fram á
þeim 10 dögum, sem liðu frá því að
Gunnar gaf yfirlýsingu sína gegn
gengislækkun og gengissigi um
stöðu útflutningsatvinnuveganna.
Vitað var, að Steingrímur var
hlynntur gengissigi og reynslan af
vinstri stjórninni síðustu sýnir, að
ráðherrar Alþýðubandalags eru
ákafir gengisfellingarmenn. Þess
vegna hljóta þeir og Steingrímur
að hafa orðið ofan á í átökum við
Gunnar og Ólaf. Önnur skýring er
auðvitað sú að yfirlýsing forsætis-
ráðherra hafi aldrei verið annað
en orðin tóm. Ef svo hefur verið er
það ekki traustvekjandi. Hafi
Gunnari hins vegar verið full
alvara má spyrja hvernig á því
standi að hann láti kúga sig svona
fljótt.
Fjárlaga-
frumvarpið
Vafalaust hefur einhverjum
dottið í hug að búast mætti við
nýjungum í fyrsta fjárlagafrum-
varpi, sem fjármálaráðherra Al-
þýðubandalagsins sendi frá sér.
Ástæðan er auðvitað sú, að Al-
þýðubandalagið sóttist mjög eftir
því að fá embætti fjármálaráð-
herra í þessari ríkisstjórn og
hefur jafnt í ríkisstjórn, sem
stjórnarandstöðu talað á þann
veg, að það kynni betur til verka í
ríkisfjármálum en aðrir. Þess
vegna mátti ætla, að Ragnar
Arnalds, fjármálaráðherra Al-
þýðubandalags hefði einhverjar
nýjungar í pokahorninu, sem hann
mundi kynna í fyrsta fjárlaga-
frumvarpi sínu. Því er ekki að
heilsa. Hið nýja fjárlagafrumvarp
er hvorki fugl né fiskur. Megin-
gagnrýnin á það er einfaldlega sú,
að það er ekkert nema upphækkun
á tölum frá síðasta ári. Með þessu
fjárlagafrumvarpi er engin stefna
mörkuð í baráttu gegn verðbólgu.
í því eru engar nýjungar í ríkis-
fjármálum. Það gefur enga vis-
bendingu um þá efnahagsstefnu,
sem núverandi ríkisstjórn ætlar
að fylgja. Með þessu frumvarpi er
nákvæmlega engin afstaða tekin
til þess þrúgandi efnahagsvanda,
sem þjóðin býr við. í fjárlaga-
frumvarpinu er aðeins ein skýr
lína og hún kemur vissulega nokk-
uð á óvart, þar sem Alþýðubanda-
lagsmaður situr í embætti fjár-
málaráðherra. Frumvarpið bygg
ist sem sagt á því, að það verði
engar grunnkaupshækkanir á
þessu ári. Hvernig stendur á
þessu? Er það rangminni, að þeir
Alþýðubandalagsmenn hafi sí og
æ haldið því fram, að launin ráði
engum úrslitum um verðbólguna?
Nú væri þetta auðvitað eðlíleg
afstaða hjá fjármálaráðherra, ef
allt væri með felldu um kaupmátt-
inn. En nú vill svo til, að nýjustu
tölur sýna, að kaupmáttur kaup-
taxta verkafólks er tveimur stig-
um lægri að meðaltali á fyrstu
þremur mánuðum þessa árs en á
sama tíma í fyrra. Og spár um
þróun kaupmáttar á næstu mán-
uðum eru ískyggilegar. Er það
rangminni, að Alþýðubandalags-
menn hafi sagt að þeir færu inn í
núverandi ríkisstjórn til að verja
kaupmáttinn? Hér er greinilega
eitthvað á ferðinni, sem ekki fær
staðizt, þegar málflutningur Al-
þýðubandalagsins fyrr á árum er
hafður í huga. Það væri kannski
ástæða til að rifja upp málflutn-
ing þeirra Álþýðubandalags-
manna frá því í verkfalli opin-
berra starfsmanna haustið 1977?
Nú hafa þeir aðstöðu til að standa
við stóru orðin. Nú er fjármála-
ráðherrann úr flokki Alþýðu-
bandalagsmanna. Nú ráða þeir
ferðinni í samningum við ríkis-
starfsmenn. Hvernig stendur á því
að þeir eru ekki tilbúnir til þess að
gera það nú, þegar þeir hafa
aðstöðu til, sem þeir sögðu áður að
værí hægðarleikur einn, þ.e. að
bæta kjör opinberra starfsmanna?
Opinberir starfsmenn eiga vafa-
laust eftir að velta þessum spurn-
ingum fyrir sér og fjármálaráð-
herra Alþýðubandalagsins verður
áreiðanlega krafinn sagna um það,
hvernig á þessu stendur. Vilji
einhver halda því fram að Morg-
unblaðið sé með þessum orðum að
hvetja til kauphækkana skal
undirstrikað að svo er ekki. Hér er
verið að sýna fram á tvískinnung-
inn í málflutningi kommúnista.
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um
gengissig og fjárlagafrumvarp,
sem felur ekkert annað í sér en
upphækkun á tölum, jafnframt
því sem grundvöllur er lagður að
því að falsa fjárlögin með því að
taka veigamikla þætti út úr þeim,
sýnir, að hér verður haldið áfram
á sömu braut og í síðustu vinstri
stjórn.