Morgunblaðið - 16.03.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MARZ 1980
Stefán Eiríksson
Akureyri - Minning
Fæddur 3. maí 1926.
Dáinn 3. mars 1980.
„Guðsdyrnar opnuðust hart og hljótt.
Hirðsveinar konungsins réttu út arma.“
(E. Ben.)
Stefán Eíríksson kvaddi þennan
heim á náttmálum hinn 3. mars,
en þá voru liðnar réttar þrjár
vikur, frá því er hann veiktist
skyndilega og hastarlega og var þá
ekki hugað líf. Þessar þrjár vikur í
biðsal dauðans voru honum hel-
sjúkum og ástvinum hans erfiður
tími að þreyja, en hann bar þessa
hinstu raun í þessu lífi með
stillingu og karlmennsku sem
hetju sómdi. Hann vissi líka
flestum öðrum betur, að lífið
slokknar ekki við brottför þess úr
jarðneskum líkama, heldur fæðist
til annars heims, meiri þroska og
hærri miða. Höfundur lífsins
sleppir ekki hendi af neinni
mannssál, en hefir ætlað henni að
feta hina seinförnu og stundum
ógreiðu leið til þroskans, leiðina
heim. Þess vegna kveið Stefán
engu, vissi sálu sinni borgið í
hendi hins hæsta höfuðsmiðs. Ör-
uggur steig hann fyrir dómara
allra tíma.
Stefán Eíríksson fæddist 3. maí
1926 á Sveinsstöðum í Lýtings-
staðahreppi í Skagafirði, en flutt-
ist með foreldrum sínum ársgam-
all að Lýtingsstöðum og ólst þar
upp til 11 ára aldurs. Hann var
sonur hjónanna Rutar Ófeigsdótt-
ur og Eíríks Einarssonar og var
elstur 7 systkina. Hin eru Ófeigur,
sýslumaður og bæjarfógeti, Akur-
eyri, Bergur, rak síðast prjóna-
stofu í Kópavogi, en lést fyrir
fáum árum, Helgi, andaðist á
unglingsaldri, Óskar, fyrrum bún-
aðarráðunautur, en nú starfs-
maður hjá Ispan hf., Akureyri,
Ragnar, búnaðarráðunautur í
Skagafirði, býr í Gröf á Höfða-
strönd, og Birna, húsmóðir á
Akureyri.
í Skagafirði átti Stefán glaða og
bjarta bernsku, og þar náði hann
að skjóta þeim rótum, sem aldrei
slitnuðu, þó að hann hyrfi á aðrar
slóðir, og um þær rætur rann hinn
rammi safi þjóðlegrar menningar,
kveðskapar og sagnalistar honum
í merg og bein. Hvar sem hann var
og fór, var hann alltaf Skagfirð-
ingur, og honum þótti alltaf vænt
um bernskuslóðirnar. Þar vildi
hann una, og þar átti hann góða
vini, sem honum var yndi af að
hitta. Þangað reikaði hugurinn
oft, og þangað lá leiðin oft, hvort
sem var gangandi í ófærð á
snjóþungum vetrardegi ellegar ak-
andi greiðan veg á björtu sumar-
kveldi að lokinni önn dagsins.
Árið 1937 brá Eiríkur faðir hans
búi og fluttist með fjölskyldu sína
til Akureyrar. Hér átti Stefán
heima upp frá því, fyrst í Innbæn-
um, síðar á Oddeyri. Hér eignaðist
hann nýja vini og félaga, nýja
leiki og önnur viðfangsefni.
Lífsbarátta kreppuáranna fyrir
stríð var hörð, og viðbrögð manna
við fátæktinni urðu einnig að vera
hörð, ef þeir áttu að halda velli og
reisn sinni. Og annað kom ekki til
mála. Vinnan var boðorðið, lausn-
arorðið. Skagfirska fjölskyldan
var einbeitt, ólöt og samhent, og
með þá eiginleika að vopni komst
hún vel af. Synirnir voru líka
ágætir íþróttamenn, auk þess sem
þeir voru góðir verkmenn.
Stefán stundaði margvísleg
störf, eftir að hann komst á
unglingsaldur, bæði á sjó og landi.
Hann var skarpur til vinnu, laginn
og lipur, og því var hann alstaðar
vel séður á vinnustöðum. En þar
kom fyrir honum, eins og hendir
margan góðan dreng, að hann átti
um skeið í vök að verjast fyrir
ásókn Bakkusar, sem gerði honum
á ýmsan hátt erfitt fyrir, meðan
sú barátta stóð, en það var sem
betur fór ekki lengi. Góð öfl
studdu hann í þessari baráttu við
freistingar vínsins og komu hon-
um til liðs, svo að honum tókst að
sigra þær og koma heill úr þeirri
viðureign. Bæði var, að þá var
Dísa komin til skjalanna, og
Ólafur Tryggvason í Hamraborg,
sem mörgum hjálpaði í svipuðum
kröggum, lagði sig allan fram um
að bjarga og það tókst. Og ekki
aðeins það, heldur fann Olafur
fljótt að Stefán var búinn miklum
andlegum krafti og öflugum dul-
argáfum, þótt hann væri hvorki
skyggn né miðill, og orka hans og
næmleiki á þessu sviði voru
óvenjuleg. Þess vegna fékk Ólafur
Stefán til þess að vinna með sér
næstu árin til hjálpar öðrum, og
nutu þess margir, sem voru hjálp-
ar þurfi. Fleiri voru reyndar í
þessum samstarfshópi, og þarna
hlaut Stefán þá þjálfun, reynslu
og þekkingu um samband þessa
heims og annars, sem kom honum
að góðu haldi síðar.
Já, Dísa var komin til skjal-
anna, þessi heilladís Stefáns,
hollvættur og verndarvættur. Hún
heitir Jódís Kristín Jósefsdóttir og
er frá Búrfelli í Hálsasveit, en er
oftast kennd við Lækjarkot í
Þverárhlíð. Þau felldu hugi saman
og gengu í hjónaband 10. júní
1950. Síðan hefir sambúð þeirra
verið ein sólskinssaga. Þau eign-
uðust tvö börn, Eirík, sem er
starfsmaður hjá Híbýli hf. á
Akureyri, kvæntur Ingibjörgu
Dóru Hansen, og Huldu, sem er
gift Þorsteini Kormáki Helgasyni,
rafvirkja og búa þau í Svíþjóð um
þessar mundir. Barnabörnin. eru
orðin 5, einstaklega elsk að afa
sínum og voru honum miklir
gleðigjafar.
Stefán gerðist umboðsmaður og
afgreiðslumaður Morgunblaðsins
á Akureyri 15. janúar 1962 og
annaðist það starf með aðstoð
konu sinnar upp frá því til ævi-
loka. Er þar skemmst af að segja,
að fyrir hans atbeina var hafin
stórsókn við að auka útbreiðslu
blaðsins í bæ og héraði, og tókst
það vel vegna dugnaðar og hygg-
inda Stefáns, sem í þessu efni sem
öðrum reyndist. hugmyndafrjór,
tillögugóður og harðfylginn. Öll
starfsemin var í röð og reglu, og
allt, sem Stefán sagði og gerði,
stóð eins og stafur á bók. Það hefir
fylgt afgreiðslumönnum Morgun-
blaðsins á Akureyri, allt frá því er
Jón Þorsteinsson, lögfræðingur og
skákmeistari, starfaði við dreif-
inguna í æsku sinni, að vera
gæddir næstum yfirnáttúrulegu
minni á það, hverjir áskrifenda
sæktu blað sitt sjálfir hverju sinni
og til hverra þyrfti að bera blaðið.
Stefáni mun sjaldan hafa skeikað
í þessu, það var a.m.k. ekki hans
sök, ef fyrir kom, að menn fengu
ekki blað sitt á réttum tíma.
Innheimta og fjárreiður voru líka
í stökustu reglu svo og fyrir-
greiðsla, svo sem í sambandi við
auglýsingar, sem hann annaðist
venjulega fyrir Akureyringa, sem
þurftu að auglýsa í Morgunblað-
inu. Allt var með bestu skilum á
báða bóga, allt hreint og ljóst og
glöggt. Fyrir allmörgum árum var
Stefán fenginn til að gerast út-
breiðslustjóri Morgunblaðsins á
Norðurlandi og Norðausturlandi
og stjórna dreifingu þess á þessu
svæði, og fór honum þetta starf
einnig prýðilega úr hendi. í þriðja
lagi var hann fréttaritari í forföll-
um mínum og mér til styrktar,
þegar mikið lá við, og kann ég
honum miklar þakkir fyrir alla
lipurð og hjálpsemi, sem ég fékk
að njóta frá hans hendi í þessu
efni sem öðrum. Það var líka fyrir
hans orð og ummæli, að ég fékk í
fyrstu að spreyta mig á þessu
verkefni.
Einn er sá þáttur í starfi
Stefáns við afgreiðslu Morgun-
blaðsins, sem ég tel ekki
ómerkastan, þótt lítið kunni að
bera á honum út í frá, en það er
umgengni hans við blaðburðar-
börnin og uppeldisleg áhrif hans á
þau. Alltaf var hann við þau kátur
og reifur og brýndi fyrir þeim
kurteislega framkomu við kaup-
endur og aðra þá, sem þau áttu
skipti við, á sama hátt og hann
ætlaðist til þess, að börnin nytu
kurteislegs viðmóts af hálfu við-
skiptamanna. Hann krafðist af-
dráttarlausrar skilvísi barnanna á
blöðin til kaupenda og reglusemi
við dreifinguna, og einnig gekk
hann ríkt eftir hreinum skilum
þeirra á innheimtufé og lausasölu-
peningum til þess að venja þau á
skilvísi, ráðvendni og heiðarleika.
Það brást heldur aldrei, að hann
stæði þeim skil á umsaminni
þóknun, og oft gaukaði hann að
þeim gjöfum og glaðningi. Öllum
þótti þeim vænt um Stefán, virtu
hann og dáðu og vildu í öllu gera
honum til geðs. Honum hélst líka
vel á blaðburðarfólkinu, og fast
var sóst eftir að komast í starfið.
Hér má heldur ekki gleyma hlut
Dísu, sem hefir unnið mikið við
afgreiðslu blaðsins, einkum hin
síðari ár, því að hjá henni hafa
börnin alltaf átt góðu að mæta, og
hún hefur umgengist þau á sinn
glaðlega og ljúfmannlega hátt.
Meðan Stefán starfaði með Ól-
afi Tryggvasyni að hjálp við sjúka
menn og aðra þá, sem hjálpar
þurftu við, kom stundum til liðs
við þá Guðrún Sigurðardóttir frá
Torfufelli í Eyjafirði, akureysk
húsmóðir, göfug kona og góð, búin
óvenjulegum og fjölbreyttum dul-
argáfum, svo sem skyggni og
fjarsýni. í þessu sambandi tók
miðilsgáfa hennar einnig að koma
í ljós, og svo varð, að það kom í
hlut Stefáns að stjórna miðils-
sambandi hennar hérna megin, en
Haraldur Níelsson stjórnaði frá
hinum heiminum. Þetta samstarf
þeirra hófst árið 1952, og allt fram
á síðustu ár, þegar heilsa beggja
tók að bila, héldu þau reglulega
fundi mánaðarlega með föstum,
en fámennum hópi samstarfs-
manna eða sitjara, sem svo eru
nefndir. Þar að auki héldu þau oft
fundi, þegar eitthvað sérstakt
kallaði að.
Upp af þessu miðilsstarfi
spruttu afar merkilegir hlutir.
Tilgangur starfsins var framar
öllu að verða öðrum að liði,
annaðhvort þessa heims eða ann-
ars, og afla fræðslu um þá veröld,
sem við tekur og allir eiga í
vændum að hverfa til fyrr eða
síðar, hvort sem þeir trúa því eða
ekki. I augum Guðrúnar og Stef-
áns þurfti ekki að sóa kröftum
sínum til að afla sannana fyrir
framhaldslífi. Það hafði verið
sannað rækilega fyrir löngu, svo
að ekki þurfti um að bæta, og á
þeirri sönnun er kristinn dómur
reistur.
Fræðslu- og þekkingarleit var
aðalviðfangsefnið á fundunum
fyrstu árin. Upp frá því spruttu
tvær bækur, sem Stefúán gaf síða:
út, „Leiðin til þroskans" 1958 og
„Leiðin heim“ 1969. Efni þeirra og
innihald mælti miðillinn fram í
dásvefni (transi), en Stefán tók
jafnharðan upp á segulbönd og
ritaði síðar upp eftir segulböndun-
um. Efni fyrri bókarinnar var
hljóðritað á árunum 1954—1957,
en hinnar síðari á árunum 1958—
1964.
Um tilgang útgáfunnar segir
Stefán svo í formála bókarinnar
„Leiðin heim“:
„Líkamsdauðinn er það eina,
sem hver einasti maður á með
vissu í vændum, og því er fræðslan
um það, sem við tekur nauðsynleg.
Kaflarnir, sem ég afhendi hér
þeim, sem vilja af þeim læra,
veittu mér stór svör, þegar ég tók
á móti þeim, og þeir svara alltaf
fleiri og fleiri spurningum mínum,
eftir því sem ég les þá oftar. Ég
vona, að þeir veiti öðrum hið
sama. Þeir eru að verða mér
helgur dómur, því að ég veit, að
þeir hafa mikinn sannleik fram að
færa. Ykkur, sem þá lesið, er gefið
tækifæri til þess að eignast og
njóta hans, ef þið viljið. Ef þið
hafnið honum, þá bíður hann við
dyrnar, og hann hættir aldrei að
bíða og vera til.“
Aðalbjörg Sigurðardóttir, ekkja
Haralds Níelssonar, kemst svo að
orði um sömu bók:
„Hér er ekki um venjulega
sannanafundi að ræða, heldur er
það fræðsla um æðri heima, leið-
beiningar og huggunarorð, þrung-
ið kærleika til vegvilltra manna og
óvenjulega háleitu mati á lífinu og
aðstæðum öllum hér í heimi."
En þó að þessar tvær bækur
væru hinar fróðlegustu og for-
vitnilegustu, var þó enn ókomið
frá miðilssambandi Guðrúnar það
rit, sem mér þykir miklu merki-
legast og furðulegast þeirra dul-
rænu fyrirbrigða, sem ég þekki til.
Þar á ég við söguna um Ragnheiði
Brynjólfsdóttur, sem kom út í
tveimur bindum hjá Skuggsjá á
árunum 1973 og 1974. Þessi saga
er, að ég hygg, algert einsdæmi.
Hún var tekin á segulbönd, sem
vissulega eru vel varðveitt, á
tímabilinu frá 9. mars 1970 til 6.
apríl 1972, beint af vörum miðils-
ins. Stefán vélritaði allt efnið eftir
segulböndunum, en ég samræmdi
starsetningu og greinamerkja-
setningu, lagfæðri málfar á ein-
staka stað og gekk að öðru leyti
frá handritinu til prentunar að
beiðni Stefáns. Einnig annaðist ég
prófarkalestur.
Þetta var yndislegur tími.
Sjaldan hefi ég unnið að verkefni,
sem mér hefur þótt ljúfara og
ánægjulegra, og ég er hjartanlega
þakklátur fyrir að hafa fengið að
veita þessa litlu aðstoð við útgáf-
una. Margar spurningar vöknuðu
við lesturinn, og Stefán lagði þær
jafnharðan fram fyrir sögumann,
séra Þórð Jónsson í Hítardal, á
næsta miðilsfundi, og fékk venju-
lega glögg svör og skýringar.
Einnig átti Stefán samtöl við
ýmsa aðra framliðna menn um
efnisatriði sögunnar og jafnvel
óskyld efni, og eru þau sambönd
öll geymdá segulböndum. Þó að
segulböndin með sögunni sjálfri
séu hin merkilegustu, tel ég þessi
samtöl engu ómerkari, ekki síst
samtölin við séra Þórð, séra
Hailgrím Pétursson og Brynjólf
biskup. Yfirleitt er sagan af því,
hvernig bókin varð til, fágætlega
merkileg og einstök í sinni röð.
Góð var andleg návist þessara
manna, ekki síst séra Þórðar, og
vænt þykir mér um spóluna, þar
sem hann talar til mín langt mál
utan dagskrár með sinni lágværu,
stillilegu og blíðlegu rödd.
Þeim Guðrúnu og Stefáni var
fyllilega ljóst frá upphafi þessa
verks, að útkoma bókarinnar
mundi valda úlfaþyt og
óþægindum fyrir þau sjálf. Það
létu þau ekki á sig fá og töldu
málefnið mikilvægara en svo, að
slíkt yrði til hindrunar. Eitt er
víst, að ekkert okkar, sem komum
við þessa sögu á einn eða annan
hátt, vann að verkinu í von um
fjárhagslegan ábata eða til að
hljóta frægð af, heldur litum við á
hlutverk okkar sem þjónustu við
málefnið og þörf löngu liðins fólks
til að koma sannleikanum á fram-
færi.
„Árum saman hef eg varið
flestum tómstundum mínum til
úrvinnslu þessa efnis. Sagan er
orðin hluti af lífsvitund minni, og
persónur hennar eru mér kærar
og ógleymanlegar. Margt hef eg
tekið mér fyrir hendur í þessari
jarðvist minni, en á engu hef eg
lært jafnmikið sem af'starfi mínu
við sögu Ragnheiðar Brynjólfs-
dóttur, og eg veit, að þeir dagar
koma, að eg fæ að sjá og skilja enn
þá meira," segir Stefán í eftirmála
síðara bindis. Enn fremur segir
hann:
„í þögn og friði unnum við þetta
verk. Með friði færðum við lesend-
um það. Með þögn og friði höfum
við tekið og munum taka því, sem
þeim finnst við verðskulda fyrir
að skila þessari sögu í hendur
þeirra. Tíminn geymir hlut hvers
og eins af hverju máli. Við flettum
þeim blöðum síðar."
+
Eiginmaöur minn og faölr okkar,
BOGI SIGURÐSSON,
Tómasarhaga 40,
andaöist 14. þ.m. Jaröarförin fer fram frá Fossvogskirkju kl. 3
miövikudaginn 19. marz.
Þeim er vildu minnast hins látna er vinsamlegast bent á
LíknarsJÓÖI. Sigurlaug Eggertsdóttir,
Elín, Birgír og Eggert.
í
Maöurinn minn og faöir okkar,
STEFÁN EIRÍKSSON,
Noróurgötu 54, Akureyri,
^röur jarösunginn frá Akureyrarkirkju, mánudaginn 17. marz kl.
13.30.
Jódís Kristín Jósefsdóttir,
Eiríkur Stefánsson, Hulda Stefánsdóttir.
t
Faöir okkar, tengdafaöir og afi,
BETÚEL JÓN BETÚELSSON,
frá Göröum, Aöalvík,
Laugarnesvegí 106, Reykjavík
veröur jarösunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn 17. marz kl.
13.30.
Börn, tengdabörn og barnabörn.
t
SVEND A. JOHANSEN,
stórkaupmaóur,
andaöist þriöjudaginn 11. marz í Kaupmannahöfn. Jarðarförin
hefur fariö fram.
Börn og tengdabörn.