Morgunblaðið - 03.04.1980, Side 28

108
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
Gamla Bíó, sem fyrst
var til húsa í Fjala-
kettinum. Að vísu
höfðu Reykvíkingar
átt kost á því frá
árinu 1903 að horfa
nokkrum sinnum á
kvikmyndir í Iðnó og
Bárunni. Sem dæmi
um hversu við íslend-
ingar höfum þó ver-
ið fljót til að taka
upp þennan sið og
hversu sjaldgæf fyr-
irbrigði kvik-
myndahús voru um
þetta leyti, má geta
þess, að þá voru að-
eins þrjú kvik-
myndahús í Kaup-
mannahöfn og öll í
litlum salarkynnum.
Fór
ekki
í bíó, ef
ákveðið
sæti var
ekki laust
A fyrstu dögum
kvikmyndanna um
1895 töldu flestir
þessa nýjung eiga
litla framtíð fyrir
sér og að „fólk yrði
fljótt leitt á þessu“
En það fór fljótt
þannig, að kvik-
myndasýningar urðu
með vinsælli skemmt-
unum almennings,
og það hefur haldist
allt fram til dagsins í
dag.
Fyrsta kvikmynda-
húsið sem tók upp
daglegar kvikmynda-
sýningar hérlendis
var stofnað 2. nóv-
ember 1906. Það var
Ljósm. ól. K. Magnússon.
„Loksins hættir
þetta helvíti“
Húsið þótti henta mjög vel til
hljómleikahalds og varð brátt
aðalhljómleikahús bæjarins. Þar
hafa komið fram margir lista-
menn, innlendir og erlendir og
sumir heimsfrægir og margt af
okkar þekktasta listafólki hefur
einmitt komið fyrst fram á sviði
Gamla Bíós.
Bíó-Petersen skrifar nokkrar
endurminningar frá fyrstu árum
kvikmyndasýninga hérlendis í af-
mælisrit Gamla Bíós, er bíóið varð
40 ára 1946. Segir hann þar m.a.:
„Margir kunnir Reykvíkingar
voru frá byrjun fastir gestir, og
sumir þeirra sátu alltaf í ákveðn-
um sætum, t.d. Th. Thorsteinsson
kaupmaður, sem sat alltaf á aft-
asta bekk, næst sýningarklefan-
um, Klemens Jónsson landritari,
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri,
Lúðvík Hafliðason kaupmaður
o.fl. Attu þessir menn það sameig-
inlegt með fjölda annarra, að þeir
höfðu strax frá byrjun áhuga fyrir
þessari nýju tegund dægrastytt-
ingar. En svo voru aftur aðrir,
sem litu þetta öðrum augum. Það
var venja, að daginn áður en
skipta átti um myndir, voru límdir
yfir auglýsingaspjöldin miðar,
sem á var letrað: „I síðasta sinn“.
Og það kom oft fyrir, að ég heyrði
fólk, sem stóð við þessi auglýs-
ingaspjöld segja: „Auðvitað gat
þetta ekki gengið til lengdar", eða:
„Loksins hættir þetta helvíti".
Framboðsfundir voru ekki
síður stór liður i starfsemi
Gamla biós fyrr á árum. Þessa
mynd tók ólafur K. Magnússon
ljósm. Mbl. 1959 á framboðs-
fundi Sjálfstæðisflokksins.
Framarlega á myndinni má sjá
Bjarna heitinn Benediktsson og
Geir Hallgrímsson núverandi
formann flokksins.
„Vaktir til
lífsins með
Hoffmannsdropum“
Ef sýndar væru nú myndir þær,
sem þóttu framúrskarandi góðar
1906, myndu þær líklega eingöngu
kalla fram brosið hjá áhorfendum.
En þrátt fyrir það, hve öll tækni
var léleg um þær mundir eru
margir, sem enn muna eftir t.d.
myndunum „Vendetta" og „Nauta-
- NÚ BIÐJA MENN í MESTA LAGI UM „AFTARLEGA FYRIR MIÐJU“
Fr. Warburg stórkaupmaður í
Kaupmannahöfn var upphafsmað-
ur að stofnun Gamla Bíós. Hann
keypti öll nauðsynleg áhöld til
kvikmyndasýninga, ásamt lítilli
rafstöð, er var knúin af olíu-
hreyfli. í þá daga voru aðeins örfá
hús í Reykjavík er höfðu raflagnir.
Sumarið 1906 sendir Fr. Warburg
danskan mann, Albert Lind, til
Islands með tækin. Hentugur sýn-
ingarsalur var fenginn í Fjala-
kettinum við Aðalstræti. Salurinn
var leigður til tíu ára og mánað-
arleg leiga 50 kr. í salnum voru
nær 300 sæti og flest á lausum
bekkjum, gengið var inn í bíóið frá
Bröttugötu.
Verð aðgöngumiða
15—35 aurar
Fyrirtækið hlaut í byrjun nafn-
ið „Reykjavíkur Biograftheater",
sem styttist brátt í daglegu tali í
„Bíó“. Leyfið til sýninganna gaf
Halldór Daníelsson bæjarfógeti og
var sýningargjald þá 2 kr. á
kvöldi, eða 720 kr. á ári. Rann fé
þetta í fátækrasjóð. Verð aðgöng-
umiða var ákveðið 15, 25 og 35
aurar og sýningarskrá 5 aurar.
Hver sýning var samsett af 6—8
smámyndum og stóð í um 45
mínútur.
Alfred Linn réð P. Petersen
strax til aðstoðar við stjórn kvik-
myndahússins. Petersen er kunn-
ari íslendingum undir nafninu
Bíó-Petersen og var hann kallaður
það í daglegu tali. Hann tók síðan
alfarið við stjórn bíósins 1907 og
við andlát Warburg stórkaup-
manns 1913 keypti hann öll tæki
af dánarbúinu fyrir 8.050 kr. og
þótti það verð mjög hátt á þeim
tíma. Bíó-Petersen fékk síðan til-
skilin leyfi og starfrækti bíóið allt
til 1. janúar 1940.
1912 byrjar Nýja Bíó kvik-
myndasýningar í sal í Hótel
Islandi, bíóið í Bröttugötu var þá
af almenningi kallað Gamla Bíó
og hefur það nafn haldist síðan.
Salarkynnin f Fjalakettinum
urðu brátt of þröng og 1924 kaupir
Bíó-Petersen lóð við Ingólfsstræti
og byrjað er að vinna að byggingu
hins nýja kvikmyndahúss 13. sept.
1925. Bíó-Petersen fékk Einar
Erlendsson arkitekt, síðar húsa-
meistara ríkisins, til að teikna
húsið og fóru þeir vítt og breytt
um Norðurlönd, England og víðar
til að kynnast svipuðum húsum og
byggingarstíl.
Fyrsta sýningin var haldin í
Gamla Bíói við Ingólfsstræti 2.
ágúst 1927 og þótti húsið mjög
glæsilegt, enda hafði ekkert verið
til sparað að gera það eins vandað
og vistlegt og föng voru á. í húsið
voru sett nýtízku hitunar- og
lofthreinsunartæki. Þá var það
algjör nýjung, að gólf voru lögð
gúmdúkum. Það mátti einnig telja
til nýjunga þá, sem nú tíðkast
víða, að hægt var að hafa lýsingu í
kvikmyndasalnum óbeina.
IJÚHm. Mbl. RAX
Hafliði Halldórsson og Hilmar Garðarsson, en þeir
reka Gamia bió i dag.
Innréttlngarnar eru lléstar þær srtmu o* voru I húanæAI blúeina I
Ingólfsetræti. þegar opnað var þar. Þar á meðal er þetta
afgreiðeluborð sem stóð þar til lyrir skemmstu I aðalanddyri
bióslnB, en er nú inn af hliðarsvölunum. Ljósm. Mbl. Emilla.
, Ljtism. Mbl. RAX
Olafur Árnason sýningarstjóri hjá sýningarvélum biósins.
Hér var Gamla bió upphaflega stofnað, I
Fjalakettinum og starfaði þar fram tll
ársins 1927, er sýnlngar voru hafnar I
núverandi húsnæði við Ingólfsstræti.