Morgunblaðið - 12.07.1980, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 1980
13
taka einn ungan og umdeildan
listamann með á sýninguna. Þá má
segja um Sigurð, að hann sé
grafíker sem málar, — miklu frekar
en t.d. málari sem einnig vinnur í
grafík, — þetta er augljóst því að
grafísku myndirnar eru svo miklu
betur unnar og upplifaðar. Hin
grafíska kennd virðist aftur á móti
vera víðs fjarri í flestum olíu- og
olíupastelmyndunum nema helzt í
myndinni „Skipamálun" (frá
Slippnum), sem gerð er í olíupastel
og er um leið að mínu mati
hrifmesta verk Sigurðar á þessu
sviði. Sannast sagna þykir mér
Sigurður nokkuð úti að aka í
þessari gerð mynda, þær eru t.d.
ekki nægilega þróaðar tæknilega
séð til að sannfæra og taka áhorf-
andann föstum tökum. Listamaður-
inn hefði ótvírætt haft hag af því að
sýna meira af grafík því að hann
virðist eiga mikið erindi á þann
vettvang og myndir hans svo sem
nr. 16 „Á kassanum" og 17 „Frá
Slippnum" eru merkileg viðbót við
svið íslenzkrar grafík-menntar.
Benedikt Gunnarsson sýnir hér á
sér ýmsar hliðar í myndum, gerðum
í pastellitum, akryl og olíu. I
pastellitunum og akryl virkar Bene-
dikt dálítið þokukenndur og á
köflum óákveðinn, — þykir mér það
tjáningarform er hann hér kynnir
naumast með sterkari hliðum hans.
Olíumyndirnar eru allt annar hand-
leggur og vil ég hér benda á myndir
eins og nr. 17. „Eldur í Heimaey III"
frá 1976, „Jónsmessunótt við Veiði-
vötn“ frá sama ári og síðast en ekki
síst „Land í sköpun" frá 1970 sem
mér þykir langsamlegast sterkasta
framlag Benedikts og mikil prýði af
á sýningunni. Sú mynd er mjög
hrifmikil og efniskennd og kynnir
að mínu mati bestu eiginleika
Benedikts sem málara.
Jóhannes Geir Jónsson kemur
ótvírætt sterkastur frá þessari sýn-
ingu með merkilega jafngóðar
myndir, hef ég ekki í annan tíma
séð jafn margar hrifmiklar og
fágaðar myndir frá hans hendi á
einurn stað. Honum virðist stöðugt
fara fram í glímu sinni við að ná
fram hughrifum frá landslaginu,
því að þetta eru miklu meira
stemmningamyndir en beinar
landslagsmyndir og ég held að
enginn í íslenzkri málaralist máli
betur veðrabrigði, þokuslæðing,
mistur eða sól og birtu en Jóhannes
Geir. Það er skemmtilegt að sjá
hvernig hann svo lífgar upp
myndflötinn með sprellifandi hest-
um og mannfólki á öllum aldri.
Jóhannes Geir er sannur artisti á
sínu sviði og hefði verið meira en
fróðlegt að sjá myndir hans og
Kristínar Jónsdóttur saman á þess-
um stað svo sem fyrirhugað var.
Mér þykir upphenging sýningar-
innar ekki hafa tekist sem skyldi og
gera hana fyrir vikið veikari í heild,
að mínu mati á hver sýnandi að
hafa sitt afmarkaða rými því að
þannig koma sérkenni hvers og eins
best fram og skila skýrustu heild-
armynd.
Sýningarskráin er hin eigu-
legasta og ágæt heimild um sýnend-
ur. Gott væri ef í framtíðinni
bættist við á forsíðu númer sýn-
ingarinnar í rómverskum tölum,
slíkt hefur einnig upplýsingagildi.
Þetta er sýning sem að æskilegt
væri að sem flestir skoði, innlendir
sem útlendir en hún stendur til 10.
ágúst.
Leiðrétting
Ýmsar prentvillur slæddust í
grein mína í fimmtudagsblaðinu
„íhugun að lokinni listahátíð", —
flestar smávægilegar og viðráðan-
legar þótt hvimleiðar væru. Eitt
vil ég þó sérstaklega leiðrétta og
það er í sambandi Við hinn forna
framslátt „Mundus vult decipi,
ergo decipiatur“ Heimurinn vill
láta blekkjast, látum hann því
blekkjast. í blaðinu kemur fram
að framslátturinn sé ferskur,
kristalstær og nýr, vegna þess að
hann sé forn en á að sjálfsögðu að
vera þó hann sé forn. Hér er
nefnilega reginmunur á merkingu
hugtaksins og svo afdankaður er
ég ekki ennþá að slá því fram, að
hið gamla sé gott fyrir það eitt að
vera gamallt...
Eitt af félagslegu fyrirbærunum
borgeir borgeirsson
Þorgeir Þorgeirsson:
YFIRVALDIÐ
Skáldsaga eftir-bestu heimildum
og skilrikjum.
Kristján Jóhann Jónsson annað-
ist útgáfuna.
Iðunn 1980.
Iðunn hefur á undanförnum árum
gefið út sextán bækur í bókaflokkn-
um fslensk úrvalsrit í skólaútgáfu.
Bækurnar munu vera mikið notaðar
í skólum og því ekki úr vegi að gefa
því gaum hvernig að þeim er staðið.
Oft eru það ungir og áhugasamir
kennarar nýútskrifaðir í bók-
menntafræðum frá Háskólanum
sem ganga frá ritunum til útgáfu.
Speglast venjulega í formálum
þeirra og skýringum hvað þeir hafa
lært og hvað eru viðurkennd fræði
meðal lærimeistaranna. Val Yfir-
valdsins eftir Þorgeir Þorgeirsson
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
er skiljanlegt og kemur ekki á óvart.
Skáldsagan „eftir bestu heimildum
og skilríkjum" gefur tilefni til
sögulegrar upprifjunar og varpar
ljósi á vinnubrögð höfunda heim-
ildaskáldsagna sem eins og kunnugt
er hafa verið fyrirferðarmiklar í
bókmenntum samtímans, ekki síst í
nágrannalöndum okkar.
„Bókmenntir eru fyrst og fremst
félagslegt fyrirbæri" skrifar Krjst-
ján Jóhann Jónsson í upphafi for:
mála skólaútgáfu Yfirvaldsins. í
framhaldi af þessu fræðir Kristján
Jóhann lesendur/nemendur um
ýmsa annmarka auðvaldsþjóðfé-
lagsins; bókmenntirnar „hafa ekki
farið varhluta af því sýndargildi
sem klínt er á alla vöru á markaðs-
torgi auðvaldsins", skrifar hann. I
nafni ýmissa hégilja telur hann að
villt sé um fyrir fólki, fyigjendur
nýrýninnar hafa verið fremstir í
flokki þeirra sem telja öðrum trú
um „að bókmenntir séu óháðar og
frjálsar". Hann segir réttilega að
bókmenntir séu „listrænn texti sem
miðar að því að laða fram listræna
upplifun hjá lesandanum". En hver
er þessi listræna upplifun? Hann
svarar að bragði: „þegar menn fást
til að virkja tilfinningar sínar og
ímyndunarafl og beita því með
öðrum þeim vitsmunum sem þeim
eru gefnir að þeim verkefnum sem
fyrir liggja".
Óneitanlega er þetta prósaískt
orðalag, en skiljanlegt hjá manni
sem hafnar því að snillingar séu til.
„Bókmenntalegar" skilgreiningar
Kristjáns Jóhanns Jónssonar eru
fremur óljósar, en áhugi hans á
þjóðfélagsmálum sýnilega töluverð-
ur og væntanlega lofsverður. Hins
vegar er það rétt hjá honum að
menn verða að setja sig inn í
nýlenduveldi Dana á Islandi til þess
að skilja Yfirvaldið. Ekki sakar að
menn átti sig á sagnfræði til að geta
lesið sagnfræðilegt verk að gagni,
heimilda- eða skýrslusögu eins og
saga Þorgeirs Þorgeirssonar er.
Kristján Jóhann telur að menn eigi
ekki að líta fyrst og fremst á
skáldsöguna sem listræna heild
heldur á skáldverkið að auka
mönnum skilning á sögu og stétta-
baráttu kúgaðrar þjóðar svo að þeir
geti gerst virkir baráttumenn gegn
hvers kyns heimsvaldastefnu.
Yfirvaldið er þannig skrifað að
lesendur skilja held ég flestir að
höfundurinn er á bandi fátæklinga
og ógæfumanna. Reynt er að gefa í
skyn að Blöndal sýslumaður sé ekki
allur þar sem hann er séður, enda er
hann fulltrúi valdsins, sem ímynd
kerfisins lifir sýslumaðurinn á
glæpum manna.
Þótt þannig sé vegið að minningu
sýslumannsins í sögunni er þess
gætt með nokkrum undantekning-
um þó að gefa lesandanum tækifæri
til að álykta sjálfur, segja ekki of
mikið berum orðum. Sagan er sögð
af skáldlegum þrótti og víða er í
henni litríkar myndir mannlífs og
náttúru sem gera hana umfram allt
að læsilegu skáldverki. Þannig verð-
ur ekki komist hjá að leggja á
Yfirvaldið listrænt mat. Hvað sem
öllum heimildum líður er hver
einstaklingur ekki opið blað. Dóma-
og þingbækur segja ekki allt sem
skiptir máli um persónugerðir
manna og þankagang. Yfirvaldið er
verk Þorgeirs Þorgeirssonar og
sjálfstætt mat hans á hinum válegu
atburðum í Húnavatnssýslu.
Útgáfa Kristjáns Jóhanns Jóns-
sonar á Yfirvaldinu getur verið
nytsamleg gagnrýndum lesendum/
nemendum, en þeir sem hlýða kenn-
ara sínum í blindni eiga á hættu að
sitja uppi með einhliða mynd af
bókmenntum. En varla er það ætl-
unin þegar á allt er litið?
BENSÍNK) IBOTN
ÚT í LOFTIÐ
s
Sumir keyra í rykkjum, spyma af staö, spóla, spæna
og snögghemla. Eru í einskonar kvartmíluleik við um-
feröarljósin. Slíkt hefur óþarfa bensíneyðslu í för meö sér.
Viljir þú draga úr bensíneyðslunni og spara þér stórar
fjárhæöir, verður þú að gera þér ljóst að aksturslagið
skiptir miklu máli.
Aktu rólega af stað. Vertu spar á innsogið. Haltu
jöfnum hraða og hæfilegri fjarlægð frá næsta bíl. Gefðu
þér góðan tíma. Það eykur bensíneyðslu um 20-25% að
aka á 90 km. hraða í stað 70, auk þess sem það er ólöglegt.
Hafðu ekki toppgrind né aöra aukahluti á bifreiðinni að
ástæðulausu. Réttrn: þrýstingur í dekkjum skiptir líka
máli.
Hafðu bílinn ávallt í toppstandi.
Og reyndu jafnan að velja hentugar akstursleiðir.
SPARAÐU AKSTURINN - Í>Á SPARARÐU BENSÍN.
ORKUSPARNAÐUR
ÞINN HAGUR
ÞJÓÐARHAGUR
Starfshópur um eldsneytisspamað í bílum:
Orkuspamaðarnefnd iðnadarráðuneytisins
Bílgreinasambandið
Félag íslenskra bifreiðaeigenda
Olíufélögin
Strætisvagnar Reykjavíkur
Umferðarráð