Morgunblaðið - 05.10.1980, Blaðsíða 4

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 1980
Um þessar mundir er rétt ár
liðið frá því, að franskar her-
sveitir steyptu Jean-Bedel Bok-
assa keisara í Mið-Afríku keis-
aradæminu. Keisarinn fyrrver-
andi, sem nú dvelst í útlegð
hefur kennt sínum forna vini,
Valery Giscard d’Estaing,
Frakklandsforseta, um aðfar-
irnar gegn sér og hefur nú
hefnt sín á honum. í símavið-
tali við franska vikuritið Le
Canard Enchainé staðfesti
hann nýlega sögusagnir um, að
hann hefði fært forsetanum að
gjöf hauga af demöntum þau 10
ár, sem vináttan milli þeirra
blómstraði.
— Þið getið ekki ímyndað
ykkur, hvað ég hef gefið þeirri
fjölskyldu, — sagði útlaginn
orðrétt, og fyrir bragðið velta
menn því nú fyrir sér, hvort
Giscard geti komist hjá meiri
háttar hneyksli. Vera kann, að
þessi viðurkenning Bokassa
geti komið í veg fyrir að
forsetinn nái endurkjöri eftir
rúmt misseri, enda þótt stjórn-
arandstaðan sé klofin.
Það er ekki aðeins Canard
Enchainé, sem hefur fjallað um
demantagjafir Bokassa til
Giscard forseta. Hið virta blað
Le Monde hefur tekið í sama
streng, svo og önnur blöð og rit.
Fullyrt var, að andvirði dem-
antanna hefði verið a.m.k.
250.000 dollarar eða um 130
millj. ísl. króna. En áður en
þessar yfirlýsingar komu fram,
vakti vinátta Giscards og harð-
stjórans Bokassa furðu margra
í franska stjórnkerfinu.
Giscard kom oft í heimsókn í
Mið-Afríkukeisaradæmið fram
til ársins 1979 og stundaði þar
veiðiskap, en frændur hans
stjórnuðu ýmsum fyrirtækjum
þar og stunduðu úraníumrann-
sóknir.
I viðtalinu, sem fyrr er
vitnað til, sagði Bokassa, að
Frakklandsforseti eða eigin-
kona hans hefðu fengið dem-
anta að gjöf í alls fjögur skipti.
Af hálfu frönsku stjórnarinnar
Bokassa
borgar
fyrir
sig
„Elsku frændi.“
hafa þessar fréttir verið born-
ar til baka, eigi síður hafa
kynni þeirra Giscards og Bok-
assa þótt æði tortryggileg að
mati ýmissa sérfræðinga í al-
þjóðastjórnmálum.
Giscard kallaði Bokassa
gjarnan „elsku frænda". Hann
virtist leiða það hjá sér með
hvílíkum hrottaskap og harð-
ýðgi „frændinn" stjórnaði ríki
sínu, en hámarki náði grimmd
hans er hann lét myrða 100
skólabörn fyrir litlar eða engar
sakir. Frakkar lögðu ríki hans
til fjárhagsaðstoð, og vitað var
að hann lét hana renna í eigin
vasa, á meðan þegnar hans
stráféllu úr hungri, en það var
látið afskiptalaust. Giscard
forseti skipaði ríkisstjórn sinni
að leggja fram milljarða króna
vegna krýningar Bokassa árið
1978, og sérstök ráðherranefnd
var send til þess að vera
viðstödd athöfnina.
20. september 1979 fóru
franskar hersveitir inn í
Bangui, höfuðborg Mið-Afríku-
keisaradæmisins, til þess að
votta stuðning David Dacko,
manninum, sem Giscard hafði
valið sem eftirmann Bokassa.
Sjálfur var keisarinn í Líbýu,
er þetta gerðist, en brá við
skjótt og hélt til Frakklands.
Giscard neitaði honum um
landvist, og því næst fór hann
til Abidjan, höfuðborgar Fíla-
beinsstrandarinnar, þar sem
hann dvelst nú í útlegð í
strangri „verndargæslu". Síðan
hefur lítið sem ekkert til hans
spurst.
Bokassa segir, að Giscard
hafi gefið skipun um, að fjöl-
miðlar mættu ekki hafa sam-
band við hann. Kannski er
eitthvað hæft í því. Einn af
fréttamönnum Canard Enchai-
né var handtekinn, er hann
reyndi að ná sambandi við
félga Bokassa. Hins vegar
tókst keisaranum fyrrverandi
að ná símasambandi við blaðið
og gaf þá fyrrnefndar upplýs-
ingar. Næsta dag hafði verið
skorið á símalínur til verustað-
ar hans.
Bokassa fullyrðir, að fransk-
ir hermenn hafi tekið öll skjöl
hans og flutt þau með sér til
Parísar. Ennfremur hafi þeir
lagt hald á 19.000 demanta og
mest af hans persónulegu eig-
um. Þessu hefur hvorki verið
játað né neitað af opinberri
hálfu.
- PAUL WEBSTER.
Hallarrústir á Krit frá um það bil 1800 f. Krist.
Mannæturnar í
Miðjarðarhafi
Við uppgröft á bronsaldarbæjum
umhverfis höll Mínosar konungs í
Knossos á Krít hefur ýmislegt
miður skemmtilegt komið í ljós um
trúarbrögð hinna fornu Krítverja.
Svo virðist sem þáttur í trúariðk-
unum þeirra hafi verið manna-
kjötsát, eða raunar barnakjötsát.
Peter Warren, prófessor við há-
skólann í Bristol, segir, að þetta sé
í fyrsta sinn sem fornleifafræð-
ingar, sem eru við rannsóknir í
Eyjahafi, finni merki um mannát.
Warren prófessor, sem stjórnaði
uppgreftinum fyrir Breska skólann
í Aþenu, komst að „þessari ein-
stöku og jafnvel ógeðfelldu niður-
stöðu" eftir að vísindamenn höfðu
rannsakað 200 mannabein, sem
fundust í rústum krítversks þorps
frá 15. öld fyrir Krists burð.
Um það bil 20 beinanna báru
þess merki að hnífsegg hefði snert
þau, ekki ólíkt því að slátrari hefði
verið að verki. „Þau eru alveg eins
og bein dýra, sem hafa verið
matreidd," segir Warren.
Beinin fundust í herbergishorni
húss, sem einhvern tíma hefur
orðið eldi að bráð, en voru þó alveg
óbrunnin. Það þykir benda til, að
þeim hafi verið kastað niður í
kjallarann af einhverri efri hæða
hússins. I öðru kjallaraherbergi
fannst nokkurt safn af óvanalega
vel gerðum leirmunum og voru göt
á botni sumra kerjanna, sem sýnir
að vín hefur verið látið leka í
gegnum þau \ið trúarathafnir en
það er gamall siður á þessum
slóðum.
Við uppgröft í sumar fannst það,
sem á vantaði til að tengja saman
fundina í kjallaraherbergjunum
tveimur. í krukku úr þeim hluta
kjallarans þar sem leirmunirnir
voru reyndust vera skeljar af
sniglum, sem voru mikill upp-
áhaldsréttur Mínóinganna, og
mannabein. Þá þótti vísindamönn-
unum ljóst að beinaleifunum hvor-
um tveggja hafði verið kastað
niður af fyrstu hæð hússins þar
sem trúarathafnir fóru fram.
„Vegna þess að okkur gekk erfið-
lega að raða saman hauskúpubrot-
unum héldum við fyrst að við
værum með bein a.m.k. tólf barna,“
segir Sheilagh Wall, sem vann við
uppgröftinn. „En nú vitum við, að
þau voru aðeins tvö, annað u.þ.b.
átta ára gamalt en hitt 11 eða 12
ára. Að því er virðist hafa bæði
verið við eðliiega heilsu á dauða-
stundinni."
í fyrstunni freistaðist Warren til
að líta svo á, að börnin hefðu
kannski verið grafin öðru sinni eða
látist úr hungri, en hinir háheilögu
leirvasar bentu hins vegar ótvírætt
til helgisiðahalds. Það hefur líklega
farið þannig fram, að 1 mikilli
trúarinnlifun hafa Mínóingarnir
étið mannakjöt til að komast í
nánara samband við guðdóminn.
Uppgötvanir Warrens og félaga
hans komu í kjölfarið á öðrum
uppgrefti sem einnig virðist sýna
dökku hliðarnar á lífi hinna fornu
Mínóinga. Á gömlum helgistað
skammt frá Knossos gróf grískur
fornleifafræðingur úr jörðu þrjár
beinagrindur, og hafði ein þeirra
rýting innan rifja. Rannsóknir
bentu til, að manninum hefði verið
fórnað á miðri 17. öld fyrir Krist, ef
til vill til að koma í veg fyrir
jarðskjálfta, sem eru algengir
þarna um slóðir.
HEILSUVERND
Dáleiðslan og
læknavísindin
Frá fornu fari hefur læknastétt-
in haft megna andúð á dáleiðslu en
stöku sinnum virðist svo sem þessi
andúð sé á undanhaldi, og ýmis
merki benda nú til þess að svo sé.
Til að mynda skýrði brezki geð-
læknirinn Desmond Pond frá því
nýlega í ritinu Journal of Royal
Society of Medicine, að vaxandi
áhugi á jóga, ofskynjunarlyfjum og
öðrum leiðum að undirvitund og
dulvitund mannsins gæti leitt til
þess að læknisfræðin viðurkenndu
dáleiðsiu að einhverju marki.
Það er ekki þar með sagt, að
læknar hafi skyndilega uppgötvað
kosti dáleiðslunnar. Um tveggja
alda skeið hefur verið unnt að
deyfa sársauka með því að beita
henni. í fyrstu neituðu læknar
algerlega að viðurkenna þessa
staðreynd, og þótt þeir fengjust
síðar til að sjá, að eitthvað væri
hæft í þessu, höfðu þeir eftir sem
áður andúð á dáleiðslunni. Nú var
talið óæskilegt að leiða hjá sér
sársauka, viðvörunarmerki móður
náttúru, án þess að grafast fyrir
um orsakir hans. Samt skrifa
læknar lyfseðla fyrir verkjalyfjum!
Helzti ókostur dáleiðslu er sá, að
hún hefur slæmt orð á sér. Hún
hefur löngum tengzt hvers kyns
svikum, prettum og tilfinninga-
vellu. Dáleiðsluatriði á sýningum
og í sjónvarpi hafa ekki orðið til
þess að auka hróður þessa fyrir-
bæris. í hvert skipti sem dávaldur
leikur listir sínar í sjónvarpi koma
fram geysileg viðbrögð frá almenn-
ingi, og dæmi um það varð nýlega,
eftir að Martin St. James dávaldur
kom fram í „Parkinson Show“ í
BBC-sjónvarpinu. Menn voru ýmist
yfir sig hrifnir eða miður sín af
hneykslun, en langflestir fylltust
tröllatrú á dáleiðslu og töldu að
hún hefði lækningamátt gagnvart
öllum heimsins kvillum.
Sum atriði dávaldsins voru mjög
athyglisverð. Eftir að hann hafði
dáleitt fólk, og það var komið til
fullrar meðvitundar á ný, tókst
honum með ákveðnum raddbrigð-
um eða tónum að fá það til þess að
hlýða skipunum sínum að nýju
enda þótt það sæti á meðal annarra
áhorfenda úti í sal. Nú velta menn
því fyrir sér, hvort óheiðarlegt fólk
og jafnvel ótíndir glæpamenn geti
ekki tileinkað sér þessa tækni og
notað hana í illum tilgangi. Svo
virðist þó sem lítil ástæða sé til
þess að óttast slíkt. Séu þær
hættur fyrir hendi má furðulegt
þykja, að engar heimildir eru fyrir
því, að dáleiðsla hafi verið notuð á
þennan hátt. Að vísu hafa gengið
sögusagnir þess efnis, en þær hafa
reynzt uppspuni við nánari að-
gæzlu.
Ýmsar skýringar hafa verið
gefnar á þessari staðreynd, þ.á m.
ein, sem var niðurstaða tilrauna á
Salpetriére sjúkrahúsinu í París
fyrir einni öld. Ung stúlka, sem þar
var sjúklingur, var dáleidd og
henni sagt að ráðast á einn lækna-
nemann. Hún hlýddi þeirri skipun
af einskærri grimmd, eftir því sem
hermt er. Síðan var henni sagt að