Morgunblaðið - 18.12.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1980
Eyjólfur Konráð Jónsson:
Núverandi greiðslufyrirkomulag í
landbúnaði eitt mesta vandamálið
Fyrir nokkru lagði Eyjólfur Konráð Jónsson (S) fram
fyrirspurnir á Alþingi, til viðskiptaráðherra um
rekstrar- og afurðalán landbúnaðarins, og til landbún-
aðarráðherra um greiðslu útflutningsbóta og niður-
greiðslna til bænda.
Er fyrirspyrjandi fylgdi fyrri
fyrirspurninni úr hlaði, sagði
hann meðal annars, að mál þetta
væri ekki alveg nýtt af nálinni, því
það hefði fyrst komið fram á
haustþingi 1976, er hafi flutt
málið, þá einn. Á næsta þingi var
málið flutt á ný, og þá var
meðflutningsmaður hans Jóhann
Hafstein. Árið 1978 urðu svo
meðflutningsmenn að tillögunni
þeir Jónas Árnason (Abl) og
Sighvatur Björgvinsson (A). Mál-
ið hafi síðan loks náö fram að
ganga vorið 1979, með þingsálykt-
unartillögu frá 22. maí, en í henni
segir:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að hlutast til um, að
settar verði reglur um rekstrar-
og afurðalán landbúnaðarins, sem
tryggja að bændur fái í hendur þá
fjármuni, sem þeim eru ætlaðir,
um leið og lánin eru veitt."
Eyjólfur Konráð sagði, að ekki
væri því neitt vafamál, að vilji
Alþingis skýlaus lægi fyrir, og
væri því undarlegt, að málið
skyldi enn ekki hafa komið til
framkvæmda, svo löngu eftir sam-
þykkt þingsins. Rakti þingmaður-
inn síðan, að bankarnir hefðu haft
málið á hornum sér framan af, og
hafi þeir talið erfitt að breyta
fyrirkomulagi greiðslna. Minnti
hann á að hið sama hefði gerst er
bankarnir færðust undan að fram-
kvæma afurðalánagreiðslur í sjáv-
arútvegi á þann hátt að hráefnis-
verðið yrði greitt beint til þeirra
er fiskinn leggja inn. Matthías
Bjarnason sjávarútvegsráðherra
hafi hins vegar séð um að málið
næði fram að ganga.
Bankarnir hefðu síðan sett
ákveðnar reglur um framkvæmd-
ina. Þingmaðurinn sagði síðan, að
hann teldi næsta víst, að Tómas
Árnason viðskiptaráðherra hefði
nú séð um að slíkar reglur hefðu
verið settar, og vænti þess að fá
upplýsingar þar að lútandi í svari
við fyrirspurninni, en ekkert ætti
að vera því til fyrirstöðu að hin
nýja leið í útborgunum kæmi til
framkvæmda nú næstu daga, er
gífurlegar fjárhæðir, sem bændur
eiga, fara til viðskiptabankanna
frá Seðlabankanum. Kvaðst Eyj-
ólfur vænta þess að hinar nýju
relur tryggðu að bændur fái þessa
peninga, en ekki einhverjir aðrir.
Tómas Arnason (F) viðskipta-
ráðherra tók næstur til máls, og
svaraði fyrirspurn Eyjólfs. Upp-
lýsti hann að landbúnaðarráðu-
neytið hefði á sínum tima skrifað
Landsbankanum, Búnaðarbank-
anum og Seðlabankanum bréf
vegna þessa máls, og hefðu svör
verið að berast fram í janúar 1980.
Sagði ráðherra, að í svörum
bankastofnananna hefði komið
fram, að margvíslegir erfiðleikar
væru á að breyta fyrra fyrirkomu-
lagi þessara mála, og mæltu þeir
með því að greiðslum yrði háttað
eins og verið hefur. Sagði Tómas
greiðslur nú í ár því verða með
sama hætti og áður.
Eyjólfur K. Jónsson sagði sér
skylt að þakka ráðherra svör hans,
þó þau hefðu nánast verið út í
bláinn. Hann upplýsti að ekki
væri búið að breyta fyrirkomulag-
inu, og afsakaði það með því að
bankarnir færðust undan því að
framfylgja vilja Alþingis. Sagði
þingmaðurinn að það að bankarn-
ir vildu ekki setja nýjar reglur eða
fallast á nýjar, væri slíkur fyrir-
sláttur að ekki tæki nokkru tali og
væri svarið allsendis ófullkomið.
Alþingi hafi fyrirskipað að bænd-
ur eigi að fá þá peninga sem þeir
eiga, og þá kemur ráðherrann og
les það upp eins og hvern annan
sjálfsagðan hlut, einu og hálfu ári
síðar, að allt skuli vera eins og
áður var, sagði Eyjólfur. Sagði
hann það vera skyldu ráðherra í
þingræðisríki, að framfylgja vilja
þingsins, en víkja ella. Sagði
Eyjólfur hér vera slíkt hagsmuna-
mál bænda á ferð, að ekki yrði við
unað að svo væri með það farið,
enda hver króna dýr, sem ekki
kæmist til réttra eigenda í þeirri
óðaverðbólgu er hér geysaði. Sagði
hann þingið eiga heimtingu á að
fá að vita hve miklir fjármunir
hér væru á ferðinni.
Matthias Bjarnason (S) sagði
svar Tómasar vægast sagt lélegt
og bera vitni léiegri frammistöðu
hans sem viðskiptaráðherra. Al-
þingi hefði falið ríkisstjórninni að
framfylgja málinu, og væri tregða
bankanna engin afsökun fyrir því
að svo hefði ekki verið gert.
Bankarnir eiga ekki að segja
Alþingi og stjórnvöldum fyrir
verkum, sagði Matthías, hér er
heiður Alþingis í veði, og ráðherr-
ar eiga að segja af sér ef þeir ekki
geta framfylgt vilja Alþingis.
Geir Hallgrimsson (S) sagði
með ólíkindum, að ráðherra svar-
aði fyrirspurn með þeim hætti er
Tómas Árnason hefði nú gert.
Sagði Geir ljóst að Alþingi hefði
verið gerð óvirðing, og ráðherra
síðan bætt við þá óvirðingu með
því að láta sér slíkt lynda. Oft
væri rætt um að virðing Alþingis
færi þverrandi, en slíkt ætti ekki
síður við um ríkisstjórnir, og væri
það að vonum miðað við það sem
menn hefðu hér orðið vitni að.
Þingmenn ættu vart að verða
undrandi á lítilli virðingu meðal
þjóðarinna/ ef slíkt gæti gerst.
Tómas Árnason tók þá aftur til
máls, og endurtók að bankarnir
sæu vandkvæði á að breyta fyrri
starfsaðferðum sinum í þessu
máli. Nefnd ynni á hinn bóginn að
því að finna lausn á málinu, og
væri álit hennar væntanlegt innan
tíðar. Sagði hann ekki óeðlilegt að
nefnd kannaði málið og aflaði
álits og upplýsinga hjá bændum.
Ráðherrann sagðist ekki hafa
áhuga á að virða vilja Alþingis að
vettugi eða vanvirða þingið, en
minnti á að engin tímamörk hefðu
verið í þingsályktuninni frá 22.
mái 1979. Enn væri því unnt að
framfylgja henni, þótt síðar yrði.
Stefán Jónsson (Abl) sagðist hafa
haft ástæðu til þess að ætla, er
þingsályktunin um beinar greiðsl-
ur til bænda var samþykkt, að
eftir henni væri farið. Sagði hann
að vísu sjálfsagt að fá álit sam-
taka bænda, en fullyrða mætti þó
að skipan nefndar um málið hefði
verið óþörf.
Sjálfur sagðist hann hafa kynnt
sér það innan bankakerfisins, og
þar væri sér tjáð að ekki ættu að
vera á því annmarkar að færa
greiðslur inn á reikninga bænda,
eða þá að senda þeim hana í
ávísun. Alþingi hefði látið vilja
sinn í ljós, eftir honum ætti að
fara, það væri mergurinn málsins.
Árni Gunnarsson (A) sagðist
vera í nefnd þeirri er hér hefði
komið til umræðu, og sagði hann
málið hafa verið kannað þar. Rétt
væri að bankarnir hefðu bent á
ýmsa erfiðleika við breytt fyrir-
komulag, en þeir væru þó ekki
óyfirstíganlegir. Kæmi til dæmis
til greina, að senda bændum fé
þeirra á þann hátt er Stefán hafi
minnst á. En nefndina sagði hann
myndu skila af sér daginn eftir, og
kæmi þá í ljós hvað hún leggði til.
Eyjólfur Jónsson tók þá aftur
til máls, og sagðist skora á
ráðherra að draga útborgun
greiðslna þar til nefndarálitið með
tillögum lægi fyrir, svo framfylga
mætti vilja þingsins í þessu efni,
auðvelt ætti að vera að skipa
bönkunum fyrir verkum er nefnd-
arálitið lægi fyrir.
Geir Hallgrimsson tók undir
með Eyjólfi, og sagði brýnt að
bráður bugur væri unnin að því að
koma nýrri skipan á, bæði vegna
mikilvægis þess máls er hér um
ræddi, en ekki síður vegna þess að
virðing Alþingis væri í veði.
Tómas Árnason viðskiptaráð-
herra tók ekki aftur til máls, og
svaraði ekki áskorun þeirra Eyj-
ólfs Konráðs og Geirs.
Svörlandbún-
aðarráðherra
Að loknum umræðum um fyrri
spurninguna, tók Eyjólfur Kon-
ráð Jónsson (S) aftur til máls, og
fylgdi úr hlaði síðari spurningu
sinni, um greiðslu útflutningsbóta
og niðurgreiðslna til bænda. Sagði
hann þessa fyrirspurn vera ná-
tengda þeirri fyrri, og vonaðist
hann sannarlega eftir greiðari og
ánægjulegri svörum frá landbún-
aðarráðherra, en þeim er komið
hefðu frá viðskiptaráðherra.
Sagði hann nú mjög mikilvægt
að menn íhugi nú, hvort með hinu
illræmda kvótakerfi væri verið að
innleiða einhvers konar lénsskipu-
lag í íslenskum landbúnaði, og
hvort ekki væri unnt að leysa
offramleiðsluvandamálið með ein-
faldari hætti. En fyrirspurnir
þingmannsins til landbúnaðarráð-
herra voru svohljóðandi:
1. Hvað líður athugun þeirri, sem
ríkisstjórninni var falið að láta
fram fara með ályktun Alþingis
22. maí 1979, síðari mgr., sem er
svohljóðandi:
“Jafnframt láti ríkisstjórnin
fara fram athugun á því, hvern-
ig heppilegast sé að koma við
breytingum á greiðslum út-
flutningsbóta og niður-
greiðslna, þannig að þær nýtist
betur."
2. Hefur verið haldið áfram at-
hugunum þeim, sem Stéttar-
samband bænda hóf á fyrri
hluta árs 1979 og gerði grein
fyrir í bréfi til fyrirspyrjanda,
dags. 6. apríl 1979?
3. Hefur verið kannað hvort unnt
væri að afnema núverandi
„kvóta-kerfi" með því að beita
þeim aðferðum, sem framan-
greind athugun Stéttarsam-
bands bænda beinist að?
4. Hverjar yrðu þær upphæðir nú,
sem fjallað er um í nefndu
bréfi?
Eyjólfur Konráð sagði í lok
ræðu sinnar, að kerfi það er
viðgengist hefði fram á þennan
dag í landbúnaðinum, væri ef til
vill eitt mesta vandamál sem sú
atvinnugrein ætti nú við að etja,
er bændur fengju ekki fjármuni
sína í hendur þegar þeir ættu að
fá þá, heldur væru þeir í vörslu
annarra.
Pálmi Jónsson landhúnaðar-
ráðherra tók til máls að lokinni
ræðu fyrirspyrjanda. Kvaðst hann
vilja byrja á að taka fram, að með
lögum frá í april 1979 væri kveðið
á um tilteknar ráðstafanir, sem
Framleiðsluráði landbúnaðarins
og Stéttarsambandinu væri heim-
ilt að grípa til, þegar ekki næst
fullt verð fyrir búvöruframleiðsl-
una, og væri jafnframt ætlast til
að þær ráðstafanir hafi áhrif á
framleiðsluþróun. Meðal þeirra
leiða sem lögin heimila í þessu
skyni, sagði ráðherra vera þá, að
greiða hluta niðurgreiðslna beint
til framleiðenda, og væri með
þessum ákvæðum opnað fyrir
lagalega möguleika til að greiða
hluta niðurgreiðslnanna beint til
bænda, eins og fyrirspyrjandi sé
að leita svara við.
Fleiri leiðir sagði Pálmi vera
heimilar, og sagði kunnugt að
valið hefði verið að fara leið
kvótakerfis og kjarnfóðursgjalds.
Aðalfundur Stéttarsamþands
bænda hefði ákveðið að fara
kvótakerfisleiðina á aðalfundi
1979, og ekki hefði því þótt ástæða
til að vinna að frekari athugunum
vegna mikillar vinnu við undir-
búning kvótakerfisins.
I sambandi við þriðju spurning-
una sagði ráðherra, að ekki hefði
verið gerð nein athugun á því
hvort unnt væri að afnema kvóta-
kerfið með þeim aðferðum sem
athugun Stéttarsambandsins hafi
beinst að, og varðandi fjárhæðir
þær sem spurt var um í 4.
spurningu sagði Pálmi Jónsson að
um væri að ræða samtals 43
milljarða króna. Það skiptist
þannig, að 12 milljarðar eru út-
flutningsbætur á árinu 1981 sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpi, og 31
milljarður væri niðurgreiðslur.
I lok ræðu sinnar sagðist land-
búnaðarráðherra vilja taka fram,
að hann teldi rétt, eftir því sem
vinnuafl í Stéttarsambandi bænda
og hjá bændasamtökunum leyfði,
að áfram yrði unnið að frekari
athugun á þessu máli.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
þakkaði svör ráðherra, og kvað
það vel að hann léti nú skoða öll
þessi mál, en kvaðst að vísu hafa
orðið fyrir vonbrigðum með að
ekki skyldi hafa verið haldið
áfram í striklotu allt frá vori 1979,
að kanna hvernig þessu máli yrði
við komið. Skýring á því væri þó
að hluta til sú, að vinnuafl hjá
samtökum bænda væri lítið eins
og Pálmi hefði réttilega bent á.
Eyjólfur sagðist ekki vera þeirr-
ar skoðunar að greiðslur beint til
bænda þyrftu að vera neitt flókn-
ar, að minnsta kosti ekki neitt í
líkingu við kvótakerfið. Sagði
hann kvótakerfið vera hreina
ófreskju, og sagöist halda að
ráðherra væri á sömu skoðun.
Kvaðst þingmaðurinn vera þeirrar
skoðunar að það kerfi gæti fært
landbúnað hér á landi aftur í
tímann um marga áratugi og fælt
ungt fólk frá því að hefja störf við
landbúnað, þó vonandi yrði kvóta-
kerfið ekki banabiti íslensks land-
búnaðar.
Varðandi útflutningsbætur og
niðurgreiðslur, sagði Eyjólfur, að
mikilvægt væri að menn áttuðu
sig á því, að þessir fjármunir væru
eign bænda, en ekki útflutnings-
aðila og söluaðila. Einnig yrði að
hafa það í huga að þetta fé væri
greitt til þess að lækka vöruverð,
en ekki til þess að halda bændum
á floti eins og sumir virtust halda.
Steinþór Gestsson (S) sagði það
ekki neina fjarstæðu, að greiðsla
beint til bænda gæti leyst af hólmi
það fyrirkomulag er nú væri við
lýði, það er kvótakerfið. Mikilvægt
væri að allar leiðir í þessu efni
væru kannaðar, allar leiðir er
mönnum dytti í hug að geti leyst
af hólmi núverandi fyrirkomulag
á framleiðslustjórnun.
Til máls tóku einnig tveir þing-
manna Framsóknarflokksins, þeir
Páll Pétursson og Stefán Valgeirs-
son. Báðir lýstu þeir því yfir að
þeir teldu nýja skipan greiðslna til
bænda ekki verða til góðs, og töldu
samþykkt Alþingis um málið hafa
verið vanhugsaða. Stefán sagði
einnig, að þrátt fyrir þessa sam-
þykkt þingsins, væru lögin um
Framleiðsluráð landbúnaöarins
æðri.
Eyjólfur Konráð Jónsson Tómas Árnason Matthias Bjarnason Geir Hallgrimsson