Morgunblaðið - 04.03.1981, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1981
17
Per Olof Sundman við afhendingu bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs:
Sljíirnmálamenn gætu
lært af skáldunum
Frá Elinu Pálmadóttur
í Kaupmannahöfn.
SNORRA Iljartarsyni voru i
dag veitt bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs. Svíinn Per
Olof Sundman hafði orð fyrir
dómnefndinni við afhendingar-
athöfnina. Hann sagði að hók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs væru nú veitt í 20 sinn, og
féllu þau öðru sinni ísiendingi
í skaut. Verðlaunin væru veitt
fyrir ljóðahók. en það hefur
gerst fjórum sinnum áður,
Hann sagði að Snorri væri
næstelzti handhafi verðlaun-
anna, yrði bráðlega 75 ára, en
eiztur væri Ivar Lo-Johanson
er var 78 ára er hann hlaut
verðlaunin fyrir tveimur ár-
um.
Sundman sagði, að verðlaunin
hefðu ekki verið veitt fyrir jafn
litla bók áður. Bók Snorra
„Hauströkkrið yfir mér“ inni-
héldi 45 ljóð á 50 blaðsíðum, og
mörg ljóðanna væru í styttra
lagi.
„Islenzkan er auðug tunga.
Segja má að hún sé fornleg, en
samt er hún meira lifandi og
opnari fyrir nýyrðum en flestar
tungur aðrar. Ríkidæmi tung-
unnar eykst, hún er fyrirtaks
tunga rithöfunda og skálda,"
sagði Per Olof Sundman.
Per Olof sagði að Snorri
Hjartarson héldi vel á eign
sinni, tungunni. Hann notaði
ekki fleiri orð en nauðsyn
krefði, en þau hefðu öll mikinn
kraft, væru hnitmiðuð og
drægju upp nýjar myndir og
kölluðu fram nýjar vangaveltur
við hvern lestur. Ljóðin yrði að
lesa oft og þau yrðu meiri við
hvern lestur.
Sundman sagði, að það væri
vel við hæfi við þetta tækifæri,
að minnast þess, að framsetn-
ing Snorra væri þverstæða við
framsetningu stjórnmálanna.
Hann sagði að ræður stjórn-
málamanna væru langorðar og
ynnu sjaldan á við annan lestur.
„Skáldin geta ekkert lært af
stjórnmálamönnum. Þeir hafa
hins vegar mikið að læra af
skáldunum. Viðfangsefni skálda
og stjórnmálamanna eru þau
sömu; að gera sér grein fyrir
kjörum almennings, óskum
hans og þörfum," sagði Per Olof
Sundman.
Hann sagði jafnframt að bók
Snorra væri bókmenntaverk.
Hér væri ekki um yfirlitsútgáfu
að ræða, eins og oft væru veitt
verðlaun fyrir. Hann sagði að
orðfæri ljóðanna væri þó ein-
kennandi fyrir skáldskap
Snorra, sem hann gerði grein
fyrir. Einnig rakti hann ævifer-
il Snorra, og vék þá m.a. að
myndlistarnámi hans í Kaup-
mannahöfn veturinn 1930—31
og útgáfu fyrstu bókar hans,
Hátt flýgur hrafninn, er kom út
í Osló 1934. Hann velti því fyrir
sér hvort Snorri hefði ætlað að
rita á norsku til að ná til fleira
fólks, samanber Gunnar Gunn-
arsson, William Heinesen og
Aksen Sandemose. Hann sagði
að Snorri skýrði reyndar frá því
í sögunni af Steinari Árnasyni,
að hann ætlaði sér ekki að rita á
norsku þar sem hann legði
Steinari þau orð í munn, að
hann gæti ekki hugsað sér að
starfa sem máiari og myndlist-
armaður í Osló þar sem útlend
áhrif væru alltof mikil. Eftir
þriggja ára vist í Osló hefði
Snorri haldið heim.
Per Olof Sundman sagði, að
bókmenntalega séð tilheyrðu
ljóð Snorra svokallaðri miðlýr-
ísku. Þau væru huglæg og í
þeim kæmu fram sterkar til-
finningar skáldsins, persónu-
gerð hans, og áhrif þau sem
umhverfið, hagir fólksins og
veröldin hafa haft á hann.
Ljóðin væru snilldarleg og
hefðu boðskap að geyma er
beint væri til okkar allra. Þau
væru því ekki aðeins ljóðrænt
listaverk.
í þessu sambandi vitnaði Per
Olof Sundman í ljóð Snorra og
hvatti viðstadda stjórnmála-
menn til að taka sér bók hans í
hönd í kvöld er þeir gengju til
rekkju. Þeir skyldu lesa þau yfir
aftur og aftur, og er þeir
vöknuðu að morgni mættu þeir
búast við því að hönd þeirra
yrði útrétt og ekki lengur mátt-
laus, þeir hefðu öðlast nýjan
kraft.
Per Olof Sundman endaði
ræðu sína á því að segja að það
væri hlutskipti stjórnmála-
manna að bæta hagi fólksins.
Það væru þó engin forréttindi
stjórnmálamannanna og emb-
ættismanna. Oft vissu skáldin
betur hvaða leiðir væru farsæl-
astar og því endurtók hann að
stjórnmálamennirnir gætu lært
meira af skáldunum en þau af
þeim.
Hátíðleg
athöfn
í ráð-
húsinu
Kaupmannahofn. frá Elinu Pálma-
dóttur. blaðamanni Mbl.
Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs voru af-
hent við hátíðlega athöfn í
ráðhúsi Kaupmannahafnar í
kvöld. að viðstöddum fjölda
gesta.
Snorri Hjartarson tók
við verðlaununum úr hendi
nýkjörins forseta Norður-
landaráðs. Knud Enggaard.
sem kvaðst ána'gður með að
Norðurlandaráð fengi ta'ki-
færi til að kynna ljóð Snorra
langt út fyrir tsland.
Borgarstjóri Bent Nebe-
long, bauð gesti velkomna.
Kvartett og söngkona, De
fem aarstider, fluttu þjóð-
lega tónlist. Rithöfundurinn
Per Olov Sundman, kynnti
verðlaunahafann og er úr-
dráttur úr ræðu hans birtur
á síðunni. Er skáldið Snorri
Hjartarson hafði tekið við
verðlaununum flutti hann
ávarp, sem einnig er birt hér
í opnunni, og á eftir var
kvöldverður í hátíðarsal ráð-
hússins og dansað fram að
miðnætti.
Gunnar Thoroddsen á þingi Norðurlandaráðs:
Tillagan um tungnmálaráðstefnu
gengur vissulega í rétta átt
Frá Eiínu Pálmadóttur.
Kaupmannahöfn.
GUNNAR Thoroddsen forsætis-
ráðherra flutti hér á Norður-
landaþingi ræðu í dag. Ræddi
fyrst norræna samvinnu og sagði
að áhugi á henni færi vaxandi á
íslandi. Þrátt fyrir úrtölufólk,
sannaðist að timabundin and-
staða og óánægja getur ekki
hnekkt grundvellinum. sem
byggir á menningarlegum.
mannlegum og lýðræðislegum
hugsjónum.
Eitt af þessum grundvallar-
atriðum er hin norræna tilfinning
fyrir jafnstöðu, jafnrétti, bæði
hvað snertir einstaklinga, samfé-
lagshópa og þjóðir. Hann benti á
að Islendingar hefðu fyrir 5 árum,
fyrst þjóða á Norðurlöndum, sett
lög um jafnstöðu karla og kvenna.
Og á sl. ári hefði kona verið kjörin
forseti íslands. Þótt raddir hafi
komið fram við aðskilnaðinn við
Dani, sem óttuðust að ísland
fjarlægðist Norðurlönd, þá hafi
Islendingar aldrei tekið meiri þátt
í Norðurlandasamstarfi en eftir
að þeir urðu sjálfstæð þjóð og
jafnrétthá hinum, og samvinna og
vinátta við Dani aldrei verið
hlýrri, ekki síst nú eftir heimsókn
forseta Islands.
Þá kom Gunnar inn á þátttöku
Grænlendinga og Álandseyinga í
Norðurlandaráði og kvaðst vona
að það mál fengi lausn, sem kæmi
til móts við sanngjarnar óskir
þessara heimastjórnarríkja og
sem íbúarnir gætu sætt sig við.
Palme réðst á hægrimenn
Olof Palme er fulltrúi Svía í
forsætisnefndinni, en þar eiga
jafnan sæti fulltrúar stjórnar-
andstöðu í hverju landi. Hann
talaði í morgun og ræddi efna-
hagsmál. Hann réðst harkalega á
nýjar stefnur hægri manna og
sakaði þá um skort á samstöðu.
Palme er hér í síðasta sinn sem
fulltrúi í nefndinni. Hann hefur
lýst því yfir að hann hafi of mikið
að gera á alþjóðavettvangi, og
telja menn að sjónarsviptir verði
að honum hér á þinginu.
Annar maður, sem er að hætta
er Tryggve Bratteli, fyrrv. forsæt-
isráðherra Norðmanna, sem verið
hefur á öllum norðurlandaþingum
utan einu og er ekki síður sjónars-
viptir að honum.
um, og dugi það bæði fyrir fram-
kvæmdum og rekstrarkostnaði,
auk útgjalda við dagskrárskipti
milli landanna og textun á efni
fyrir ísland og Finnland. Kosti
það Dani ekki meira en að fá nýja
jarðstöð fyrir rás 2. Um 65% Dana
hafa nú þegar aðgang að þýskum
og sænskum dagskrám og innan
fárra ára 80—90%. Fyrirsjáan-
lega munu innan fárra ára sjón-
varpsdagskrár dynja yfir öll lönd-
in úr gervihnöttum frá Evrópu-
löndum og Bandaríkjunum. Og því
velta menn fyrir sér, hvort Norð-
urlöndin hafi efni á, af menning-
arlegum og samnorrænum ástæð-
um, að láta Nordsat verða að engu.
Ef Svíar einir halda sínu striki
með sinn nýja gervihnött sjá
Norðmenn fyrir sér einhliða sjón-
varpsútsendingar yfir sig frá
sænskri hlið. En Tele-x er minni
en Nordsat er fyrirhugaður og
nær ekki til annarrar þjóða norð-
lægari. Þá verður Island, Norður-
Noregur og minnihlutahóparnir í
norðri utangátta, þegar sá sænski
byrjar útsendingar 1985 og sendir
sitt efni yfir stóran hluta Noregs,
Danmörku og Finnland.
Á tungumálasviðinu væru mikl-
ar hindranir á leið til jafnstöðu
fyrir öll norræn mál. Tillagan um
tungumálaráðstefnu, sem lægi
fyrir þinginu og miðar að því að
hver norrænn borgari geti snúið
sér til yfirvalda í norrænu landi
og talað á eigin máli, gangi
vissulega í rétta átt.
Þá benti Gunnar á að í nor-
rænni samvinnu kæmu ávallt
fram ný viðfangsefni, sem e.t.v.
vörðuðu ekki öll löndin, en
kannski 2—3 og nefndi sem dæmi
fjárfestingabankann, sem fyrst
lánaði til járnblendiverksmiðj-
unnar, sem er norskt-íslenskt
sameiginlegt verkefni. Það er upp-
örvandi hve mörg viðfangsefni eru
hér á ferð og koma fram í skýrslu
forsætisnefndarinnar. Norræn
samvinna stendur á traustum
hefðbundnum grunni með augun
opin fyrir nýjum lifandi hug-
myndum og hugsjónum, sagði
forsætisráðherra að lokum.
Þingsalurinn í KristjánsborKarhöll, þar sem Norður-
landaráð var haldið. - Uö«mynd ap