Morgunblaðið - 04.03.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1981
Minning:
Ari Ó. Thorlacius
endurskoðandi og
Soffia J. Thorlacius
Fæddur 14. marz 1891.
Dáinn 18. febrúar 1981.
Hinn 18. febrúar sl. andaðist
Ari Ó. Thorlacius að Landakots-
spítalanum í Reykjavík eftir all-
langa sjúkralegu, tæplega níræður
að aldri.
Ari var fæddur að Bæ á Rauða-
sandi, Barðastrandarsýslu, 14.
mars 1891. Hann var sonur hjón-
anna Ólafs Thorlacius og Halldóru
Árnadóttur.
Ari stundaði nám í Verslun-
arskóla Islands og síðan endur-
skoðunarnám hjá endurskoðun-
arstofu N. Manscher & Co í
Reykjavík.
Þeir Ari ó. Thorlacius og Björn
Steffensen stofnuðu saman endur-
skoðunarstofu árið 1930, sem
starfar enn, en Ari hafði fyrir
nokkru látið af störfum. Hann var
kjörinn endurskoðandi Reykjavík-
urborgar um 30 ára skeið og var
auk þess endurskoðandi margra
stærri fyrirtækja landsins, svo
sem Eimskipafélags íslands hf.,
Loftleiða hf. og Sjóvátryggingar-
félags Islands hf. og fleiri.
Þeir eru orðnir margir nemarn-
ir, sem undir handleiðslu Ara og
Björns hafa lokið námi og prófi í
endurskoðun.
Eg var einn þeirra, sem þessa
nutu, og er mér nú á þessari
kveðjustundu efst í huga, hversu
einstakur maður Ari var. Öll hans
framkoma og geðprýði var þannig,
að hún smitaði út frá sér og hafði
varanleg áhrif á þá, sem með
honum störfuðu. Þannig tel ég, að
hans framkoma hafi haft varanleg
áhrif á mitt líf og ég veit, að
þannig er einnig um margan
ungan manninn, sem á skrifstofu
þeirra Ara og Björns stundaði
nám.
Það er því svo, að enda þótt mér
sé ljóst, að Ari kveður þennan
heim saddur lífdaga, þá kveð ég
Ara nú með trega og fullur
þakklætis fyrir það lán, að hafa
fengið að starfa með honum svo
lengi, sem raunin varð.
Ari kvæntist Soffíu Jónsdóttur
frá Álftanesi í Mýrarsýslu árið
1925, en hún andaðist 1979. Þeim
varð ekki barna auðið. Þau hjónin
voru einstaklega barngóðar mann-
eskjur og eigum við hjónin þeim
báðum margs að þakka, fyrir aila
þá umhyggju, sem þau sýndu
börnum okkar á meðan þeirra
naut við.
Ari starfaði mikið að félagsmál-
um, var m.a. í Oddfellowreglunni
frá 1923. Hann var einn af stofn-
endum Félags löggiltra endur-
skoðenda, og var endurskoðandi
félagsins um margra ára skeið og
var heiðursfélagi þess.
Það væri hægt að skrifa langt
mál í minningu Ara Ó. Thorlacius
og Soffíu konu hans, en ég læt hér
nægja að lýsa þeiri tilfinningu
minni og konu minnar, að minning
þeirra lifir eins og bjartur geisli í
okkar lífi og hafi þau okkar
einlægu þakkir.
Blessuð sé minning þeirra.
Bergur Tómasson
Ari Thorlacius er látinn. Þeim
fækkar óðum stólpunum, sem
studdu mig fyrstu fetin. Allt frá
því að ég tók að muna eftir mér,
var heimili Soffíu og Ara mér
himnaríki hér í bæ. Þangað beind-
ust bænirnar með stórt og smátt
og ekki stóð á fyrirgreiðslu.
Frá því að ég var sex ára og til
nær tvítugs bjuggum við í næsta
nágrenni við heiðurshjónin Soffíu,
móðursystur mína, og mann henn-
ar, Ara Thorlacius. Þar vorum við
systkinin alltaf aufúsugestir og
aldrei gerði Soffía sér dagamun í
mat, svo að hún myndi ekki eftir
frændfólkinu sínu smáa, ef ekki í
veizluna, þá daginn eftir, til þess
að gera krásunum skil.
Fyrstu sunnudagsferðir, sem ég
man eftir að ég færi án foreldra,
voru gönguferðir með Ara. Hann
gekk venjulega niður að höfn og
meðfram henni. Stundum fór
hann eftir mjóum og háum garð-
inum, alla leið út í Örfirisey og
horfði skyggnum augum á hafið
og athafnalifið við höfnina. Hann
elskaði hafið og fjöruna, enda
fæddur og aiinn upp á yndislegum
stað við sjó, að Saurbæ á Rauða-
sandi. I þessum gönguferðum lyfti
séntilmaðurinn Ari hattinum, tók
títt ofan, því hann þekkti nær
hvern mann, sem hann mætti.
Man ég hvað mér leið vel og fann
til mikils öryggis í fylgd þessa
rólynda prúðmennis.
Ari rak endurskoðunarskrif-
stofu í Edinborgarhúsinu í félagi
við Björn Steffensen. Þar kom
hann gjarnan við á skrifstofunni,
sýndi mér ríki sitt, vélritaði nafn
mitt á blað og þótti mér, strákn-
um, mikið til þessara tóla koma.
Þar fékk ég í fyrsta skipti að æfa
mig á ritvél, en ekki er það Ara
heitnum að kenna að ég hef aldrei
orðið handgenginn því apparati.
Enga úttekt geri ég hér á
uppruna og ættum Ara, endur-
skoðandanum, Oddfellowanum og
öðlingnum, allt er þetta sami
maðurinn. Aðrir mér ritfærari og
ritglaðari munu trúlega gera það.
Ég ætla heldur að færa á blað
sundurlausar bernskuminningar,
sem hasla sér völl í huganum við
andlát hans.
Leiðin að heiman til Miðbæjar-
barnaskólans og bæjarins liggur
norður Bjarkargötu. Á Skothús-
veginum hitti ég Ara, hann býður
mér góðan dag, innir mig frétta og
um leið og hann kveður mig,
gaukar hann að mér krónu. Þá var
krónan króna og dugði t.d. til að
festa kaup á tíu kókosbollum eða
tíu súkkulaðirenningum, svo þetta
voru ekki litlir peningar. Fyrsta
skemmtunin, sem ég man eftir að
við systkinin tækjum þátt í, voru
jólaböll þeirra Oddfellowa í boði
Ara. Þetta voru ógleymanlegar
ánægjustundir.
Ari hafði forkunnarfagra rit-
hönd og var drátthagur. Hann
lánaði okkur krökkunum vanalega
blað og blýant og kom okkur á
sporið með stílvopnið. Ef ég get
eitthvað dregið til striks eða stafs
er það ekki síst því að þakka að ég
gekk ungur í smiðju til þessa
sniliings. Ari hafði einnig gaman
af því að taka ljósmyndir. Það var
fátíðara þá en nú þegar allir eiga
myndavélar.
Á mínum ungdómsárum var
sparsemi nauðsynleg og nýtni í
hávegum höfð. Hollt þótti heima
hvat. Það kom fyrir oftar en einu
sinni að mér voru saumaðar stutt-
ar buxur úr óslitnum skálmum
endurskoðandabróka. Það eru einu
skiptin, sem ég tel mig með sanni
geta sagt að ég hafi farið í fötin
hans Ara Thorlaciusar. En nú er
margt langt síðan krakkar hættu
að ganga í kotum með kálfslappir
og strákarnir létu sér nægja
stuttar buxur og stelpurnar pils.
Ari gat verið smástríðinn og
sagði okkur frá brellum og sak-
lausum prakkarastrikum, sem
hann hafði gert sem ungur maður,
bæði vestur á Patreksfirði og hér í
hinni stóru Reykjavík. Engan vissi
ég óvin Ara eiga og eitt sinn er
það barst í tal, sagði Jóhann
Ármann, ömmubróðir minn og
svili Ara, að sér þættu vafasöm
meðmæli. Á hinu tel égengan vafa
leika, að voru góð meðmæli fyrir
Ara, þegar fálátur á Álftanesi, afi
minn og nafni, sagði systursyni
sínum er hann sýndi Ara þar úti á
hlaði: „Þetta er góður maður."
Haraldur Bjarnason á Álftanesi
var af öðru meira kunnur en kveða
upp sleggjudóma.
Móðir mín hefur sagt mér að
Ari mágur sinn hafi alltaf reynzt
henni eins og bezti bróðir og verið
sér, sjómannskonunni, stoð og
stytta, ekki hvað sízt á stríðsárun-
um.
Soffía og Ari áttu yndislegt
heimili alla tíð. Lengst bjuggu þau
við Tjarnargötu í íbúð Jóns Aðal-
steins, frænda Soffíu, unz þau
byggðu sjálf við Kvisthaga. Hús
þeirra stóð opið öllu frændfólki
þeirra. Okkur, skyldmennum
Soffíu, fannst Ari ekki síður vera
frændi okkar en Soffía, þó óskyld-
ur væri. Þau hjón voru barnlaus,
en svo barngóð og manneskjuleg,
að enginn átti fleiri börn en þau.
Tel ég fyrst systkinabörnin öll,
sem þau lifðu og hrærðust fyrir.
Auk þess tóku þau nokkrum sinn-
um upp á síná arma einstæðar
stúlkur um stundarsakir og hjálp-
uðu þeim yfir erfiða kafla í lífinu.
Þegar eitthvað bjátaði á var
heimili þeirra eins konar Unuhús
fjölskyldunnar. Jón Aðalsteinn
vélstjóri átti þar athvarf þegar
hann var í landi, þar til hann
kvæntist og eignaðist heimili.
Gummi, fósturbróðir Soffu, en svo
voru þau kölluð af kunnugum, hélt
þar til á vetrum, meðan hann var
á togurum. Elínborg, ekkja
Gumma, átti þangað í vinarhús að
venda, eftir lát eiginmannsins,
Oddur var þar til húsa meðan
hann var milli kvenna og Nænna
frænka eða Oddný Halla, eins og
hún hét fullu nafni, eftir að hún
varð veik og dó næstum í örmum
Soffíu systur sinnar. Sigríður
Guðný, systir Soffíu, bjó í vistlegu
herbergi hjá systur sinni og mági
eftir að hún kom til Reykjavíkur.
Eflaust er margt ósagt, enda átti
þetta aldrei að verða nein tæm-
andi ritgerð, aðeins hugdettur,
færðar á blað sem örlítil kvittun
fyrir allt sem þessi góðu hjón
gerðu mér.
Soffía og Ari voru bæði orðin
ellimóð þegar þau önduðust með
tæplega tveggja ára millibili og
hvíldinni fegin. Guð launi þeim
gæzku sína, blessuð sé minning
þeirra. Að endingu vil ég nota
þetta tækifæri til að þakka öllum,
lærðum og leikum, skyldum og
óskyldum, sem léttu þeim síðustu
ævisporin.
Haraldur Jónasson
Það var heiðríkur og bjartur
sumardagur 1. júlí 1925 og hjóna-
vígsla stóð yfir í gömlu kirkjunni
á Álftanesi á Mýrum. Brúðhjónin
voru Soffía Jónsdóttir frá Álfta-
nesi og Ari Ó. Thorlacius frá
Saurbæ á Rauðasandi. Vígslumað-
ur var móðurbróðir brúðarinnar,
séra Haraldur Níelsson. Heiðríkj-
an, sem þessi dagur einkenndist
af, fylgdi lífi þeirra og hjónabandi
til leiðarloka.
Soffía Jónsdóttir Thorlacius var
fædd 22. september 1886 en lést 6.
ágúst 1979. Foreldrar hennar voru
hjónin Jón Oddsson, óðalsbóndi á
Álftanesi á Mýrum (f 17.7. 1857 —
d. 18.1. 1895) og Marta María
Níelsdóttir (f. 18.11. 1858 - d.
13.11. 1941), Eyjólfssonar á
Grímsstöðum á Mýrum og konu
hans, Sigríðar Sveinsdóttur,
prests á Staðastað, Níelssonar.
Foreldrar Jóns voru Óddur Sig-
urðsson, bóndi á Álftanesi og kona
hans, Halla Jónsdóttir, Sigurðs-
sonar. Kona Jóns Sigurðssonar
var Ólöf Jónsdóttir frá Háteigi á
Akranesi, en þau ráku stórbú á
Álftanesi og var Jón hreppstjóri
og gegndi ýmsum trúnaðarstörf-
um, árið 1850 gaf hann m.a.
Álftaneshreppi hálfan Syðri-
Hraundal fátækum tii styrktar, en
hann var sonur hjónanna Sigurð-
ar Bjarnasonar og Sesselju Ara-
dóttur á Álftanesi. Jón Öddsson
var mikill dugnaðarbóndi og sjó-
sóknari og var m.a. formaður á
bátum vestur á Mýrum og eins á
Suðurnesjum, en hann lést fyrir
aldur fram. Börn Jóns og Mörtu
Maríu voru: Ólöf (f. 1.10. 1883 — d.
2.11. 1964), gift Jóhanni Ármanni
Jónassyni, úrsmíðameistara frá
Drangshlíð, Austur-Eyjafjöllum
(f. 2.1. 1877 - d. 31.5. 1965),
Sigríður Guðný, lengi bústýra á
Álftanesi, ljósmóðir og hagyrðing-
ur (f. 31.5. 1855 - d. 23.10. 1968),
Soffía, sem hér er fjallað um,
Níels (f. 9.12. 1888 - d. 8.12. 1907,
Oddný Halla, er fékkst við ýmis
störf og mikil fróðleikskona (f. 6.8.
1890 - d. 8.6. 1942), Oddur,
framkvæmdastjóri Mjólkurfélags
Reykjavíkur (f. 15.7. 1892 - d.
7.11. 1975), fyrst kvæntur Elínu
Hallgrímsdóttur frá Grímsstöðum
á Mýrum og síðar Eyvöru Ingi-
björgu Þorsteinsdóttur, dóttur
hjónanna Þorsteins Júlíusar
Sveinssonar, skipstjóra í Reykja-
vík og Kristínar Tómasdóttur,
Svava, ljósmóðir (f. 2.7. 1894 — d.
25.3. 1971), gift Helga Ásgeirssyni
frá Knarrarnesi á Mýrum (f. 23.11.
1893 - d. 13.12. 1974), bónda að
ökrum og síðar m.a. verslunar-
maður í Borgarnesi og Reykjavík.
30. nóvember 1900 giftist ekkjan
Marta María Haraldi Bjarnasyni
(f. 12.9. 1874 - d. 8.4. 1964), sonur
hjónanna Bjarna Þórðarsonar á
Borg á Mýrum og Matthildar
Þorkelsdóttur, prests á Borg. Har-
aldur var bóndi á Álftanesi og
gegndi auk þess ýmsum opinber-
um trúnaðarstörfum, var m.a.
oddviti hreppsnefndar Álftanes-
hrepps um langt árabil. Þá fékkst
hann og við ýmis fræðistörf og
skráði nokkuð af þeim. Börn
Mörtu Maríu og Haraldar voru:
Jón (f. 24.2.1901 - d. 2.3.1905) og
Hulda f. 30.12. 1902, kvænt Jónasi
Böðvarssyni fyrrum skipstjóra, f.
29. ágúst 1900, frá Drangshlíð,
Austur-Eyjafjöllum, sonur hjón-
anna Böðvars Böðvarssonar bónda
þar og Sigríðar Jónasdóttur, syst-
ur Jóhanns Ármanns Jónassonar,
úrsmíðameistara. Er Hulda nú ein
eftirlifandi þessa stóra og sam-
heldna systkinahóps. Ekki er svo
hægt að skilja við þennan kafla að
ekki sé getið fósturbróður Guð-
mundar Stefánssonar (f. 15.1. 1898
— d. 5.10. 1936), er kom tveggja
ára gamall á Álftanesheimilið og
ólst upp þar sem eitt systkinanna,
hann kvæntist Elínborgu Bjarna-
son, er lést fyrir nokkrum árum.
Tók hann við búi á Álftanesi, en
ekki hafði hann verið bóndi nema
um þriggja mánaða skeið, er hann
varð bráðkvaddur við störf sín.
Tók Haraldur Bjarnason þá aftur
við búinu og var Sigríður Guðný
Jónsdóttir þá bústýra hans. Frá-
fall Guðmundar var mikið áfall
fyrir Álftanesfólkið og vissi ég
t.a.m., að Soffía heitin syrgði mjög
fráfall þessa kæra fósturbróður
síns. Ekkja hans, Elínborg, dvald-
ist að mestu eftir þetta hjá
skyldfólki sínu erlendis, en kom þó
nokkrum sinnum heim til íslands,
bjó hún þá oft á heimili Soffíu og
Ara Thorlacius og hafði mjög náið
samband við systkinin frá Álfta-
nesij þótt hún væri búsett erlend-
is. Álftanes á Mýrum var mikið
menningar- og rausnarheimili,
enda kirkjustaður sóknarinnar og
höfuðból Álftaneshrepps. Heimil-
ið var mannmargt og stórbúskap-
ur þar stundaður auk útræðis.
Þarna var og miðstöð fyrir póst og
síma auk ýmiss konar annarrar
þjónustu. Svipar því um margt
það heimili til höfuðbólsins að
Saurbæ á Rauðasandi, enda jarð-
irnar um margt líkar.
Ari Ó. Thorlacius var fæddur
14. mars 1891 en lést 18. febrúar
1981. Foreldrar Ara voru hjónin
Ólafur Thorlacius Ólafsson (f.
25.4. 1851 - d. 22.8. 1920), bóndi
að Saurbæ á Rauðasandi í Rauða-
sandshreppi, Barðastrandarsýslu
og Halldóra Aradóttir (f. 9.12.
1855 - d. 26.3. 1920), að Saurbæ,
Finnssonar. Foreldrar Ólafs voru
Ólafur Thorlacius í Dufansdal og
kona hans, Steinunn Ólafsdóttir,
prests í Otradal, Pálssonar. Faðir
Ara var mikill atorku- og fram-
faramaður. Hann gerði miklar
jarðabætur og var frumkvöðull
ýmissa nýjunga og framfara í
landbúnaði, m.a. varð hann fyrst-
ur manna þar um slóðir til að
hagnýta sér sláttu- og rakstrarvél
og setti upp steinsteypuhús að
Saurbæ. Hann var kirkjuhaldari
sveitar sinnar, vel metinn og
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum.
Börn þeirra hjóna voru: Guðrún
Ragnheiður (f. 8.10.1879 — d. 13.7.
1964), Ólafur, bóndi að Saurbæ og
síðar póstafgreiðslumaður á Pat-
reksfirði (f. 22.10. 1881 - d. 7.4.
1929), kvæntur Jóhönnu Einars-
dóttur Thoroddsen frá Vatnsdal í
Patreksfirði (f. 6.5. 1882 — d.
26.10. 1957), Finnur, trésmiður og
m.a. kennari við Iðnskólann í
Reykjavík í tæpa hálfa öld (f.
16.11. 1883 — d. 1974), kvæntur
Þórörnu Erlendsdóttur frá Hval-
látrum, Rauðasandshreppi, er
verður 84 ára á þessu ári, Ari, sem
hér er um fjallað, Steinunn (f.
17.3. 1889 — d. í ágúst 1953), gift
Agli Egilssyni, búfræðingi og
kaupfélagsstjóra frá Sjöundaá á
Rauðasandi, lifir hann konu sína,
merkur fræðimaður, Gísli, lést
fyrir 20 árum röskum, búfræðing-
ur og bóndi að Saurbæ á Rauða-
sandi, kvæntur Hólmfríði Péturs-
dóttur frá Stökkum á Rauðasandi,
lést fyrir tveim árum. Ari Thor-
lacius, er við kveðjum í dag, lifði
að sjá á bak allra sinna systkina.
Þau systkinin frá Saurbæ á
Rauðasandi voru einstaklega vel
gert fólk, heiðarleg og hógvær til
orðs og æðis. í ættinni er margt
framfara- og athafnamanna, auk
þess. sem listagáfan hefur gist
hugi þeirra í ríkum mæli.
Eftir áðurnefnt brúðkaup á
Álftanesi, stofnuðu þau Soffía og
Ari heimili í Reykjavík og bjuggu
þar æ síðan, nú síðast að Kvist-
haga 7. Bar heimili þeirra glöggan
vott smekkvísi húsráðenda, enda
fátt ánægjulegra en sækja þau
heim. Kom þar margt til. Soffía
var fágætlega myndarleg húsmóð-
ir og þau hjón gestrisin með
eindæmum. Minnist ég frá barn-
æsku höfðinglegra matarboða
þeirra, sem voru hápunktur jól-
anna hjá öllum, sem til þekktu.
Dæmi um höfðingskap Soffíu er,
þegar við hjónin heimsóttum hana
sárþjáða á Vífilsstaðaspítala, var
hennar stærsta raunin að vera
ekki þess umkomin að geta borið
okkur veitingar. Bæði áttu þau
það sameiginlegt að unna góðum
bókmenntum, listaverkum og fá-
gætum munum og bar heimili
þeirra þess glögg merki. Því miður
erfðust ekki góðir mannkostir
þeirra hjóna, þar sem þeim varð
ekki barna auðið, en barnagælur
voru þau bæði og nutum við
systkinabörnin hljóðlátra leið-
beininga þeirra og hjartagæsku.
Svo samhuga og samhent voru þau
hjón í einu og öllu að í mínum
huga eru nöfnin Soffía og Ari
óaðskiljanleg og ekki hægt að
aðskilja mynd þeirra í minning-
unni. Þannig varð þeirra gestrisna
heimili samtengingartákn fjöl-
skyldunnar og í hugum okkar