Morgunblaðið - 22.03.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MARZ 1981
fUtrgiii Útgefandi tiÞIafeifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í iausasölu 4 kr. eintakið.
Stundum er því haldið á
loft, að í stjórnmálum
sé lítill eða enginn munur
orðinn á hægri og vinstri.
Slík skipting sé í raun orðin
úrelt. Til hennar er þó oft
gripið og ekki síst í fjöl-
miðlum. Þar má iðulega
lesa og heyra furðulegar
einfaldanir, sem byggðar
eru á því, að menn eru
dregnir í dilka með þessum
hætti. Yfirleitt er sagt ber-
um orðum eða gefið ræki-
lega til kynna, þegar þann-
ig er að málum staðið, að
hægri mennirnir stefni að
forréttindum fárra og
treysti stöðu sína með valdi
en hinir vinstri sinnuðu
helgi sig jafnrétti, séu
frjálslyndir og framfaras-
innaðir. Alhæfingar af
þessu tagi eru út í hött,
jafnt þegar fjallað er um
innanlandsmál sem utan-
ríkismál.
Saga þessarar aldar sýn-
ir, að „alræði öreiganna"
hefur leitt stéttaskiptingu,
allsnægtir fárra og örbirgð
fjöldans, yfir hverja þjóð-
ina á eftir annarri. Barátta
verkalýðshreyfingarinnar í
Póllandi er besta staðfest-
ingin um þetta í Evrópu um
þessar mundir. Jafnt í Sov-
étríkjunum, Kína, Víet-
nam, Kambódíu, Afganist-
an sem á Kúbu hefur valda-
taka kommúnista haft í för
með sér blóðsúthellingar,
hungur og landflótta. Það
er mesta blekking að ætla
að leggja annað siðferðilegt
mat á stjórnarfarið í
kommúnistaríkjunum en í
þeim ríkjum, þar sem menn
hafa barist til einræðis-
valda í skjóli hervalds. Þó
verður þess víða vart í
lýðfrjálsum löndum, að
menn vilja náin samskipti
við kommúnistaríkin um
leið og þeir vilja láta úti-
loka önnur einræðisríki frá
samfélagi þjóðanna. Þessi
tvískinnungur fær nú byr
undir báða vængi hjá þeim,
sem leggja sig fram um það
að koma með stóryrðum
höggi á ríkisstjórn Ronald
Reagans í Bandaríkjunum.
A þeim réttu tveimur mán-
uðum, sem liðnir eru frá
því að Reagan settist í
forsetastól, hefur verið alið
á þessari skinhelgi og af
upphafinu má ráða fram-
haldið.
Dilkadráttur af þessu
tagi viðgengst ekki aðeins í
alþjóðamálum eins og áður
var getið. í þjóðfélagsum-
ræðum til dæmis hér á
landi þykjast þeir vera
sanngjarnastir, sem aðhyll-
ast jafnaðarstefnu á öllum
sviðum þjóðlífsins. Þar hef-
ur löngum verið háð nokk-
ur keppni milli sósíaldemó-
krata í Alþýðuflokknum
annars vegar og kommún-
ista í Alþýðubandalaginu
hins vegar. Þessi keppni
tekur á sig mismunandi
myndir eftir því, hvað efst
er á baugi hverju sinni. Oft
gengur hún út í öfgar og er
í senn hlægileg sem barna-
leg.
Með hliðsjón af jafnræð-
istali þessara flokka hlýtur
það að vekja nokkra undr-
un, að þeir skuli nú vera
komnir í einskonar forrétt-
indakapphlaup. Svavar
Gestsson, jafnréttisráð-
herra, hagaði sér þannig
við veitingu lyfsalaembætt-
is á Dalvík, að öllum
sönnum jafnréttismönnum
var nóg boðið. Jafnréttis-
ráð átaldi ráðherrann fyrir
embættisfærslu hans og
formaður ráðsins vítti ráð-
herrann fyrir ummæli hans
um úrskurð Jafnréttisráðs.
Ráðherrann lét að því
liggja, að menn skyldu bara
bíða og sjá, hann væri ekki
búinn að segja sitt síðasta
orð. Þess vegna kom það
ekki sérstaklega á óvart,
þegar Jóhanna Sigurðar-
dóttir, alþingismaður Al-
þýðuflokksins, flutti um
það frumvarp til laga nú í
vikunni, að næstu fimm ár
að minnsta kosti skyldi sú
regla gilda, að konu skuli
að öðru jöfnu veitt starf,
þegar um er að ræða starf,
sem frekar hafa valist til
karlar en konur.
í umsögn um frumvarp
sitt hér í blaðinu á mið-
vikudag notaði Jóhanna
Sigurðardóttir orðin „tíma-
bundin forréttindi" til að
skýra að hverju hún
stefndi. Hún bætti því að
vísu við, að um það mætti
deila „hvort slíkt eigi að
kalla forréttindi, miklu
nær væri að kalla það
jafnrétti". (!) í hinum til-
vitnuðu orðum blasir tví-
skinnungur jafnaðar-
mannsins við. Leitast er við
að rugla um fyrir lesandan-
um með því að hætta að
kalla hlutina sínum réttu
nöfnum. Slíkir orðaleikir
eru í sjálfu sér ekkert
nýnæmi og minna enn á þá
viðleitni að tala um „góð“
og „vond“ einræðisríki, eft-
ir því hvort kommúnistar
eða herforingjar fara þar
með völd.
í stjórnarskrá íslenska
lýðveldisins segir: „Sérrétt-
indi er bundin séu við aðal,
nafnbætur og lögtign, má
eigi taka í lög.“ Framkoma
Svavars Gestssonar við
embættisveitingu getur
tæplega leitt til þess, að
gengið sé á snið við þetta
ákvæði stjórnarskrárinnar
með því að veita konum
„tímabundin forréttindi"
til starfa. Ráðherranum
hlýtur að vera unnt að
veita viðunandi aðhald með
öðrum hætti. Konum er
enginn greiði gerður með
framkomnu frumvarpi,
jafnréttisbarátta þeirra
hefur ekki hingað til byggst
á kröfu um, að þeim séu
veitt forréttindi. Geðþótta-
ákvörðunum ráðherra á að
vera unnt að hnekkja á
grundvelli þeirra laga-
ákvæða, sem veita eiga
borgurunum vernd gegn
ofríki valdsmanna. Hins
vegar sýnir forréttinda-
kapphlaup krata og komm-
únista í „jafnréttismálum",
hve skinhelgin setur mik-
inn svip á stjórnmálastarf
þeirra.
Forréttindakapphlaup
[ Reykjavíkurbréf
Laugardagur 21. marz..
Ordsending frá
Ólafi til
Gunnars
Það hefur verið þungt í Ólafi
Jóhannessyni í núverandi ríkis-
stjórn og æ þyngra eftir því, sem á
hefur iiðið. Ein ástæðan er sú, að
hann telur, að Gunnar Thorodd-
sen taki jafnan afstöðu með Al-
þýðubandalaginu, þegar í odda
skerst innan ríkisstjórnarinnar
milli framsóknarmanna og komm-
únista. Þessara þyngsla í utanrík-
isráðherra varð vart á sl. ári,
þegar umræður hófust um bygg-
ingu olíugeyma í Helguvík. Þá
taldi hann Gunnar Thoroddsen
halla sér að Alþýðubandalaginu.
Um áramótin var Ólafur Jóhann-
esson ekki sáttur við þær aðgerðir,
sem Gunnar Thoroddsen kynnti í
áramótaávarpi sínu á gamlárs-
kvöld og kom þessi afstaða utan-
ríkisráðherra berlega í ljós á
ríkisstjórnarfundum á gamlárs-
dag.
I umræðunum sem urðu á Al-
þingi, sl. þriðjudag, um tilvist
hugsanlegs leynisamnings milli
oddvita ríkisstjórnarinnar sendi
Ólafur Jóhannesson lítt dulbúna
orðsendingu til Gunnars Thorodd-
sens, sem svo reyndur stjórnmála-
maður, sem forsætisráðherra er,
hefur vafalaust skilið. I þessum
umræðum sagði ólafur Jóhann-
esson, að ekki væri fyrir hendi
neitt „sérstakt" samkomulag um
varnarliðsmál, sem þrengdi vald-
svið utanríkisráðherra í þeim mál-
um. Hann benti jafnframt á, að
ríkisstjórn væri ekki fjölskipað
stjórnvald þar sem mál, sem
heyra undir einstaka ráðherra
væru borin undir atkvæði. Hins
vegar væri það vprkefni forsætis-
ráðherra að skera úr, ef vafi léki á
því, hvert valdsvið einstakra ráð-
herra væri. Síðan sagði Ólafur
Jóhannesson: „Hitt er svo annað
mál, ef ég ekki yndi slíkum
úrskurði, hvort ég viidi þá skipa
embætti utanríkisráðherra." Ekki
fer á milli mála, að með þessum
orðum er Ólafur Jóhannesson að
senda Gunnari Thoroddsen orð-
sendingu: Ef þú stendur ekki með
mér segi ég af mér. Ólafur Jó-
hannesson veit mæta vel, að
Gunnar Thoroddsen á undir högg
að sækja meðal sinna flokks-
manna vegna þess, að hann hefur
afhent kommúnistum mikil völd í
þjóðfélaginu. Ólafur Jóhannesson
veit líka, að það yrði reiðarslag
fyrir forsætisráðherrann, ef utan-
ríkisráðherrann segði af sér vegna
þess, að forsætisráðherrann tæki
afstöðu með kommúnistum í mál-
um sem varða öryggi þjóðarinnar.
Eftir að Ólafur Jóhannesson hefur
með þessum hætti sent Gunnari
Thoroddsen opinberlega orðsend-
ingu má gera ráð fyrir, að forsæt-
isráðherrann fari varlega í að
„styggja" utanríkisráðherrann í
sambandi við þau mál, sem undir
hann heyra.
Umræðurnar um leynisamning-
inn hafa enn ekki orðið til þess að
sá samningur yrði birtur opinber-
lega þótt telja verði Ijóst, að
umræðurnar hafi leitt í ljós, að
einhver slíkur sainningur er til,
m.a. orðalag Ólafs Jóhannessonar,
þegar hann talar um að ekki sé til
staðar „sérstakt" samkomulag um
varnarliðsmál. Þetta má skilja
svo, að til sé almennt samkomu-
lag, sem gæti þrengt valdsvið
einstakra ráðherra. Hins vegar
hafa þessar umræður þjónað þeim
mikilsverða tilgangi, að þær hafa
nánast tryggt, að utanríkisráð-
herra hefur frjálsar hendur um
meðferð þeirra mála, sem undir
hann heyra. Þetta hefur verið
tryggt annars vegar með þeirri
orðsendingu, sem hér hefur verið
gerð að umtalsefni og hins vegar á
þann veg, að líta verður á þögn
kommúnista í þessum umræðum
sem samþykki. Ráðherrar og þing-
menn kommúnista tóku ekki til
máls í þessum umræðum á þriðju-
daginn var. Með þögninni verður
að telja, að þeir hafi samþykkt
yfirlýsingar utanríkisráðherra um
óskorað valdsvið hans í málefnum
varnarliðsins. Þess vegna munu
flugskýlin rísa og olíugeymarnir
verða byggðir hvað sem líður
hávaða frá kommúnistum, sem
munu samþykkja þessar fram-
kvæmdir í raun með áframhald-
andi setu í ríkisstjórninni. Jafn-
framt hefur Ólafur Jóhannesson
bent á, að hvað sem líði ákvæðum
stjórnarsáttmálans um flugstöð-
ina hafi Alþingi að sjálfsögðu
endanlegt úrskurðarvald í þeim
efnum og telja má víst að yfir-
gnæfandi meirihluti sé fyrir því á
Alþingi að byggja flugstöðina.
Jafnframt er nú ljóst, að sam-
komulag um fjármögnun flugstöð-
varbyggingar hefur verið undirrit-
að í júlí 1979, þegar alþýðubanda-
lagsmenn voru í stjórn. Utanríkis-
ráðherra er því kominn langt með
að kúgá þá Svavar Gestsson og
Ólaf Ragnar Grímsson í sambandi
við öryggismál þjóðarinnar. Þótt
nú gerist fátt ánægjulegra tíðinda
á vettvangi stjórnmálanna verður
þó að segja eins og er, að þessi
þróun mála innan ríkisstjórnar-
innar hlýtur að vera lýðræðissinn-
um í landinu sérstakt fagnaðar-
efni.
Andsnúin at
vinnuvegunum
Að undanförnu hefur komið
afar skýrt í ljós, að núverandi
ríkisstjórn er andsnúin atvinnu-
vegunum, svo að ekki sé meira
sagt. Alkunna er, að ríkisstjórnin
og þá sérstaklega iðnaðarráð-
herra, Hjörleifur Guttormsson,
hafa í orði látið í ljósi mikinn
áhuga á uppbyggingu iðnaðar.
Ráðherrann, sem er andvígur
stórvirkjunum og stóriðju, þótt
hann hafi að vísu látið í það skína
fyrir desemberkosningarnar 1979
að hann gæti hugsað sér stóriðju
fyrir austan, hefur lagt á það
áherzlu í málflutningi sínum, að
hann vilji stuðla að uppbyggingu
iðnaðar fyrir heimamarkað og
meðalstórs iðnaðar.
Davíð Sch. Thorsteinsson gerði
grein fyrir því í glöggri og skel-
eggri ræðu á ársþingi iðnrekenda í
vikunni, hvernig ríkisstjórnin hef-
ur í raun staðið við stóru orðin í
þessum efnum. I ræðu sinni rakti
Davíð Sch. Thorsteinsson aðgerðir
og aðgerðarleysi ríkisstjórnarinn-
ar í málefnum iðnaðarins. Hann
benti á, að ríkisstjórnin hefði
ekkert gert á sl. ári í*því að
leiðrétta starfsskilyrði iðnaðarins
þannig, að mismunun milli at-
vinnuvega yrði afnumin. Raunar
upplýsti Friðrik Sophusson, al-
þingismaður, í pallborðsumræðum
á ársþinginu, að ríkisstjórnin
hefði mánuðum saman ekki skipað
nefnd, sem ákveðið hafði verið að
skipa til þess að kanna starfsskil-
yrði atvinnuveganna vegna þess,
að aðilar ríkisstjórnarinnar hefðu
ekki getað komið sér saman um
það hvernig skipa bæri nefndina.
Niðurstaðan varð m.a. sú, að Ingi
R. Helgason var talinn fulltrúi
iðnaðarins í nefndinni!
Þá benti formaður Félags ísl.
iðnrekenda á, að ríkisstjórnin
hefði ekki framlengt aðlögunar-
tíma iðnaðarins vegna EFTA-
aðildar. Þetta hefði skert sam-
keppnisstöðu meginhluta iðnaðar-
ins um 3% um síðustu áramót.
Mikill hluti framleiðsluiðnaðarins
væri nú rekinn með tapi og með
því hefði ríkisstjórnin teflt í
hættu atvinnu stórs hluta þeirra
14 þúsund karla og kvenna, sem
við iðnað starfa. Þá hefði ríkis-
stjórnin margfaldað vörugjald á
gosdrykkjum og sælgæti, þótt
henni hefði verið bent á, að þetta