Morgunblaðið - 22.03.1981, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MARZ 1981
25
Birgir ísl. Gunnarsson:
Sjál&tæðismenn hafa nú tekið
allt frumkvæði í orkumálum
Aðgerðarleysi ríkisstjórnar-
innar og þá einkum iðnaðarráð-
herra í orkumálum veldur sívax-
andi áhyggjum. Ekki aðeins vik-
ur og mánuðir líða án þess að
nokkrar ákvarðanir séu teknar
— heldur líða árin hvert á fætur
öðru án þess að nokkuð bóli á
frumkvæði eða ákvörðunum ráð-
herra. Og nú er málgagn ráð-
herrans, Þjóðviljinn, búinn að
kveða upp úr um það að nægilegt
sé að taka ákvörðun um næstu
virkjun einhvern tíma á þessu
ári. Það er semsagt látið að því
liggja í forystugrein Þjóðviljans
12. marz sl. að í lagi sé að þetta
Alþingi, sem nú situr, fari heim
án þess að það taki ákvörðun um
næsta skref í virkjunarmálum.
Vafalaust er Þjóðviljinn með
þessum ummælum að búa í
haginn fyrir enn frekari frestun
þessara mála. Blaðið er farið að
fylla þann vaxandi hóp, sem
tekur ekki lengur mark á yfirlýs-
ingum ráðherra í þessum efnum.
Hinsvegar er það nú ljóst að
Alþingi þarf ekki að bíða lengur
eftir frumkvæði ráðherra eða
ríkisstjórnar í þessu mikilvæga
máli. Þingflokkur sjálfstæð-
ismanna hefur á þessum vetri
lagt mikla vinnu í stefnumótun á
sviði orkumála og hafa þing-
menn flokksins nú flutt þrjár
meiriháttar tillögur um þessi
mál.
Stefnumótun í
stóriðjumálum
Fyrst er rétt að telja þings-
ályktunartillögu, sem 19 þing-
menn Sjálfstæðisflokksins fluttu
í upphafi þings um stefnumótun
í stóriðjumálum. Tillagan gerir
ráð fyrir að nú þegar sé hafist
handa um undirbúning næstu
verkefna í orkufrekum iðnaði.
Allt starf í þeim efnum hefur
legið niðri nú um árabil, ef frá
eru talin nokkur smærri verk-
efni, sem stöðugt er verið að
semja skýrslur um á vegum
iðnaðarráðuneytisins. Hinsvegar
hefur ekkert verið gert í undir-
búningi stærri verkefna í fram-
haldi af fyrri átökunum, sem
gerð hafa verið með byggingu
álverksmiðju og járnblendiverk-
smiðju.
Þingmenn Alþýðuflokksins
hafa flutt tillögu í sama dúr og
nú er þess að vænta að flutn-
ingsmenn beggja þessara til-
lagna sameinist um eina tillögu.
Er þá gert ráð fyrir að Alþingi
kjósi sérstaka nefnd, sem undir-
búi stefnumótun í þessu mikil-
væga máli.
Skipulag orkumála
Næsta mál á þessu sviði er
frumvarp til orkulaga, sem
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
og fjórir aðrir þingmenn flokks-
ins í Efri deild fluttu fyrir
Birgir ísl. Gunnarsson
áramót. Það frumvarp fjallar
fyrst og fremt um skipulag
orkumála. I frumvarpinu eru
mörg nýmæli, sem greinast í
þrjá meginþætti. í fyrsta lagi
varðandi rannsóknir á orkulind-
um landsins, eðli þeirra og
möguleikum til hagnýtingar. I
öðru lagi varðandi skipulag
orkuvinnslunnar, hlutverk og
skipulag Orkustofnunar og
Orkuráðs.
Ný raforkuver
Þriðja þingmál sjálfstæð-
ismanna á þessu sviði var siðan
lagt fyrir Alþingi nú fyrir
stuttu. Það er frumvarp um ný
orkuver, sem allir þingmenn
flokksins standa að nema ráð-
herrarnir þrír. Með því frum-
varpi er tekið af skarið um
næstu stórvirkjanir. Byggðar
verði þrjár nýjar virkjanir, þ.e.
330 MW í Jökulsá í Fljótsdal, 180
MW virkjun í Blöndu í Austur-
Húnavatnssýslu og 130 MW í
Þjórsá við Sultartanga. Þá er og
gert ráð fyrir að veita lagaheim-
ild til stækkunar Hrauneyja-
fossvirkjunar, en lagaheimild
vantar til að setja þar niður
þriðju vélina, en öll virkjunin er
við það miðuð.
Stóriðja á
Austurlandi
í tengslum við virkjunina á
Austurlandi er gert ráð fyrir
stóriðju. Nú þegar þarf að hefj-
ast handa um að leita eftir
kaupendum á orku frá þeirri
virkjun. Allt tekur það sinn tíma
og því þarf að hefjast handa
strax um það verkefni. Jafn-
framt þarf að undirbyggja vegi
og aðra aðstöðu, sem slíkum
stórframkvæmdum fylgir.
Vinda þarf bráðan bug að því
að ná samkomulagi um Blöndu-
virkjun við landeigendur og aðra
sem hagsmuna eiga að gæta. Að
sjálfsögðu er ekki unnt að taka
endanlega ákvörðun um fram-
kvæmdir þar, fyrr en slíkt sam-
komulag liggur fyrir. Dæmið frá
Laxárvirkjun í Þingeyjarsýslu
hræðir í þeim efnum. Hinsvegar
liggur Blönduvirkjun mjög vel
við raforkukerfi landsins og er
hagkvæm virkjun, þannig að
mjög er æskilegt að samkomulag
náist sem fyrst. - '
Þriðja virkjunin er við Sult-
artanga í Þjórsá. Hún er 130
MW. I rauninni er engin fyrir-
staða að byrja framkvæmdir þar
í beinu framhaldi af Hrauneyja-
fossvirkjun. Allavega er mjög
nauðsynlegt að hefja sem fyrst
framkvæmdir við fyrsta hluta
þeirrar virkjunar, þ.e. stífluna,
en hún mun bæta mjög rekstr-
arskilyrði Búrfellsvirkjunar.
Samhliða þessum fram-
kvæmdum í Blöndu og Sultar-
tanga þarf að semja um sölu á
rafmagni til nýrrar stóriðju,
helzt bæði sunnanlands og norð-
an.
Af því sem hér hefur verið
sagt, má sjá, að á Alþingi liggja
þegar fyrir tillögur um þessi
mikilvægu mál og því er alveg
ónauðsynlegt að bíða eftir ríkis-
stjórninni lengur.
Sjálfstæðismenn á Alþingi hafa
nú tekið frumkvæði í orkumál-
um og flutt í vetur þrjár efnis-
miklar tillögur um þau mál.
Fyrst var flutt þingsályktunar-
tillaga um stefnumótun í stór-
iðjumálum. Síðan frumvarp til
nýrra orkulaga, m.a. um skipu-
lag orkumála og nú síðast frum-
varp um nýjar stórvirkjanir.
Aðgerðarleysi ráðherra veldur
sívaxandi áhyggjum og því hafa
sjálfstæðismenn tekið af skarið.
gæti leitt til atvinnumissis fólks í
þessum iðngreinum. Nú veltir
fjármálaráðherrann því fyrir sér,
hvernig hann eigi að komast út úr
þessari vitleysu. Þá benti Davíð
Sch. Thorsteinsson á, að iðnaður-
inn hefði engin loforð fengið um
þá millifærslu sem ríkisstjórnin
hefði gefið fyrirheit um, þegar
ákvörðun var tekin um áramót um
að festa gengi krónunnar.
Þetta er þung gagnrýni á að-
gerðir og aðgerðarleysi ríkis-
stjórnarinnar í iðnaðarmálum, en
hún sýnir að þrátt fyrir nefndirn-
ar 43, sem Hjörleifur Guttorms-
son hefur sett á fót í iðnaðarráðu-
neytinu hefur hann ekki meiri
áhuga á því að vinna að hags-
munamálum hins innlenda fram-
leiðsluiðnaðar heldur en að byggja
upp stóriðju í landinu. Raunar
virðist það vera helzta verkefni
Hjörleifs Guttormssonar að þvæl-
ast fyrir uppbyggingu í þessari
atvinnugrein með öllum hugsan-
legum ráðum.
Það var athyglisvert að fylgjast
með því á ársþingi iðnrekenda,
hvernig Tómas Arnason við-
skiptaráðherra svaraði gagnrýni
Davíðs Sch. Thorsteinssonar. Við-
skiptaráðherra hóf ræðu sína með
því, að ólíkt hefðust þeir að, hann
og Davíð Sch. Thorsteinsson.
Formaður" Félags ísl. iðnrekenda
hefði skrifað undir kjarasamn-
inga, sem hefðu leitt til stórfelldr-
ar verðbólgu, en hann, Tómas
Árnason, hefði tekið þátt í því
ásamt öðrum ráðherra að grípa til
ráðstafana um áramót til þess að
leiðrétta þessar gerðir Davíðs og
koma í veg fyrir þessa verðbólgu.
Eins og menn kannski muna lýstu
ráðherrarnir í núverandi ríkis-
stjórn yfir því, þegar kjarasamn-
ingarnir voru gerðir, að þeir væru
hóflegir og innan þess ramma,
sem þjóðarbúið þyldi. Nú kemur
viðskiþtaráðherra og segir, að
þessir sömu kjarasamningar
hefðu leitt til stórkostlegrar verð-
bólgu. Skyldu þeir vera sammála
því, þeir Svavar Gestsson, Ragnar
Arnalds og Hjörleifur Guttorms-
son?
Orð og
athafnir í
verzlun
Þótt ársþing iðnrekenda sl. mið-
vikudag hafi leitt ýmislegt í ljós
um afstöðu núverandi ríkisstjórn-
ar til iðnaðarins, er ekki síður
fróðlegt að kynnast vinnubrögðum
þessarar sömu ríkisstjórnar í mál-
efnum verzlunarinnar. Þar er þó
ekki við ráðherra kommúnista að
eiga heldur sjálfan Tómas Árna-
son, sem lengi hefur talað eins og
menn vilja heyra en nú er að koma
æ betur í ljós, að stendur ekki við
neitt af því, sem hann segir.
I frásögn Morgunblaðsins af
aðalfundi Kaupmannasamtaka Is-
lands, þar sem viðskiptaráðherra
hélt líka ræðu segir m.a.: „Tómas
kom síðan að verðlagsmálum og
sagðist hafa beitt sér fyrir því, að
endurmat vörubirgða yrði heimil-
að. Það hefði verið samþykkt í
Verðlagsráði, en erfitt væri að
koma því í gegnum ríkisstjórn-
ina.“ Hverjir eru það, sem koma í
veg fyrir, að Tómas Árnason komi
þessu sjálfsagða réttlætismáli í
gegnum ríkisstjórnina? Væntan-
lega eru það ekki þeir Gunnar,
Pálmi og Friðjón. Hér eru því
kommúnistar að verki og koma í
veg fyrir að hætt sé eignaupptöku
hjá kaupmönnum og kaupfélögum.
En hvernig í ósköpunum stendur á
því, að Tómas Árnason lætur
kommúnista kúga sig með þessum
hætti og fara með sig eins og
druslu í ríkisstjórninni? Úr því að
viðskiptaráðherra fór af stað með
þetta mál í Verðlagsráði átti hann
auðvitað að krefjast þess, að það
yrði samþykkt í ríkisstjórninni.
Og auðvitað getur hann komið því
í gegn, ef hann beitir kommúnista
sams konar hörku og þeir beita
hann og aðra ráðherra. Annað
dæmi um vinnubrögð og málflutn-
ing Tómasar Árnasonar viðskipta-
ráðherra: Arndís Björnsdóttir
hafði orð á því, að óeðlilegt væri,
að kaupmönnum væri gert að
innheimta söluskatt án þess að fá
innheimtulaun fyrir. Frásögn
Morgunblaðsins af svari við-
skiptaráðherra er svohljóðandi:
„Tómas svaraði því til að honum
fyndist sjálfsagt, að verzlunin
fengi umboðslaun af innheimtu
söluskatts en sagði um leið að
honum hefði ekki fundizt það
þegar hann var fjármálaráð-
herra." Hvað á svona svar að
þýða? Á það að vera fyndið? Telur
Tómas Árnason, að hann hafi
verið boðinn á aðalfund Kaup-
mannasamtakanna til þess að
vera þar skemmtiatriði? Þetta er
að vísu hugsanleg skýring vegna
þess, að svo virðist, sem æ fleiri
stjórnmálamenn líti á sig sem
skemmtikrafta á mannamótum.
En ef taka á ráðherrann alvarlega
á þá að líta svo á, að hann sem
viðskiptaráðherra vilji beita sér
fyrir því, að kaupmenn fái inn-
heimtulaun vegna innheimtu sölu-
skatts? Á að skilja svarið svo, að
yrði hann fjármálaráðherra eftir
viku, myndi hann snúast gegn því,
að þeir fengju innheimtulaun
vegna innheimtu söluskatts?
Hvernig á að skilja manninn?
/
Sannleikurinn er auðvitað sá, að
stjórnmálamenn, þingmenn og
ráðherrar, geta ekki leyft sér að
svara fólki eins og Tómas Árnason
gerir á þessum aðalfundi Kaup-
mannasamtakanna. Viðskiptaráð-
herra er ekki eini maðurinn í hópi
þingmanna og ráðherra sem gerir
sig sekan um slík svör. Þetta er
því miður að verða æ algengari
talsmáti hjá ráðherrum og þing-
mönnum. Hins vegar er engin
ástæða til þess að láta þessa menn
komast upp með slíkt — nema
náttúrlega fólk sé hætt að taka þá
alvarlega yfirleitt og líti á ræðu-
höld þeirra á mannamótum og
samkomum sem skemmtiatriði,
sem fólk eigi að hafa gaman af en
ekki taka alltof hátíðlega.