Morgunblaðið - 12.04.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1981
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjaid 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Er stjórnin
að springa?
Er stjórnin að
springa?" spyrja
menn hver annan, þegar
þeir hittast á götum úti
þessa dagana. Síðan hrista
þeir höfuðið og segja sem
svo: „Það er harla ólíklegt,
þeim þykir öllum svo vænt
um stólana sína." Rök-
semdin, sem þeir beita er,
telja nauðsynlegt að halda í
þessa stjórn, er sú, að fari
hún frá ráði upplausnin,
þingrof sé fyrirsjáanlegt,
hatrömm kosningabarátta
og stjórnarkreppa með við-
eigandi hjaðningavígum.
Þingrof nú væru svik við
þingræðið, engu minni en
1931. Sé það andstætt vilja
þorra þjóðarinnar, að þing
verði rofið og efnt til nýrra
kosninga, mun sú andstaða
koma fram í fylgisleysi
þeirra manna í kosningun-
um, sem fyrir því standa að
rjúfa þing og kasta málefn-
um þjóðarinnar út í þá
óvissu, sem af slíkri gerð
mundi leiða. Mikil
skammsýni lýsir sér í því
viðhorfi, að fari þessi
stjórn frá, sé sú leið ein fær
að efna til kosninga, að
ekki sé unnt að mynda nýja
ríkisstjórn án þess að end-
unýja umboð þeirra manna,
sem nú sitja á þingi eða
kjósa aðra í þeirra stað.
Geir Hallgrímsson, for-
maður Sjálfstæðisflokks-
ins, sagði í viðtali við Morg-
unblaðið í gær: „Ég tel að
þó svo að alþýðubanda-
lagsmenn færu úr ríkis-
stjórn séu öll skilyrði fyrir
hendi til að mynda nýja
ríkisstjórn." Þessi yfirlýs-
ing formanns Sjálfstæðis-
flokksins er ótvíræð. Hann
telur unnt án kosninga að
mynda nýja ríkisstjórn fari
kommúnistar úr þeirri
stjórn, sem nú situr. í því
sambandi er varla raun-
hæft að búast við öðru en
að Iýðræðisflokkarnir þrír
taki höndum saman um
stjórn landsins. Síðan nú-
verandi stjórn var mynduð
hefur það komið fram hvað
eftir annað, að mun meiri
samstaða er milli Alþýðu-
flokks, Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks en
þeirra aðila, sem mynda
ríkisstjórnina.
Alþýðubandalagið er
sannkallaður neitunar-
valdsflokkur í íslenskum
stjórnmálum. Bandalagið
er ófært til aðildar að
landsstjórninni. Ráðandi
öfl í flokknum vilja ekki
viðurkenna staðreyndir
samtímans og lifa í ein-
hverri gerviveröld. I hverju
málinu eftir öðru skapa
kommúnistar sér órök-
studda sérstöðu, sem á
stundum sýnist ekki byggj-
ast á öðru en sérvitrings-
hætti. Þeir, sem segja, að
þingrof og nýjar kosningar
séu af hinu illa, af því að
þar með sé stefnt í nokk-
urra vikna eða mánaða
stjórnleysi, geta ekki sam-
tímis lýst yfir stuðningi við
ríkisstjórn, sem í raun er
óstarfhæf, af því að komm-
únistum hefur verið veitt
neitunarvald um öll meiri-
háttar stjórnarmálefni.
Stjórnmálamenn hafa
eins og aðrir misjafnlega
mikið langlundargeð. Fáir
hafa farið hlýlegri orðum
um alþýðubandalagsmenn
en Páll Pétursson, formað-
ur þingflokks framsókn-
armanna. Orð hans hefur
mátt skilja á þann veg, að
tæplega sé unnt að finna
betri pólitíska sálufélaga
en þá, enda séu afdankaðir
framsóknarmenn í háveg-
um hafðir og leiddir til
æðstu metorða innan Al-
þýðubandalagsins. í Morg-
unblaðinu í gær bregður
hins vegar svo við, að
jafnvel Páli Péturssyni
ofbýður yfirgangur komm-
únista. Hann gefur Ragnari
Arnalds, fjármálaráðherra,
alvarlega viðvörun um að
hann skuli gæta tungu
sinnar annars „væri aldrei
að vita nema allt færi í loft
upp á ný“.
Hið pólitíska andrúms-
loft er allt annað nú en um
áramótin 1979—’80. í ljós
hefur komið, að milli lýð-
ræðisflokkanna er sam-
staða í veigamiklum mál-
um. í utanríkismálum er
enginn skoðanaágreining-
ur. Flokkarnir vilja allir
standa vörð um þátttöku
Islands í varnarsamstarfi
vestrænna þjóða. í virkjun-
armálum stefna lýðræðis-
flokkarnir allir að sama
marki og innan þeirra ríkja
þau sjónarmið, að auðvitað
sé óskynsamlegt að ráðast í
stórvirkjanir nema um leið
sé tryggð hagkvæm sala
orkunnar og þar koma stór-
iðjufyrirtæki ein til álita.
Framsóknarflokkurinn
hefur jafnvel horfið frá
afturhaldssömum sjónar-
miðum sínum í kjördæma-
málinu. Athyglisvert er í
því sambandi, að málgagn
flokksins, Tíminn, leggur á
það höfuðáherslu eftir að-
alfund miðstjórnar fram-
sóknarmanna að halda á
loft breyttri afstöðu þeirra
til breytinga á kosninga-
löggjöfinni. Þannig mætti
tíunda fleiri grundvallar-
mál, þótt það skuli ekki
gert hér. í öllum þessum
málum er Alþýðubandalag-
ið dragbítur og tefur fyrir
eðlilegri þróun.
Renni sú stund, að svarið
við spurningunni: Er
stjórnin að springa? verði:
Auðvitað hljóta málefnin
að ráða því, munu æ fleiri
komast að þeirri niður-
stöðu, að samstarf lýðræð-
isflokkanna sé þjóðinni
fyrir bestu, eins og málum
er nú komið. Slíkt samstarf
á að geta tekist án þess að
þing sé rofið og efnt til
nýrra kosninga.
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦« Laugardagur 11. apríl
Þjóðhættuleg
iðja
I forystugrein Morgunblaðsins
15. maí 1980, sem bar yfirskrift-
ina: Bomban og ísland — orð eru
til alls fyrst, og skrifuð var í
tilefni af kjarnorkuvopnabrölti
herstöðvaandstæðinga 10. maí,
sagði meðal annars:
„Akefð herstöðvaandstæðinga í
málflutningi þeirra um það, að hér
á landi séu kjarnorkuvopn, vekur
óhug og grunsemdir um, að þess-
um aðilum sé það síst að skapi að
halda Islandi utan gjöreyðingar-
átaka. Þessi fámenni hópur hefur
gert það upp við sig, að honum
takist ekki að ná því markmiði
sínu að gera ísland varnarlaust
með hófsamri kynningu á málstað
sínum. Þá er gripið til þess ráðs að
ógna þjóðinni með því skelfi-
legasta, sem til er í vopnabúrum
heimsins ...
Herstöðvaandstæðingar ganga
út frá því sem vísu, að Sovétmenn
muni kasta kjarnorkusprengjum á
Island. Til þess að svo verði, þurfi
að sannfæra þá i eitt skipti fyrir
öll um, að slík árás sé réttlætanleg
með vísan til þess, að hér á landi
séu kjarnorkusprengjur. Notuðu
herstöðvaandstæðingar fjörutíu
ára afmæli hernáms Breta til að
koma þessum boðskap sínum á
framfæri. Greinilegt er, að meðal
íslendinga er ekki mikill áhugi á
að meðtaka hann, hitt er her-
stöðvaandstæðingum betur kunn-
ugt um en Morgunblaðinu, hvern-
ig Sovétmenn bregðast við.
Þessi „dauðadans* herstöðva-
andstæðinga er þjóðhættulegur. Á
fölskum forsendum er með
ómerkilegum hætti vegið að ör-
yggi lands og þjóðar um leið og
hernámsandstæðingar leika sér að
gjöreyðingarhugmyndum. Komi
til hernaðarátaka trúir því eng-
inn, að með kjarnorkuvopnum
verði ráðist á kjarnorkuvopna-
lausa þjóð eins og Islendingar eru.
Um það er samkomulag milli
ríkisstjórna íslands og Bandaríkj-
anna, að kjarnorkuvopnum verði
ekki komið fyrir hér á landi, án
þess að íslensk stjórnvöld veiti til
þess samþykki sitt. Er það skoðun
herstöðvaandstæðinga, að slíkt
samþykki hafi verið veitt og þá af
hverjum? Eða telja herstöðvaánd-
stæðingar, að Sovétmenn muni
kasta kjarnorkusprengjum sínum
á Island, hvort sem hér eru slík
vopn eða ekki?“
Sprengjuum-
rædan í fyrra
Nokkrum dögum eftir að þessi
forystugrein birtist lét fréttastofa
útvarpsins til skarar skríða í
kjarnorkumálum og sneri sér til
Center for Defence Information,
sem 1975 hafði haldið því fram í
riti sínu, að á íslandi væru
kjarnorkuvopn. Fram eftir sumri
stóðu umræður um þessi mál og
fram kom meðal annars í skýrslu
Öryggismálanefndar, sem starfar
á vegum ríkisstjórnarinnar, að
þessi stofnun Center for Defence
Information væri eina stofnunin í
öllum heiminum, sem héldi því
fram, að kjarnorkuvopn væru á
Islandi, aðrir hefðu vit sitt í þessu
máli frá henni. Þegar forstöðu-
maður stofnunarinnar var spurð-
ur á hverju fullyrðingar hennar
byggðust „svaraði hann því til, að
Center for Defence Information
hefði með 156 ríki í heiminum að
gera og hefði ekki tíma til að fara
ofan í mál, sem væri orðið fimm
ára gamalt", eins og segir í
greinargerð Öryggismájanefndar.
Utanríkisráðherra Ólafur Jó-
hannesson sneri sér til Banda-
ríkjastjórnar og fór þess á leit við
hana, að hún staðfesti afstöðu
sína í þessu máli með opinberri
yfirlýsingu. Sú yfirlýsing var
kynnt 11. ágúst 1980. Á blaða-
mannafundi af því tilefni sagði
Ólafur Jóhannesson um efni henn-
ar: „Ég vona, að þetta nægi öllum
þeim, sem ekki eru fyrirfram
ákveðnir að hafa þá trú, að hér
muni leynast kjarnorkuvopn. Yfir-
lýsingin útilokar algjörlega stað-
setningu kjarnorkuvopna hér á
landi, svo vel sem unnt er að
útiloka nokkuð." Þungamiðjan í
yfirlýsingu Bandaríkjastjórnar
var, að bandarísk kjarnorkuvopn
verða ekki flutt til Islands nema
fyrir liggi samkomuiag íslands og
Bandaríkjanna þar að lútandi. I
yfirlýsingu Ólafs Jóhannessonar
frá 11. ágúst 1980 sagði:
„Af hálfu Bandaríkjamanna
hafa ekki verið settar fram óskir
um staðsetningu neinna tegunda
kjarnavopna á íslandi og ekki
hafa heldur af hálfu neinna ann-
arra aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins, eða herstjórna þess,
verið gerðar athugasemdir við þá
stefnu íslands að hér skuli ekki
vera kjarnavopn.
Stefna íslenskra stjórnvalda í
þessu efni hefur alla tíð verið skýr
og ótviræð og hafa ekki færri en 5
íslenskir utanríkisráðherrar gefið
opinberar yfirlýsingar um þessa
stefnu, auk þess sem hún hefur
hvað eftir annað verið áréttuð á
ráðherrafundum Atlantshafs-
bandalagsins ...“
1 hverra þágu?
I þeim umræðum, sem fram
fóru um þetta mál á síðasta sumri,
sagði Morgunblaðið meðal annars
í forystugrein:
„Líklega þekkist hvergi á
byggðu bóli, að menn þurfi ár eftir
ár að standa í stórdeilum um það,
hvort kjarnorkuvopn séu í landi
þeirra. Það er til marks um
málefnafátækt og þráhyggju
herstöðvaandstæðinga hér á landi,
að enn einu sinni skuli þetta
gamla mál vera blásið út yfir öll
skynsamleg mörk. Umræðan ber
þess og merki, að upphafsmenn
hennar eru ekki að leita að því,
sem sannara reynist, heldur er
tilgangurinn sá einn að koma illu
af stað. Slegið er fram fullyrðing-
um og reynt að telja mönnum trú
um, að byggt sé á staðreyndum.
Ættu samtök herstöðvaandstæð-
inga að setja kjarnorkusprengj-
una i merki sitt í stað íslands og
fánalitanna svo mjög sem þeir
hafa helgað sig helsprengjunni."
Síðar í sömu forystugrein sagði,
að í máflutningi herstöðvaand-
stæðinga fælist „sú bón til Sovét-
ríkjanna, að þau umgangist ísland
sem kjarnorkuland og þau fái
þannig átyllu til að ráðast með
kjarnorkumætti sínum á landið.
Jafnvel leggjast herstöðvaand-
stæðingar svo lágt að svipta vin
sinn Alexei Kosygin, forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, þeirri
ánægju, sem hann lét í ljós 1977
yfir því, að á íslandi væru engin
kjarnorkuvopn."
Þegar utanríkisráðherra Ólafur
Jóhannesson hafði skýrt frá yfir-
lýsingu Bandaríkjastjórnar sagði
Morgunblaðið í forystugrein, 13.
ágúst 1980, að hið pólitíska sjón-
arspil um kjarnorkumálin, sem
sett hafði verið á svið fyrir
tilstuðlan herstöðvaandstæðinga,
væri ekki hættulegt nema að einu
leyti: „Með því er alið á grunsemd-
um hjá Varsjárbandalaginu um að
hér kunni eftir allt að leynast
kjarnorkuvopn. Og þar með verður
þessi leiðigjarna iðja þjóðhættu-
leg.“
I forystugrein Tímans 13. ágúst
1980 sagði: „En það hlýtur að
vekja nokkra furðu hvað fyrir
þeim mönnum vakir, sem sífellt
þurfa að sannfæra aðra um að
Island sé hættuleg kjarnorkustöð
— og þar með skotmál ef til